Osmanlı'da Modernleşme ve Gelenek Çatışması: Jön Türk Hareketi ve 31 Mart Vakası

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 4, 1642 - 1656, 22.12.2025

Bedir Sala , Can Atalay

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1668699

Öz

Osmanlı modernleşmesi, geleneksel yapılar ile reformist hareketler arasında süregelen bir gerilimi barındırmıştır. Bu çalışma, Jön Türk Hareketi ve 31 Mart Vakası'na odaklanarak, Osmanlı'da modernleşme süreci ile gelenekçi kesimler arasındaki çatışmayı analiz etmektedir. Jön Türk Hareketi, Osmanlı’da anayasal yönetimi savunan, merkeziyetçi ve modernleşmeci bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. II. Abdülhamid’in otoriter yönetimine karşı çıkan aydınlar, askerler ve bürokratlar, Batı’dan etkilenerek Osmanlı'da meşrutiyet kurma fikrini benimsemiştir. Kanun-i Esasi’nin yeniden yürürlüğe girmesiyle Osmanlı toplumunda siyasi ve sosyal değişim süreci hızlanmıştır. 31 Mart Vakası ise, bu reformist sürece karşı gelenekçi kesimlerin başlattığı büyük bir ayaklanmadır. Muhafazakâr din adamları, alaylı subaylar ve rejim karşıtları, şeriat düzeninin geri getirilmesini talep ederek isyan başlatmıştır. Ancak isyan bastırılmış ve II. Abdülhamid tahttan indirilmiştir. Bu durum Osmanlı'da modernleşme sürecini hızlandırmış fakat aynı zamanda siyasi istikrarsızlığı da artırmıştır. Bu çalışmada Jön Türklerin reform talepleri ile muhafazakâr kesimlerin tepkileri tarihsel analiz yöntemi kullanılarak ele alınmış ve modernleşme sürecinin toplumsal ve siyasal dinamiklere etkisi değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Osmanlı'daki modernleşme-gelenek çatışması, yalnızca siyasi bir mesele değil aynı zamanda toplumsal dönüşümün ve sosyolojik gerilimlerin bir yansıması olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda çalışma, modernleşme süreçlerinin toplumsal dirençle nasıl karşılaştığını, reform hareketleri ile geleneksel unsurların çatışmasını ve Osmanlı’nın son döneminde yaşanan dönüşümleri anlamak adına önemli bir çerçeve sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Modernleşmesi , Jön Türkler , 1908 Devrimi , 31 Mart Vakası.

The Conflict between Modernisation and Tradition in the Ottoman Empire: The Young Turk Movement and the 31 March Incident

Öz

Ottoman modernization was characterized by a constant tension between traditional structures and reformist movements. This study analyzes the conflict between the modernization process and traditionalists in the Ottoman Empire, focusing on the Young Turk movement and the 31st March Incident. The Young Turk Movement emerged as a centralist and modernizing movement that advocated constitutional government in the Ottoman Empire. Intellectuals, soldiers, and bureaucrats who opposed the authoritarian rule of Abdülhamid II adopted the idea of establishing Western-influenced constitutionalism in the Ottoman Empire. With the restoration of constitutionalism, a process of political and social change accelerated in Ottoman society. The 31 March Incident, on the other hand, was a major uprising initiated by traditionalists against this reformist process. Conservative clerics, military officers, and opponents of the regime revolted, demanding the restoration of Sharia law. However, the revolt was suppressed, and Abdülhamid II was deposed. This accelerated the process of modernization in the Ottoman Empire, but also increased political instability. This study examines the reform demands of the Young Turks and the reactions of conservative groups using the method of historical analysis and evaluates the impact of the modernization process on social and political dynamics. As a result, the conflict between modernization and tradition in the Ottoman Empire is treated not only as a political issue, but also as a reflection of social transformation and sociological tensions. In this context, the study provides an important framework for understanding how modernization processes encountered social resistance, the conflict between reform movements and traditional elements, and the transformations in the late Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Modernization , The Young Turks , The 1908 Revolution , The 31 March Incident

