Which Gökalp?

Yıl 2024, , 387 - 396, 27.12.2024

Mahmut Erdil , Eyyüp Akyüz

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1572054

Öz

Ziya Gökalp was an important thinker who had carried out many scientific and cultural studies on behalf of Turkish society. His versatility prevents him from being described with a single identity. Gökalp was the sociologist who founded the first chair of sociology in Türkiye. He was an intellectual who had produced thoughts on behalf of saving the state during the collapse of the Ottoman Empire. He was a theoretician who had put forward important views that will guide the state and society in the establishment of the State of the Republic of Türkiye. He had tried to solve the identity problem that emerged with the transition from empire to nation-state, and offered ideas on how the state should approach fields and branches such as economy, language, religion, law, morality, art and literature. He was a poet who had written many poems. Gökalp not only theorized but also took action to put his theories into practice. In this context, he was an activist and political figure who was the intellectual leader of the Halk Fırkası and elected member of parliament. He was one of the names that shaped Mustafa Kemal Atatürk's ideas. Mustafa Kemal's statement, “Ali Rıza Efendi is the father of my body, Namık Kemal is the father of my feelings, and Ziya Gökalp is the father of my ideas” explains the importance of Gökalp's ideas for the Republican regime. In addition, Gökalp was an ideologue who had reviewed himself and his views according to changing conditions and had finally decided on the concept of Turkism. In this study, we will seek an answer to the question “Which Gökalp?” in order to reveal which identity dominates Ziya Gökalp, who has many identities.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, sociology, theory, ideology, identity

Hangi Gökalp?

Öz

Ziya Gökalp, Türk toplumu adına birçok bilimsel ve kültürel çalışma yapmış önemli bir düşünürdür. Çok yönlü oluşu onun tek bir kimlikle betimlenmesine engel teşkil etmektedir. Gökalp, Türkiye’de ilk sosyoloji kürsüsünün kurucusu olan sosyologdur. Osmanlı’nın yıkılış döneminde devleti kurtarma adına düşünceler üretmiş bir münevverdir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşunda devlete ve topluma yön verecek önemli görüşler ortaya koymuş bir teorisyendir. İmparatorluktan ulus devlete geçişle birlikte ortaya çıkan kimlik sorununu çözmeye çalışmış, devletin ekonomi, dil, din, hukuk, ahlak, sanat, eğitim, edebiyat gibi alan ve dallara nasıl yaklaşması gerektiğine dair fikirler sunmuştur. O, pek çok şiir kaleme almış olan bir şairdir. Gökalp, teoriler üretmekle kalmamış, teorilerini hayata geçirmek üzere eyleme geçmiştir. Bu bağlamda Halk Fırkasına fikri önderlik yapmış ve milletvekili seçilmiş bir aktivist ve siyaset adamıdır. O, Mustafa Kemal Atatürk’ün fikirlerine yön veren isimlerin başında gelir. Mustafa Kemal’in “Bedenimin babası Ali Rıza Efendi, hislerimin babası Namık Kemal, fikirlerimin babası ise Ziya Gökalp’tir” sözü, Gökalp’in fikirlerinin Cumhuriyet rejimi için ne denli önemli olduğunu açıklar niteliktedir. Bununla birlikte Gökalp, değişen koşullara göre kendini ve görüşlerini gözden geçirmiş ve sonunda Türkçülük mefkûresinde karar kılmış bir ideologdur. Bu çalışmada, pek çok kimliği haiz olan Ziya Gökalp’in hangi kimliğinin ağır bastığını ortaya koymak amacıyla “Hangi Gökalp?” sorusuna yanıt arayacağız.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, sosyoloji, teori, ideoloji, kimlik

