Kur’ân-ı Kerim'de Geçen İsm-i Tafdil Kalıpları

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 1, 341 - 355, 25.06.2018

Eyyüp Sabri Fani

Öz

Kur'ân-ı Kerim Arapça nazil
olmuş ilahi bir kitaptır. Gerek mana gerekse lafız yönünden Kur'ân-ı Kerim üzerinde
düşünmek, Onu anlamaya çalışmak her Müslüman için dini bir sorumluluk olduğu
kadar,  Kur'ân-ı Kerim ilimleri ile
meşgul olan araştırmacılar için de akademik bir zorunluluktur. Tarihten
günümüze konusu Kur'ân-Kerim olan sayısız çalışmalar yapılmış ve yapılmaya
devam etmektedir. Bunlar içerisinde bazı çalışmalar sadece manaya yönelik
olduğu gibi bazı çalışmalar da yalnız lafızla ilgili olmuştur.  Biz bu çalışmamızda Kur'ân-ı Kerim
lafızlarından Arapçada Sarf konuları içersinde yer alan İsm-i tafdil konusunu
ele aldık. Çalışmamız, İsm-i tafdil hakkında genel bilgi verdikten sonra
Kuran-ı Kerim’de geçen İsm-i tafdil kalıplarını, "خير " ve " شر" lafızları ile yapılan
İsm-i tafdilleri; bu İsm-i tafdillerin marifelik-nekirelik,
müzekkerlik-müenneslik halleri ile müfret, müsenna ve cemilerini gerekli dilbilgisi
izahları ile İsmi- tafdilde aranan anlam ortaklığını Kuran ayetlerinden
örnekler vererek ele almayı konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân ilimleri, ism-i tafdil, sarf, marife-nekire, müzekker-müennes, müfred-müsenna-cemi

Kaynakça

• Alûsî, Ebu'l-Fadl Şihâbuddîn es-Seyyid Mahmud. 1999. Birinci Baskı, Rûhu'l-Meânî Fî Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azîm ve Seb’il-Mesânî, Dâr-u İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, (Tahkîk:Muhammed Ahmed El-Emed-Ömer Abdüs-Selâm) XXX, Beyrut.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. 2015. Dördüncü Baskı, Kur'an Yolu Meâli, Ankara.
• Ebû Abdillâh, Bedruddîn Muhammed(İbn. Nazım). 1998. Şerh-u Elfiyeti İbn Mâlik, (Tahkîk:Abdulhamid Muhammed Abdulhamid) Dâru'l-Cîl, Beyrut.
• Ebû Hayyân Endelûsî, Muhammed b. Yusuf el-Gırnâtî. 1998. İrtişâfu'd-Darb Min Lisâni'l-Arab(Tahkîk:Dr. Recep Osman Muhammed), Mektebetu'l-Kahire; 1403h. el-Bahrul-Muhit, Dâru'l-Fikr
• Elbânî, Muhammed Nasuriddin. 1995. Sissilet-u Ehâdisi's-Sahîha, Mektebetu'l-Meârif, I-VI, Riyâd.
• Ermiş, H. ve Özcan, H.K. 2016. "İsm-i Tafdilin Kur’an-ı Kerim’de Kullanım Sıklığı", Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1):165-180.
• Ezherî, Hâlid,ts., Şerhu't-Tâsrih Ale't-Tavdîh Alâ Elfiyet-i İbn. Mâlik , Dâru İhyâ-i Kutubi'l-Arabiyye.
• İbn Âdil, Sirâcuddîn Ömer b. Ali b. Adil el-Dımeşkî. 1998. Birinci Baskı, el-Lübâb Fî Ulûmi'l-Kitâb(Tefsir-u İbn Adil), I-XX, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye.
• İbn Akîl, Abdullah b. Abdurrahman. 1980. Şerh-u İbn Akil Ala Elfiyeti İbn. Mâlik (Tahkîk:Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), Dâru't-Turâs, Kahire.
• İbnu'l-Enbârî, Kemâluddîn Ebu'l-Berekât Abdurrahman Muhammed b. Ubeydullah. 2002. Birinci Baskı, el-İnsâf Fî Mesâili'l-Hilâf Beyne'n-Nahviyyîn, Mektebetü'l-Hancı, Kahire.
• İbnu'l-Ferhân, Kemaluddîn Ebî Sa'd, Ali b. Mesud. 1987. el-Mustevfâ Fi'n-Nahv, (Tahkîk: Muhammed Bedevî el-Mahtûn ), Kahire.
• İbnu'l-Hâcib, Cemaluddin Ebû Amr Osman b. Ömer, ts., el-Kâfiye Fi'n-Nahv, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut. İbn Hişâm, Ebu Muhammed Abdullah Cemaluddîn El-Ensârî. 1991. Şerh-u Şuzûru'z-Zeheb, Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut; ts., Şerh-u Katrin-Nedâ ve Belli's-Sadâ, Aslan Yayınları, İstanbul; 1979, Muğni'l-Lebîb An Kutubi'l-Eârib, Darü'l Fikr, Beyrut.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn Muhammed b. Abdullah. 1967. Teshîlu'l-Fevâid ve Tekmilu'l-Makâsıd (Tahkîk: Muhammed Kamil Berakât), Dâru'l-Kutubi'l-Arabî
• İbn Yaîş, Muvaffakuddin Ali en-Nahvî, ts., Şerhu'l-Mufassal, Mektebetu'l-Mütenebbi, Kahire.
• Müberred, Ebu'l-Abbas Muhammed b. Yezid, 1399, el-Muktedab, Kahire.
• Râcî, el-Esmer. 1997. el-Mucemu'l-Mufassal Fî İlmi's-Sarf, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut
• Radiyyuddîn, Muhammed b. Huseyn. 1996. Şerh-u Radiy Li Kâfiyet-i İbn. Mâlik, Câmiat-u İmam Muhammed b. Suûd, Riyâd
• Sekkâkî, Muhammed b. Ali. 1987. İkinci Baskı, Miftâhu'l-Ulûm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut.
• Sibeveyh, Ömer b. Osman b. Kaber. 1982. el-Kitâb, (Tahkik: Abdusselâm Harun), Mektebetu'l-Hancı, Kahire.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ts., Hemeu'l-Hevâmi’Şerh-u Cemi'l-Cevâmi’, Dâru'l-Marife, Beyrut.
• Ukberî, Ebu'l-Bekâ Abdullah b. Huseyn. 1398. İmlâ Mâ Menne Bihi'r-Rahmân Fî Vucûhi'l-İrâb ve'l-Kıraât(et-Tibyân Fî İrâbi'l-Kur'ân), Mektebetü'l-Halebî, Mısır.
• Yusuf, Hasan Ömer. 1398. Şerhu'r-Radiy Ale'l-Kâfiye, Camiat-u Garyunus.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer. 2006. Birinci Baskı, Tefsiru'l-Keşşâf, Dâru'l-Kitabi'l-Arabî, Beyrut.