Uşaklı Bir Eşkıya: Acemoğlu Ahmet

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 2, 49 - 65, 08.02.2016

Ayhan Ürkündağ

Öz

Osmanlı Devleti’nin, özellikle 18. yüzyılın ikinci yarısında taşra yönetimi üzerindeki otoritesinin çeşitli nedenlerden dolayı zayıflaması buralarda ayan, voyvoda, mütesellim ismi verilen taşra elitlerinin nüfuz kazanmasına zemin hazırlamıştır. Bu yerel güçlerden bazıları bulundukları bölgedeki halk üzerinde baskı kurarak, fazla oranlarda vergi toplayarak kanunlara aykırı davranmışlardır. Hatta içlerinde bazıları devletin emirlerine karşı gelerek, isyan etmişlerdir. Osmanlı Devleti bu tür yerel elit güçleri eşkıya olarak nitelendirerek, ortadan kaldırmak için üzerlerine kuvvetler sevk etmiştir. Bu yerel güçlerden bir tanesi de 18. yüzyılın sonlarına doğru Uşak kazasında ortaya çıkan Acemoğlu Ahmet’tir. İlk olarak devletin resmi temsilcisi olarak görev yapmış, ancak devletin gönderdiği emirleri dinlememesi ve Uşak halkına zulüm etmesinden dolayı devlet tarafından eşkıya olarak ilan edilmiş ve onun üzerine asker gönderilmiştir.  Üzerine gönderilen askeri kuvvetleri bozguna uğratan Acemoğlu, bölgede kurmuş olduğu yerel ilişkiler bağı sayesinde uzun süre merkezi yönetimi uğraştırmış; ama bölgenin bir başka yerel elit kuvveti olan Nasuhoğlu tarafından ele geçirilmiş ve öldürülmüştür.

Kaynakça

• - Arşiv Vesikaları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Mühimme Defterleri (A.DVN.MHM).
• Defter No: 178, s. 286.
• Defter No: 184, s. 240.
• Defter No: 188, s. 108, 126.
• Defter No: 192, s. 22, 100, 125, 190, 202, 238.
• Defter No: 194, s. 9, 14, 95, 100, 227, 228.
• Defter No: 196,s. 75, 251.
• Mühimme-i Mektûme Defterleri (A.DVNS.MKM.MHM).
• Defter No: 1, s. 120.
• Cevdet Tasnifi
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Tasnifi Adliye Belgeleri (C.ADL), 5737.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Tasnifi Dâhiliye Belgeleri (C.DL), 268, 7117, 10168.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Tasnifi Malîye Belgeleri (C.ML), 7856, 12523.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Tasnifi Zabtiye Belgeleri (C.ZB),1652.
• Hatt-ı Hümayûn Tasnifi
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hatt-ı Hümayûn Tasnifi (HAT), 1385.
• - Kitap ve Makaleler
• AKBAYAR, Nuri. (2003). Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ADANIR, Fikret. (2002), “Woyvoda”, XI, Leiden: EI (New Edition) pp. 215.
• BARDAKOĞLU, Ali. (1995), “Eşkıya”, XI, İstanbul: TDVİA, ss. 463-466.
• BEYDİLLİ, Kemal.(2013), “Yaş Antlaşması”, XXXXIII, Ankara: TDVİA, ss. 343-347.
• BÖLÜKBAŞI, Ömerül Faruk. (2013), 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• DEMİRCİ, Süleyman; ARSLAN, Hasan. (2012), Osmanlı Türkiyesinde Eşkıya Devlet ve Siyaset, İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi (2011), IX, 1. Kitap, (Haz.) Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• JORGA, Nicolae. (2009), Osmanlı İmparatorluğu, (Çev.) Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• MCGOWAN, Bruce. (2004), “Ayanlar Çağı 1699-1812”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. ( Ed.) Halil İnalcık ve Donald Quataert, (Çev.) Ayşe Berktay, vd., İstanbul: Eren Yayınları, ss. 759-884.
• ÖZDEĞER, Mehtap.(2001), 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• ---------------------- (2012), “Uşak”, XXXXII, İstanbul: TDVİA, ss. 222-226.
• ÖZKAYA, Yücel. (1994), Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZKAYA, Yücel. (2008) 18. Yüzyılda Osmanlı Topumu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SALZMANN, Ariel, (2011). Modern Devleti yeniden Düşünmek, (Çev: Ayşe Özdemir). İstanbul: İletişim Yayınları.
• SEZEN, Tahir. (2006), Osmanlı Yer Adları, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• ULUÇAY, M Çağatay. (1955), 18. Ve 19. Yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul: Berksoy Basımevi.
• UZUN ÇARŞILIOĞLU, İsmail Hakkı. (1932), Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osman Oğulları zamanında Kütahya Şehri, İstanbul: Maarif Vekâleti Yayınları.
• ÜLKER, Necmi. (1989), “Sarıbey Oğlu’nun İzmir’e Yürüyüşü ve Avrupalı Tüccarlar”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı 4, ss. 43-51.
• YETKİN, Sabri. (2003), Ege’de Eşkıyalık, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.