Historians Trained in Timur’s Palace and an Evaluation of Their Opinions About Timur

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 3, 149 - 163, 27.12.2018

Mustafa Akkuş , İzzetullah Zeki

https://doi.org/10.32709/akusosbil.481146

Cited By: 4

Öz

Timur’un Sarayında Yetişen Tarihçilerin Timur Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi

Öz

Timur, XV. asrın başında güçlü siyaseti ve üstün dirayeti
sayesinde başkenti Semerkant olmak üzere büyük bir Türk Devleti’ni kurmuş,
egemenlik alanını Horasan’dan Hindistan’a Bağdat’tan Kırım ve Moskova’ya kadar
genişletmiş, hayatının son günlerinde Çin üzerine yürümüştür. Timur’un hedefine
erişmesi için sık sık saf değiştirdiği, siyaset oyununu iyi becerip başardığı
aktarılmıştır. Bozkır göçebe hayatı geleneğinin aksine saray hayatine önem
veren Timur başkent Semerkant’ı eşsiz mimari eserlerle dünyanın cenneti haline
getirmiş, sarayını ilim, irfan ve medeniyetle süslemiş, fethettiği bölgelerden âlim,
edip ve tarihçileri sarayına intikal ettirmiştir.

Timur’un sarayında yetişen ünlü tarihçilerden İbn Arabşah
Şam’dan, Nizâmeddin-i Şâmî Bağdat’tan ve Mevlâna Şerefeddin Ali Yezdî İran’ın
Yezd bölgesinden Semerkant’a getirilmiş, ilim, irfan ve meşhur âlimlerle
tanıştırılmıştır. İbn Arabşah, Semerkant’tan Osmanlı topraklarına gelip,
ardından kendi ülkesine geçince bir yabancı gibi karşılaşanmış, Acâ’ibü’l-Maḳdûr fî Nevâ’ibi (ahbâri)
Tîmûr adlı eserini yazarak Timur’u yerden yere vurduğu görülmüştür. Onun
sarayında yetişen diğer ünlü iki tarihçi Nizâmeddin-i Şâmî ve Şerefeddin Ali
Yezdî, Zafernâmeler yazarak Timur’u göklere yükseltmiştir.

Anahtar Kelimeler

Timur, Tarihçiler, İbn Arabşah, Ali Yezdî, Nizâmeddin-i Şâmî

Kaynakça

• Aka, İ. (1994). Timurlular, Ankara: Diyanet Yayınevi.…….,(2012). “Timur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, XLI, ss. 173–177.……,(1994). Mirza Şahruh ve Zamanı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.…….,(2000).Timur ve Devleti, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınevi.Akosy, M. (2012). Acâ’ibü’l-Maḳdûr fî Nevâîb-i Tîmûr Târîh-i Timurlenk (Zamî-Zâde Efendî), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.Bademci, A. (2012). Cengiz ve Yasası, Timur ve Tüzükâtı, İstanbul, Ötüken Yayınları.Baştürk, S. (2010). “Timur’un Orta Doğu-Anadolu Seferleri, Bu Seferlere Karşı Koyma Çabaları ve Sonuçları”, History Studies Dergisi Özel Sayısı, Amasya, 2010, ss. 13–26.Beriun, M. (2007). Manam Timur-i Cihangüşa, (Çev., Zabihullah Mansuri), Tahran, Behzat Yayınevi.Buğra, M. E. (1988). Şarki Türkistan Tarihi, Ankara.Daş, M. (2005). “Bizans Kaynaklarında Timur imajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XX, s. 43–58.Bezer, G. Ö. (2010). “Şâmî, Nizâmeddin”, DİA, XXXVIII, İstanbul, s. 330.Dilek, K. (2010). “Şerefeddin Ali Yezdî”, DİA, XXXVIII, İstanbul, s. 550–552.Globev, G. (2011). Uluğ Bey, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.Grousseti R. (1996). Bozkır İmparatorluğu Atilla-Cengiz Han-Timur, çev: Reşat Üzmen, İstanbul, Ötüken Yayınları.İbn Arabşah, (1818). Acâ’ibü’l-Maḳdûr fî Nevâîb-i Tîmûr, (nşr: Ahmed b. Muhammed), Dama.……………..(2012). Acâ’ibü’l-Maḳdûr fî Nevâîb-i Tîmûr (Bozkırdan Gelen Bela), İstanbul, Selenge Yayınevi.İbn Tağriberdî, (1963). en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûk-ı Mısır ve’l-Kâahire, XII, Kahire, Tabatü Musavvere a’n Taba’t-i Dâri’l-Kitâb. Hesamipour, A. (2005). el- Fûşencî’nin “İbretü’n-Nâzirîn” Adlı Eserinde Timur Devri Olayları (Metin Çeviri ve Değerlendirme), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.Kâsânî, S. (1991). Orta Asya Tarihi, III., Medine, Mektebetü’l-İman-Medine.Kayalı, Y. (2014). “Timur’un Hindistan Seferleri”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, VI, ss. 183–196.Kırzıoğlu, F. (1992). Kıpçaklar, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.Mümin, İ. (1970). Özbekistan Tarihi, Taşkent.Özcan, Al. Tayfun, “Timur’un Elçisi Sultaniyeli Johannes ve Libellus de Notita Orbis Adlı Eserinden Bazı Parçalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara, 2014, ss. 121–162.Paydaş, K. (2006). “Timur’un Gürcistan Seferleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Elazığ, XVI, ss. 419–438.…………,(2009). “Emir Timur’un Fetihlerinde Haber Alma Teşkilatının Önemi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara, XLVI, ss. 36–52.Sayrafî, H. (1970). Nüzhetü’n-Nüfûs ve’l-Ebdân, I, (thk. Hasan Habeşî), Kahire, Matbaatü Dârü’l-Kütûb.Suçıkar, T. (2014). XV. Ve XVII. Yüzyıl Osmanlı Kaynaklarında Yıldırım Bâyezid ve Timur Algısı, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.Şâmî, N. (1987). Zafernâme, (çev., Necati Lugal), Ankara.Taşkıran, H. (2016). “Emir Timur’un Saray Stratejileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Samsun, 2016, XLIII, ss. 946–954.Yezdî, Ş. A. (2009). Zafernâme, (thk: Seyit Said, Mir Muhammed Sadık ve Abdülhüseyin Nevâî), Tahran, Meclis-i Şûrâ-i İslamî.Yuvalı, A. (1992). “İbn Arabşah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, XIX, s. 315.Yüksel, M. Ş, (2001). El-Makrîzî (Kitâbüs’Sulûk) ve İbn Hacer (İbâü’l-Gubr)’de Timur ile İlgili Kayıtlar ve Çağdaşı Arap Tarihçilerine Göre Timur Tasavvuru, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.……………..,(2004)i “Arap Kaynaklarında Timur”, Bilig, Ankara, XXXI, ss. 85–126.…………,…..,(2005). “Timur’un Yükselişi ve Batı’nın Diplomatik Cevabı 1390–1405”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 2005, XVIII, ss. 231–243.