Türkiye-Almanya Dostluk Antlaşması (3 Mart 1924)

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 1, 107 - 121, 30.06.2017

Ayşe Aydın

Öz

Türkiye ile Almanya arasındaki ilişkiler uzun ve köklü bir tarihî geçmişe
sahiptir. Özellikle I. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Devleti’nin yöneticileri,
Avrupalı diğer devletlere karşı Almanya ile ittifak içerisinde olmayı devletin
devamlılığı için gerekli görmüşlerdi. I. Dünya Savaşı’na birlikte giren Almanya ve
Türkiye savaş sonunda yenilen devletler olarak bu müttefikliğin bedelini ağır
ödediler. Savaşın sonunda İtilaf Devletleri’yle Almanya’nın imzaladığı Versay
Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin imzaladığı Sevr Antlaşması oldukça ağır
hükümler içeriyordu.
Millî Mücadele döneminde Almanya ile Türkiye diplomatik olarak herhangi
bir ilişki içerisine girmediler. I. Dünya Savaşı sonrasında yıkılan imparatorlukların
üzerine Türkiye ve Almanya’da, daha önce hiç denenmemiş olan cumhuriyet
rejimleri kurulmuş ve yeni anayasalar kabul edilmişti. Bu devrede iç ve dış politika
hedeflerinin saptanmasından dolayı taraflar arasında ilişkiler oldukça asgari
düzeyde oldu. Türk-Alman ilişkilerinin yeniden kurulmasına yönelik çalışmalar ise
ancak Lozan Antlaşması’nın imzalanmasından sonra yoğunlaştı ve 3 Mart 1924’te
taraflar arasında bir dostluk antlaşması imzalandı.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal, Türkiye, Almanya, Rudolf Nadolny

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BCA, Fon Kodu:30.18.1.Yer Nu:5.14.19. BCA, Fon Kodu:30.1.1.Yer Nu:9.15.2. Resmi Yayınlar TBMMZC, Devre II, Cilt: VII. TBMMZC, Devre II, Cilt: VIII-I. Süreli Yayınlar Hakimiyet-i Milliye, 4 Mart 1924 Araştırma Eserler Atatürk’ün Milli Dış Politikası. 1981. Cilt: II, Ankara. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1908-1938). 1981. Ankara. CANBOLAT, İbrahim S. 1991. Değişen Dünya ve Alman Dış Politikası, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• ÇALIK, Ramazan. 2004. Alman Basınında Milli Mücadele ve Mustafa Kemal Paşa (1919-1923), Ankara.
• GENCER, Mustafa. 2002. “Osmanlı-Alman Münasebetleri Çerçevesinde Şark Meselesi”, Türkler, XIII, Ankara, s. 34-39.
• GÖKMAN, Muzaffer. 1973. 50 Yılın Tutanağı, İstanbul.
• GUSE, Felix. 1974. Die Türkei, Leipzig.
• JASCHKE, Gotthard und PRITSCH, Eric. 1929. Die Türkei seit dem Weltkriege, Berlin.
• KARAL, Enver Ziya. 1983. Osmanlı Tarihi, Cilt VIII, Ankara.
• KAŞIYUĞUN, Ali. 2014. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları ve I. Dünya Savaşına Girişi 1911-1914, Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş.
• KILIÇ, Sezen. 2005. Türk-Alman İlişkileri ve Türkiye’deki Alman Okulları, Ankara: AAMY.
• KOÇAK, Cemil. 1991. Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), Ankara: TTK.
• KODAMAN, Bayram. 2002. “İttihat Terakki ve Almanya” Yeni Türkiye, sayı: 44, (Mart-Nisan 2002).
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer. 1978. Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara: Üniversitesi Yayını.
• MERAY, Seha L.- OLCAY. 1977. Osman, Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Antlaşması İlgili Belgeler), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• NADOLNY, Rudolf. 1985. Mein Beitrag. Erinnerungen eines Botschafters des Deutschen Reiches. Yayınlayan: Günter Wollstein, Köln.
• OKUR, Mehmet. 2004. “Mondros Mütarekesi Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Bulunan Alman ve Avusturya Vatandaşlarının Ülkelerine Gönderilme Meselesi” AAMD, Cilt XX, Sayı 60, s. 705-743.
• ÖKÇÜN, A. Gündüz-ÖKÇÜN, Ahmet, R. 1997. Türk Antlaşmaları Rehberi (1920-1973), Ankara.
• ÖNDER, Mehmet. 1992. “Atatürk’ün Almanya Gezisi” ATAM Dergisi, Sayı: 24, Temmuz 1992, s. 592-600.
• ÖZGİRAY, Ahmet. 2000. “Rudolf Nadolny’nin Hayatı” 19 Mayıs ve Milli Mücadele‟de Samsun Sempozyumu, 20-22 Mayıs 1919 Bildiriler, Samsun.
• ÖZGÜLDÜR, Yavuz. 1993. Türk-Alman İlişkileri (1923-1945), Ankara: Genel Kurmay Yayını.
• ÖNSOY, Rıfat. 1982. Türk-Alman İktisadi Münasebetleri, İstanbul.
• PINNOW, Herman. 1936. History of Germany, London.
• RATMANN, Lothar. 1982. Berlin Bağdat Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, Çev. Ragıp Zarakolu, İstanbul.
• SOYSAL, İsmail. 1983. Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, (1920- 1945 ), Cilt: I, Ankara: TTK.
• TEPEKAYA, Muzaffer. 2002. “Osmanlı-Alman İlişkileri (1870-1914)”, Türkler, Cilt: XIII, Ankara 2002, s. 40-56.
• UÇAROL, Rifat. 1995. Siyasi Tarih (1789-1994), İstanbul: Filiz Kitabevi.
• ÜLGER, Eriş. 1995. Alman Basınında Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti (1910-1944), Ankara.
• ÜLMAN, A.Haluk. 1973. Birinci Dünya Savaşına Giden Yol, Ankara.
• YALÇIN, E. Semih. 2009. Atatürk’ün Milli Dış Seyahati, Ankara: Berikan Yayınevi.
• ZİEMKE, Kurt. 1930. Die Neue Turkei Politishe Entwicklung (1914-1929), Berlin-Leipzig.
• www.documentarchivde /wr /vv01 /htlm.10.06.2014.