İşaret Dilinin Tarihi Serüveni ve Türk İşaret Dili

Yıl 2022, , 1 - 14, 27.03.2022

Hüsnü Erten , Nursal Arıcı

https://doi.org/10.32709/akusosbil.876469

Cited By: 3

Öz

İşaret dilleri, sağırların hem birbirleriyle hem de diğer kişilerle iletişim kurabildikleri doğal dillerdir. İşaret dilleri hakkında toplumda birçok yanlış kanı vardır. Bunlardan en yaygını tüm dünyada tek bir işaret dili kullanıldığı düşüncesidir. Bu durumun temel sebebi, işaret dillerinin yalnızca sağırlar, yakınları ve konuya ilgi duyan küçük bir kesim tarafından biliniyor olmasıdır. Bunun yanı sıra toplumda yeterli düzeyde farkındalık olmaması işaret dilleri hakkında yanlış kanıların oluşmasına neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, sağırların durumunun ve işaret dillerinin tarihsel süreç bağlamında ele alınmasıyla konu hakkında toplumda farkındalık oluşturmaktır. Ayrıca en eski işaret dillerinden biri olan Türk işaret diline özel olarak dikkat çekmek istenmiştir. Sağırlar tarih boyunca farklı toplumlarda birbirinden çok farklı muameleler görmüşlerdir. Temeli Antik Çağlara dayanan bir anlayışla, sağırların zekâ engelli olduğu ve eğitilemeyeceği düşüncesi, Avrupa’da Orta Çağ’ın sonlarına kadar devam etmiştir. Bu durum ancak Rönesans’tan sonra değişebilmiştir. Osmanlı’da ise sağırlar topluma iyi bir şekilde uyum sağlamışlardır. İşaret dilini kullanarak toplumla iletişim kurabilmişler, birçok farklı alanda çalışma imkânı bulmuşlardır. Osmanlı’da işaret dilinin 400-500 yıldan beri kullanıldığına dair ipuçları vardır. Türk İşaret Dili’nin Osmanlıda kullanılan işaret dilinin devamı olduğu düşünülmektedir. Çalışmada, işaret dillerinin ortaya çıkmasından günümüze kadar geçirdiği süreç, ilgili literatür bağlamında, tarih çağları takip edilerek incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

İletişim, sağırlar, işaret dili, işaret dili tarihi, Türk işaret dili

Historical Headway of Sign Language and Turkish Sign Language

Öz

Sign languages are the natural languages in which the deaf individuals can communicate with each other and with other people. There are many misconceptions about sign languages in society. The most common of these is the idea that a single sign language is used all over the world. The main reason for this is that sign languages are only known by the deaf individuals, their relatives and a small group of people interested in the subject. In addition to this, the lack of sufficient awareness in the society has caused misconceptions about sign languages. The aim of this study is to raise awareness about the issue in society by considering the situation of deaf individuals and sign languages in the context of the historical process. Besides, special attention wanted to be paid to the Turkish sign language, one of the oldest sign languages. Deaf individuals have been treated very differently in different societies throughout history. With an understanding based on Ancient Times, the idea that deaf individuals are mentally impaired and cannot be educated continued in Europe until the end of the Middle Ages. This situation could only change after the Renaissance. On the other hand, deaf individuals have adapted well to the society in the Ottoman Empire. They were able to communicate with the society by using sign language, and they had the opportunity to work in many different fields. There are clues that sign language has been used in the Ottoman Empire for 400-500 years. It is thought that Turkish Sign Language is the continuation of the sign language used in the Ottoman Empire. In the study, the process of sign languages from their emergence to the present day has been examined in the context of the relevant literature by following the historical ages. 