Kaynakça

• Akpolat, Y. (2008). “Başka Bir Modernleşme Ya Da Türkiye’de Modernleşmenin Sosyolojisi Üzerine Bir Tartışma”Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 5 ‐ Sayı: 18
• Anık, M. (2011). “Sosyal Sermaye Kavramı Işığında Ziya Gökalp’ın Düşünceleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 89-103.
• Bars, M. E. (2017). “İdeolojik Halk Bilimi Kuramı’na Göre Ziya Gökalp’ın Masalları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 183-200.
• Bolay, S.H. (1996). “Ziya Gökalp’in Felsefe Anlayışı”, Türk Yurdu, S. 103, s. 74-79.
• Bulut, Y. (2015). Sosyal ve Siyasal Arasına Sıkışmış Bir Düşünür: Ziya Gökalp ve Hars-Medeniyet Kuramı. Sosyoloji Konferansları(52), 79-110.
• Bulut, Y. (2021). Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Giddens, A. (1997). Pozitivizm ve Eleştiricileri. T. B. Nispet içinde, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Gökalp, Z. (1917). “Cemiyette Büyük Adamların Tesiri”, İçtimaiyat Mecmuası, S. 2, s.48-70.
• Gökalp, Z. (1968). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gökalp, Z. (1972). Milli Terbiye ve Maarif Meselesi, Ankara: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği Yayını.
• Gökalp, Z. (1976a). Kızıl Elma, Haz. H. Tanyu, Ankara: Kültür Bakanlığı Ziya Gökalp Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976b). Yeni Hayat, Haz. M. Cunbur, Ankara: Kültür Bakanlığı Ziya Gökalp Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976c). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Haz. İ. Kutluk, Ankara: Kültür Bakanlığı Ziya Gökalp Yayınları.
• Gökalp, Z. (1981). Makaleler VIII, Haz. Hazırlayan: F. R. Tuncor, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1995). Türk Medeniyeti Tarihi, (Sad. Yalçın Toker), İstanbul: Toker Yayınları,
• İnalcık, H. (1996). “Ziya Gökalp”, Türk Yurdu, S. 103, s. 3-4.
• Kaçmazoğlu, H.B. (1996). “Meşrutiyet’ten Günümüze Ziya Gökalp”, Türk Yurdu, S. 103, s. 157-166.
• Kaçmazoğlu, H.B. (2013). Türk Sosyoloji Tarihi II: II. Meşrutiyetten Cumhuriyete, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Karaca, N. (2014). “Ziya Gökalp’in Şiir Dünyası ve Şiirlerinin Bir Dökümü”, Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 5(1), 117-133.
• Karakaş, M. (2015). Ziya Gökalp’e Yeniden Bakmak: Literatür ve Yeniden Değerlendirme, İçinde: Ziya Gökalp Kitabı, Ankara: Hece Yayınları, 103-161.
• Karakaş, M. (2017). Ziya Gökalp: Düşüncesi ve İzdüşümleri, İçinde: Cumhuriyet Dönemi Türk Düşüncesi - İsimler, Yönelimler, Bakışlar, Ankara: Bibliyotek Yayınları, 143-187.
• Karpat, K. H. (2002). “Ziya Gökalp’te Korporatifçilik, Millet-Milliyetçilik ve Çağdaş Medeniyet Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 328-333.
• Kaya, Y. (2012). Erken Cumhuriyet Döneminde Kökten Modernleşmenin Bir Göstergesi Olarak Musiki İnkılabı, History Studies, 4(1), 279 - 298.
• Mardin, Ş. (2020). Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özyurt, C. (2015a). Ziya Gökalp: İmparatorluktan Milli-Devlete Sosyoloji, İçinde: Ziya Gökalp Kitabı, Ankara: Hece Yayınları, 59-102.
• Özyurt, C. (2015b). Milletleşme Sürecinde Ziya Gökalp’in Medeniyet Arayışı, İçinde: Ziya Gökalp Kitabı, Ankara: Hece Yayınları, 235-260.
• Parla, T. (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye'de Korporatizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Safa, P. (1996). “Ziya Gökalp ve Durkheim”, Türk Yurdu, S. 103, s. 22-23.
• Sağlam, S. (1996). “Ziya Gökalp’in İktisadî Düşünceleri”, Türk Yurdu, S. 103, s. 83-91.
• Sezer, B. (1993). Sosyolojide Yöntem Tartışmaları, İstanbul: Sümer Kitapevi Yayınları.
• Şahin, İ. (1996), “Ziya Gökalp’in Şiirinde Sosyal Muhteva”, Türk Yurdu, S. 103, s. 99-109.
• Tansel, F.A. (1952). Ziya Gökalp Külliyatı 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tokluoğlu, C. (2012). “Ziya Gökalp: Turancılıktan Türkçülüğe”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 84, 104-142.
• Tuna, K. (1991). Türk Sosyolojisinin Batı Sosyolojisi ile İlişkisi ve Sonuçları, İ. Coşkun içinde, 75. Yılında Türkiye'de Sosyoloji (s. 29-38). Ankara: Bağlam Yayınları.
• Ülgener, S. (2006). Zihniyet, Aydınlar ve İzmler, İstanbul: Derin Yayınları.
• Yıldırım, T. (2015). Müzik Sosyolojisi Perspektifi İle Ziya Gökalp’in Hars ve Medeniyet Ayrımı Üzerinden Geliştirdiği Milli Musiki Fikirlerine Kısa Bir Bakış, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 98-115.