Kaynakça

• Adıvar, H. (2000). Mor salkımlı ev (3. baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Akyüz, K. (2011). İstanbul basınına göre 31 Mart vakası. (Yüksek Lisans Tezi). Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Alkan, N. (2009). Mutlakiyetten Meşrutiyete II. Abdülhamid ve Jön Türkler. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Alkan, N. (2011). Selanik İstanbul’a karşı: 31 Mart Vak’ası ve sultan II. Abdülhaid’in tahttan indirilmesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ayaz, E., Erdem, M. ve Kuloğlu, Y. (2015). II. Meşrutiyet döneminde bir faili meçhul: Hasan Fehmi Bey. Electronic Journal of Vocational Colleges, 5(1) 107-117.
• Aydoğdu, N. (2020). Tanzimat Dönemi Türk basınında Islahat Fermanı ve siyasi vatandaşlık politikaları: eleştiri ve tepkiler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 636-662.
• Azimy, G. (2018). I. ve II. Jön Türk hareketinin fikirleri ve siyasi faaliyetleri. Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Science), 5(31), 580-598.
• Başaran, V. ve Demir, R. (2019). Askeri devrim ve Türk modernleşmesine etkisi. Erdem (77), 263-280. https://doi.org/10.32704/erdem.656935
• Bauman, Z. (2000). Liquid modernity. Malden: Polity Press.
• Beşirli, M. (1999). Osmanlı’da modernleşme ve aydınlar 1789-1908. Dini Araştırmalar, 2(5), 131-157.
• Birinci, A. (2012). Tarihin hududunda. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2005). Osmanlı Devleti’nde yapılan tanzimat reformlarının eğitim sistemine etkileri, uygulamaları ve sonuçları 1839-1876. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 153-165.
• Coşar, Ş. (2018). 31 Mart Vakasına ulemanın bakışı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çaycı, M. E. (2009). Osmanlı basınında 31 Mart olayı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Çolak, Ç. D. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’ndaki idari reform hareketleri üzerine bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(23), 397-416.
• Demirel, D. (2019). Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde kamu reformları. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 475-487.
• Dündar, F. (2008). Modern Türkiye'nin şifresi: ittihat ve terakki'nin etnisite mühendisliği (1913-1918): ittihat ve terakki’nin etnisite mühendisliği (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eisenstadt, S. N. (1966). Modernization: protest and change. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
• Eisenstadt, S. N. (2000). Multiple modernities. New York: Routledge.
• Giddens, A. (2019). Modernite ve bireysel kimlik: geç modern çağda benlik ve toplum. İstanbul: Say Yayınları.
• Gümüş, M. (2008). Anayasal meşruti yönetime medhal: 1856 Islahat Fermanı’nın tam metin incelemesi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (47), 215-240.
• İrtem, S. K. (1999). Yıldız ve Jön-Türkler: İttihad ve Terakki Cemiyeti'nin gizli tarihi. İstanbul: Temel Yayınlar.
• Kantar, G. (2019). Modernleşme kuramı ve Osmanlı idari yapısında modernleşme süreci hakkında bazı tespitler. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 365-383. https://doi.org/10.30692/sisad.627134
• Karakaş, M. (2022). Türk modernleşmesi üzerine değerlendirmeler. Sosyologca, 24, 109-120.
• Knight, E. F. (2010). Jön Türkler ve II. Abdülhamid 1908 İhtilali’nin hikayesi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (2015a). Jön Türklerin siyasi fikirleri. İstanbul: İletişim Yayıncılık
• Mardin, Ş. (2015b). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu (12). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi: makaleler IV. İstanbul: İletişim yayınları
• Mardin, Ş. (1985). Türk siyasasını açıklayabilecek bir anahtar: merkez-çevre ilişkileri. Dün ve Bugün Felsefe, Bilim Felsefe Sanat, 1(1), 165-197.
• Neuman, W. L. (2016). Toplumsal araştırma yöntemleri cilt 2 (Sedef Özge, Çev.). Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Pustu, Y. (2007). Osmanlı-Türk devlet geleneğinde modernleştirici unsur olarak bürokratik elitler. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 197-214.
• Nişancı, Ş. ve Karataş, A. (2019). Yabancı devletlerin ve ayrılıkçı unsurların Jön Türk hareketi üzerindeki etkileri. Social Sciences Studies Journal, 5(45), 5291-5304.
• Pekmen, M. (2018). 31 Mart vakası-isyan günlerinde bir muhalif. Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Ramsaur, E. (1972). Jön Türkler ve 1908 İhtilali. İstanbul: Sander Yayınları.
• Reyhan, C. (2008). Jön Türk hareketi üzerine kavramsal bir çerçeve. Gazi Akademik Bakış, (02), 121-138.
• Sala, B. (2014). Said Halim Paşa: Nostalji ve ütopyaya mesafeli bir İslamcı. Tezkire, (4), 227-240.
• Sezer, S. (2017). Volkan gazetesinde 31 Mart Vakası. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 143-159.
• Söğütlü, İ. (2010). Jön Türkler ve Türkiye’nin batılılaşması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 1-28.
• Tokmakçıoğlu, E. (2006). Osmanlı İmparatorluğu'nda isyanlar. İstanbul: İstanbul Geçit Yayınevi.
• Tunaya, T. Z. (2024a). Türkiye’de siyasal partiler cilt 3: İttihat ve Terakki, bir çağın, bir kuşağın, bir partinin tarihi. İstanbul: Kronik Kitap
• Tunaya, T. Z. (2024b). Türkiye’de siyasal partiler cilt 1: İkinci Meşrutiyet dönemi. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tunaya, T. Z. (1999). Batılaşma hareketleri 1. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Turan, M. (2003). Bir generalin 31 Mart anıları. İstanbul: Q-Matris Yayınları.
• Uzun, T. (2010). Osmanlı döneminde Türk milliyetçiliği ideolojisinin kaynakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 253-268.
• Yılmaz, A. ve Telli, R. (2021). Osmanlı’nın son döneminde muhalif hareketler: Yeni Osmanlılar ve Jön Türklerin karşılaştırması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(3), 1401-1417.
• Zeyrek, S. (2014). 31 Mart İsyanı’nın Osmanlı ordusu üzerindeki etkileri. Histories Studies (JHS), 6(3), 383-398.