Anahtar Kelimeler

Communication, deaf people, sign language, history of sign language, Turkish sign language

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (t.y.). Türk İşaret Dili. https://shakalin.info/?page_id=871 (Erişim tarihi: 01.05.2021)
• Akalın, Ş. H. ve Oral, A. Z. (2013). İşitme engellilerin eğitiminde osmanlı yazısının kullanımı üzerine. VIII Milletler Arası Türkoloji Kongresi. İstanbul.
• Akalın, Ş. H., Oral, A. Z. ve Cavkaytar, S. (2014). Türk İşaret Dili. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Akamatsu, C. T. ve Stewart, D. A. (1989). The Role of fingerspelling in simultaneous communication. Sign Language Studies, 1065(1), 361–374.
• Ali Haydar. (1925). Sağır ve dilsizler. Muallimler Mecmuası, 3(29), 1237–1260.
• Arık, E. (2013). Türk İşaret Dili’nde Sınıflandırıcılar Üzerine Bir Çalışma. Bilig, (67), 1–24.
• Arık, E. (2016). Türk İşaret dili araştırmaları. E. Arık (Ed.), Ellerle Konuşmak (s. 1–11). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Arık, E. (2020). An experimental approach to word order in Turkish sign language. Bilig, 94, 75–96.
• Balcı, S. (2013). Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve engelli eğitimi – sağır dilsiz ve körler mektebi. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Başkonak, M. (2013). Ali Haydar Taner ile işitme engellilerin eğitim tarihi üzerine. Türk – İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 8(16), 245–264.
• Başkonak, M. (2019). Türkiye’de işitme engellilerin din eğitimi. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Çakır, H., Çetin, Ş. ve Baş, A. (2013). İşitme Engellilere Yönelik Dinamik Web Sayfasının Geliştirilmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 6(2), 1–9.
• Demir, S. A. (2010). Sessizliǧin Dili:Türk İşaret Diline Dair Gözlemler. Bilig, 54, 1–20.
• Dikyuva, H., Makaroğlu, B. ve Arık, E. (2015). Türk işaret dili dilbilgisi kitabı. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
• Erken, B. (2015). Dil Sûkûtta Eller İcraatta: Osmanlı Sarayında ve toplumunda dilsizler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Ordu Üniversitesi, Ordu.
• Eroğlu, E. ve Yüksel, A. H. (Ed.). (2013). Etkili iletişim teknikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Eryiğit, C. (2017). Yazılı Türkçe Dilinden Türk İşaret Diline(TİD) Makine Çeviri Sistemi (Yayımlanmamış doktora tezi) İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Fenlon, J. ve Wilkinson, E. (2015). Sign languages in the world. Sociolinguistics and Deaf Communities (s. 5–28). UK: Cambridge University Press.
• Fisher, S. D. (2014). Sign languages in their historical context. C. Bowern ve B. Evans (Ed.), The Routledge Handbook of Historical Linguistics (s. 442–465).
• Girgin, Ü. ve Karasu, H. P. (2007). İşitsel/Sözel yaklaşımla eğitim gören işitme engelli öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinin değerlendirilmesi. Hacettepe Eğitim Dergisi, 33, 146–156.
• Gökçöl, T. (Çev.) (1974). Ksenophon- Anabasis. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Günay, R. ve Görür, H. İ. (2013). Osmanlı Devleti’nde sağır, dilsiz ve a’mâ mektebi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 32(53), 55–76.
• İlkbasaran, D. ve Taşçı, S. S. (2012). Ideology and language in the early-republic: a history of deaf education in Turkey. International Symposium on Language and Communication: Research trends and challenges, 1767–1778.
• İlkbaşaran, D. (2016). türkiye’deki sağır gençlerin iletişim alışkanlıkları ve türk işaret dili’nintoplumsal dilbilimi açısından incelenmesi. E. Arık (Ed.), Ellerle Konuşmak: Türk İşaret Dili Araştırmaları (s. 411–443). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Karabüklü, S. (2018). Strategies to express time in a tenseless language: Turkish Sign Language (TİD). Dilbilim Araştırmaları Dergisi, (111), 87–118.
• Karaca, M. F. (2018). Üç boyutlu sanal model ileTtürk işaret dili simülasyonu. (Yayımlanmamış doktora tezi) Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Karaca, M. F. ve Bayır, Ş. (2018). Türk işaret dili incelemesi: iletişim ve dil bilgisi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 2(2), 35–58.
