Ziya Gökalp’s Cultural Change Model And Its Projections In Today’s Turkey

Yıl 2024, , 63 - 74, 27.12.2024

Vehbi Bayhan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1578361

Öz

The analyses of Ziya Gökalp, the founder of Turkish sociology, are still valid today. Gökalp was born and raised in an era of depression. He is the representative of the Turkism movement, one of the intellectual movements that emerged to save the Ottoman Empire, which was a global empire, from its problems. Gökalp says that culture is national and civilization is international. He argues that we can modernize by adopting the technology of Western civilization, but that we must preserve our culture. Both Turkism and Islamism intellectual movements accept this view. Occidentalism, on the other hand, claims that in order to reach Western civilization, it is necessary to adopt both the culture and civilization of the West. Gökalp's ideas are important for understanding Turkish modernization and modernization. In this context, Gökalp's cultural change model based on the distinction between culture and civilization is still relevant today. Discussions on globalization and postmodernism can be examined within the framework of Gökalp's cultural change model. Postmodernism involves a synthesis of traditional culture and modern culture. Globalization also produces new syntheses by the encounter of local culture and global culture. In the context of glocal culture, it is seen that global culture and local culture can coexist. Gökalp says that Turks form their own unique culture when they encounter Islam in the process of cultural change. Indeed, “Turkish Islam” is a concrete indicator of this view. The “EuroTurk” synthesis in Europe is the indicator that we have modernized while preserving Turkish culture in our encounter with the West. When these cultural encounters fail, there is also the possibility of turning into a “paranoid-schizoid society”. Schizophrenic fragmentations and polarizations may emerge in cultural change. Today, in Turkey, modern-traditional, Western-Eastern, secular-Islamist, etc. distinctions and fault lines are still current. The solution to the conflict between these variables is found in Ziya Gökalp’s motto. “I am from the Turkish nation, from the Islamic ummah, and from Western civilization”.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, cultural change, culture and civilization, modernization, globalization, postmodernizm

Ziya Gökalp’in Kültür Değişmesi Modeli ve Günümüz Türkiye’sindeki İzdüşümleri

Öz

Türk sosyolojisinin kurucusu olan Ziya Gökalp’in analizleri günümüzde geçerliliğini korumaktadır. Gökalp, bir bunalım çağında doğmuş ve yetişmiştir. Küresel imparatorluk olan Osmanlı’nın içinde bulunduğu sorunlardan kurtulması için ortaya çıkan fikir akımlarından Türkçülük akımının temsilcisidir. Gökalp kültürün milli, medeniyetin milletlerarası olduğunu söyler. Batı medeniyetinin teknolojisini alarak modernleşebileceğimizi, ancak kültürümüzü muhafaza etmemiz gerektiğini savunur. Bu görüşü hem Türkçülük, hem de İslamcılık fikir akımı kabul eder. Garpçılık ise batı medeniyetine erişmek için batının hem kültürünü hem de medeniyetini almak gerektiğini iddia eder. Türk modernleşmesi ve çağdaşlaşmasını anlamak için Gökalp’in fikirleri önemlidir. Bu bağlamda, Gökalp’in kültür ve medeniyet ayrımına dayalı kültür değişmesi modeli günümüzde de günceldir. Küreselleşme ve postmodernizm tartışmaları Gökalp’in kültür değişmesi modeli çerçevesinde irdelenebilir. Postmodenizm, geleneksel kültür ile modern kültürün bir sentezini içermektedir. Küreselleşme de yerel kültür ile küresel kültürün karşılaşması ve yeni sentezler üretmektedir. Küyerel kültür bağlamında, küresel kültür ile yerel kültürün birlikte var alabileceği görülmektedir. Gökalp, Türklerin kültür değişmesi sürecinde İslamiyetle karşılaştıklarında kendi özgün kültürünü oluşturduğunu söyler. Gerçekten de “Türk Müslümanlığı” bu görüşün somut göstergesidir. Batı ile karşılaşmada da Türk kültürünü koruyarak modernleştiğimizin göstergesi Avrupadaki “EuroTürk” sentezidir. Bu kültürel karşılaşmalarda başarısız olunduğunda “paranoid-şizoid toplum”a dönüşme ihtimali de bulunmaktadır. Kültürel değişmede şizofrenik parçalanmalar ve kutuplaşmalar ortaya çıkabilir. Günümüzde Türkiye’de halen modern-geleneksel, batılı-doğulu, laik-İslamcı vb. ayrımlaşmalar ve fay hatları güncelliğini korumaktadır. Bu değişkenlerin birbiriyle çatışmasının çözümü Ziya Gökalp’in mottosunda bulunmaktadır. “Türk milletindenim, İslam ümmetindenim ve Batı medeniyetindenim”.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, kültür değişmesi, kültür ve medeniyet, modernleşme, küreselleşme, postmodernizm

Kaynakça

• Bayhan, V. (2014). Küresel Kent, Küresel Özne ve Küresel İsyan, Doğu Batı Dergisi, Sayı 68, Şubat-Mart-Nisan 2014.
• Bayhan, V. (1997). Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.
• Bulut, Y. (2015). Sosyal ve Siyasal Arasına Sıkışmış Bir Düşünür: Ziya Gökalp ve Hars-Medeniyet Kuramı, Sosyoloji Konferansları, No: 52 (2015-2), ss.79-110
• Bulut, Y. (Tarih Yok). Türk Sosyoloji Tarihi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyoloji_lisans_ao/turk_sosyoloji_tarihi.pdf
• Dikeçligil, B. (2007). Yeni Sosyoloji Açısından Ziya Gökalp’te Kültür Kavramının Analizi, Türk Düşün geleneğinde Ziya Gökalp, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken, (Ed. N.G. Ergan, E. Burcu, B. Şahin, M. Kamanlıoğlu), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Erişirgil, M. E. (2007). Bir Bilim Adamının Romanı Ziya Gökalp, (Haz: A.Kazancıgil& C.Alpar), 3.Baskı, Ankara: Nobel yayınları.
• Gökalp, Z. (2014). Cemiyette Büyük Adamların Tesiri. İstanbul University Journal of Sociology, 1(2), 48-70.
• Gökalp, Z. (1989). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Toker Yayınları.
• Güngör, E. (1989a). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güngör, N. (1989b). Ziya Gökalp ve Prens Sabahaddin’in eğitim konusundaki görüşlerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(1-2), 39-48.
• Kaçmazoğlu, H.B. (2019). Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin, Türk Sosyologları, (Ed: Ç. Özdemir), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.