Fener Rum Ortodoks Patriği IV. Meletios’un Büyük Taarruzdaki Faaliyetleri

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 1, 21 - 50, 05.02.2016

Uğur Üçüncü

Öz

Büyük Taarruz sırasında Fener Rum Ortodoks Patrikhanesinin dini lideri IV. Meletios’du. Meletios, Osmanlı kanunlarına aykırı bir usulle, İtilaf Devletlerinin aracılığıyla Patrik seçilmişti. Bu nedenle Osmanlı Devleti Hükümeti O’nun Patrik olmasını kabul etmemiştir. Patrik olmasından itibaren Yunanistan lehine hareket etmiştir. O, Büyük Taarruz sürecinde dini, siyasi, içtimaı ve iktisadi açıdan Yunanistan’ın Anadolu davasına sınırsız destek vermiştir. Sadece ülkede değil uluslararası alanda da Türkiye aleyhine; Yunanistan lehine büyük çaba göstermiştir. Onun bu faaliyetlerini Türkler nefretle karşılamıştı.

Başkumandan Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Türk Ordusu 26 Ağustos 1922’de Afyonkarahisar, Kocatepe’den Büyük Taarruzu başlatmıştır. Kısa süre içinde Büyük Taarruz Türk zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu zafer sadece Yunanistan için değil İstanbul’da bulunan Fener Rum Patriği Meletios için de büyük bir yenilgi olmuştu. Büyük Taarruz sonrası Meletios İstanbul’dan çıkarılmıştı. Ardından istifa ettirilmiştir. Böylece Büyük Taarruz sürecindeki faaliyetleri Meletios’a pahalıya mal olmuştur.

Bu çalışmada devrin arşiv vesikaları, gazeteleri, resmi kayıtları merkezinde Fener Rum Ortodoks Patriği Meletios’un Büyük Taarruz’daki Faaliyetleri ortaya konmaya çalışılacaktır. 

Kaynakça

• Arşiv ve Resmi Yayınlar
• BCA, 30..10.0.0/139.724.12.
• BCA, 30..10.0.0/54.355.13.
• BCA, 30.10.00.00/109.724.4, Lef.1-5.
• BOA, MV., 223/158, Lef.1.
• TİTE, Kutu: 40, Gömlek 183, Belge: 183, 183-1.
• TİTE, Kutu: 40, Gömlek 184, Belge: 184, 184-1-2.
• TİTE, Kutu: 47, Gömlek:65, Belge: 1-2.
• TİTE, Kutu: 55, Gömlek:87, Belge: 1.
• TİTE, Kutu: 55, Gömlek:163, Belge: 1.
• TİTE, Kutu: 55, Gömlek:170, Belge: 1
• TİTE, Kutu: 56, Gömlek 50, Belge: 1-2.
• TİTE, Kutu: 67, Gömlek:112, Belge: 1.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, C.4, Ankara: İş Bankası Yay.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.24, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C.25, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.26, Ankara: TBMM Matbaası.
• Gazeteler ve Dergiler
• Açıksöz
• Akşam
• Babalık
• Hâkimiyet-i Milliye
• Islahat
• İkdâm
• İstikbâl
• Peyâm-ı Sabâh
• Sada-yı Hak
• Şark
• Tanin
• Vakit
• Varlık
• Yeni Adana
• Telif Eserler
• Arslan, E. 1995. “Kurtuluş Savaşında Yunan-Fener Patrikhanesi Birlikteliğine Karşı Örgütlü Bir Yaklaşım “Türk Ortodoks Kilisesi”, A.Y.D., 4(15), 407-442.
• Atalay, B. 2001. Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri (1908-1923), İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yay.
• Atalay, B. 2005. “Rum Ortodoks(Fener) Patrikhanesi’ne Verildiği Varsayılan İmtiyazlar ve Bugünkü Statüsü”, Ankara: XIV. Türk Tarih Kongresi,2(2), 1414-1440.
• Atatürk, M.K. 1997. Nutuk 1919-1927, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Baş, M.2005. Türk Ortodoks Patrikhanesi, Ankara: Alperen Yay.
• Çelik, M.1998. Fener Patrikhanesine Verilecek Ökümeniklik Statüsünün Türkiye İçin Doğuracağı Tehlikeler, , İzmir: Akademi Kitapevi.
• Ercan, H.Y. 1967 “Fener ve Türk Ortodoks Patrikhanesi”, Türk Araştırmaları Dergisi,5(8-9), 411-438.
• Güler, A. 2007. Sorun Olan Yunanlılar ve Rumlar, Ankara: Türk Metal Sendikası Yay.
• Güner, Z. 1998. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918-13 Mayıs 1920), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Macar, E. 2003. Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İstanbul: İletişim Yay.
• Polat, H.A. 2011.“Milli Mücadele Yıllarında Marmara Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren Rum ve Ermeni Çeteleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 263-290.
• Sofuoğlu, A.1996. Fener Rum Patrikhanesi ve Siyasi Faaliyetleri, İstanbul, Turan Yayınevi.
• Şahin, M.S. 1980; Fener Patrikhanesi ve Türkiye, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Toker, H. 2006. Mütareke Döneminde İstanbul Rumları, Ankara: Genelkurmay ATASE ve Denetleme Başkanlığı Yay.
• Topbaş, T. 2007. Ekümeniklik Fener Rum Patrikhanesi, İzmir: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Üçüncü, U. 2012. Türk Kamuoyunda Büyük Taarruz, , Ankara: Altınpost Yay.
• Yalçın, E. 2010. II. Meşrutiyet Döneminde Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 45, 157-176.
• Yıldırım, U. 2004. Dünden Bugüne Patrikhane, İstanbul: Kaynak Yay.
• “Yunan Başkumandanı Trikopis Nerede, Kime Nasıl Teslim Oldu?”, Tarih Konuşuyor, 2(7), 509-535
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.