• Karal, Y., Şılbır, L., Bahçekapılı, E. ve Atasoy, M. (2014). İşitme engelli bireyler için grafik sembollerle oluşturulmuş öğrenme materyalleri. Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Dergisi, 3(3), 9–19.
• Kaya, B. (2003). Bütünleşik Kurumsal İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kaya, Ç. K. (2006). İşi̇tme engelli̇ler ve di̇l. Belleten, 54(1), 165–176.
• Kemaloğlu, Y. K. (2014). Konuşamayan işitme engellilerin (sağırların) tarihi. KBB ve BBC Dergisi, 22(1), 14–28.
• Kemaloǧlu, Y. K. (2016). Türkiye’de sağırlığın görünürlüğü ve toplumsal ve eğitsel sorunları üzerine demografik bir inceleme. E. Arık (Ed.), Ellerle Konuşmak: Türk İşaret Dili Araştırmaları (s.51–85). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kın, Z. B. (2019). Türk işaret dili̇ alfabesinin derin öğrenme yöntemi ile sınıflandırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Makaroğlu, B. ve Dikyuva, H. (2015). Güncel Türk işaret dili sözlüğü. https://tidsozluk.ailevecalisma.gov.tr/ (Erişim tarihi: 01.05.2021)
• MEB. (2015). Türk i̇şaret di̇li̇ sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. Parmak Alfabesi. http://tid.meb.gov.tr/parmak-alfabesi/ (Erişim tarihi: 01.05.2021)
• Miles, M. (2009). Deaf people , sign language & communication , ın ottoman & modern turkey: observations and excerpts from 1300 to 2009. From sources in English, French, German, Greek, Italian, Latin and Turkish, with introduction and some annotation. www.independentliving. org/miles20090.html (Erişim tarihi: 21.11.2020)
• Moores, D. F. (2010). Partners in progress: the 21st ınternational congress on education of the deaf and the repudiation of the 1880 congress of Milan. American Annals of the Deaf, 15(3), 423–424.
• Oral, A. Z. (2016). Türk işaret dili çevirisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Özcan, A. (1994). Dilsiz. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 304–305.
• Özdemir, O. ve Keser, H. (2017). işitme engelli öğrenciler için geliştirilen bilgisayar destekli kelime öğretim materyalinin uygulanmasına ilişkin bir durum çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(1), 29–53.
• Piştav Akmeşe, P. (2016). Türk işaret dili (TİD) eğitimi ve yüksek öğretim programlarında işaret dili dersi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 341–361.
• Platon. (2016). Diyaloglar (7. baskı, C. 4; T. Aktürel (Çev). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ruben, R. J. (2005). Sign language: Its history and contribution to the understanding of the biological nature of language. Acta Oto-Laryngologica, 125(5), 464–467.
• Sandler, W. (2005). Language: An Overview. K. Brown (Ed.), Encyclopedia of Language and Linguistics (Second Edi, s. 328–338).
• Şimşek, M. S. (2016). Türkçe ile Türk ı̇şaret di̇li̇ arasinda örneğe dayalı maki̇ne çevi̇ri si̇stemi̇. (Yayımlanmamış doktora tezi) Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Taşçı, S. ve Göksel, A. (2018). Native compounds in TİD: A classification based on headedness. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1, 1–28.
• TDK. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 12.12.2020)
• Turner, D. M. (2015). Disability in the Ottoman Arab World 1500-1800. Disability & Society, 30(8), 1300–1301.
• Tutar, H., Yılmaz, M. K. ve Eroğlu, Ö. (2014). Genel teknik iletişim (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• TÜİK. (2010). Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ozurlulerin-Sorun-ve-Beklentileri-Arastirmasi-2010-6370 (Erişim tarihi: 12.12.2020)
• Yaman, F., Dönmez, O., Avci, E. ve Yurdakul, I. K. (2016). Integrating mobile applications into hearing impaired children’s literacy instuction. Eğitim ve Bilim, 41(188), 153–174.
• Yüksel, H. (1994). Bireylerarası İletişime Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Zeshan, U. (2003). Aspects of Türk Isaret Dili (Turkish Sign Language). Sign Language and Linguistics, 6(1), 43–75.
• Zeshan, U. (2006). Sign language typology series: ınterrogative and negative constructions in sign language. Nijmegen: Ishara Press.