Türkiye Ekonomisinde Sanayi ve Hizmet Sektörüne Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımlarının Belirleyicilerine İlişkin Karşılaştırmalı Ampirik Bir Analiz: (2005-2017)

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 3, 942 - 959, 30.09.2019

Musa Bayır

https://doi.org/10.32709/akusosbil.444324

Öz

Çalışmanın temel amacı Türkiye ekonomisinde sanayi ve hizmet sektörleri
açısından doğrudan yabancı yatırımları belirleyen faktörlerin ampirik olarak
araştırılmasıdır. Etkisi araştırılan değişkenler gelir, dışa açıklık oranı,
enflasyon, reel döviz kuru ve dünya büyüme oranıdır. Analiz 2005:1-2017:2
dönemini kapsamakta ve çeyrek dönemlik veriler kullanılmaktadır. Çalışmada
sınır testi ve ARDL yaklaşımı kullanılmaktadır. Analiz sonuçlarına göre, uzun
dönemde sanayi sektörüne yönelik doğrudan yabancı yatırım üzerinde dışa açıklık
oranı ve dünya ekonomik büyüme oranının pozitif, enflasyon ve reel döviz
kurunun negatif etkisi vardır. Uzun dönemde hizmet sektörüne yönelik doğrudan
yabancı yatırım üzerinde ise gelir, reel döviz kuru ve dünya ekonomik büyüme
oranı pozitif etki ortaya çıkarmaktadır. Bununla birlikte, dışa açıklık
oranının hizmet sektörüne yönelik doğrudan yabancı yatırımı üzerinde herhangi
bir etkisi bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan yabancı yatırım, sanayi ve hizmet sektörü, sınır testi, ARDL

A Comparative Empirical Analysis of the Determinants of Foreign Direct Investments in Industry and Services Sector in Turkish Economy: (2005-2017)

Öz

The main purpose of this study is to
empirically investigate the factors that determining foreign direct investment
in industry and service sector in Turkish economy. Variables that are
investigated the effect are income, openness rate, inflation, real exchange
rate and world growth rate. The analysis includes the periods 2005:1-2017:2 and
quarterly data are used. In the study, bound test and ARDL approach are used.
According to the results of the analysis, openness ratio and world economic
growth rate have positive effect and inflation and real exchange rate have
negative effect on foreign direct investment in the industry sector in the long
term. In the long term, income, real exchange rate and world economic growth
rate have positive effect on the foreign direct investment in the service
sector. However, openness rate has no effect on the foreign direct investment
in the service sector has been found.

Anahtar Kelimeler

Foreign direct investment, industry and services sector, bound test, ARDL

Kaynakça

• Alper, A. E. ve Oransay, G. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: Üst Orta Gelirli Ülkeler Grubu ile OECD Karşılaştırması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(2): 303–318.
• Arbatli, E. (2011). Economic Policies and FDI Inflows to Emerging Market Economies, IMF Working Papers, No: C. 11. https://doi.org/10.5089/9781462306251.001
• Artan, S. ve Hayaloğlu, P. (2015). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Kurumsal Belirleyicileri: OECD Ülkeleri Örneği, Ege Akademik Bakis, 15(4), 551–551. https://doi.org/10.21121/eab.2015416654
• Bayar, Y. ve Öztürk, Ö. F. (2016). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Girişlerinin Belirleyicileri Üzerine Bir Literatür İncelemesi, International Journal of Applied Economic and Finance Studies, 1(1): 60–85.
• Blonigen, B. A. (2005). A Review of the Empirical Literature on FDI Determinants, Atlantic Economic Journal, C. 33: 383–403.
• Buckley, P. J. ve Casson, M. (1981). The Optimal Timing of a Foreign Direct Investment, The Economic Journal, 91(361): 75–87.
• Çak, M. ve Karakaş, M. (2009). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Belirleyen Unsurlar ve Etkileri, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 26(1): 43–54.
• Dunning, J. H. (1993). Multinational Enterprises and the Global Economy, Addison Wesley, 3-13.
• Ellahi, N. (2011). Exchange Rate Volatility and Foreign Direct Investment (FDI) Behavior in Pakistan: A Time Series Analysis with Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) Application, African Journal of Business Management, 5(29), 11656–11661. https://doi.org/10.5897/AJBM11.1676.
• Emir, M., Uysal, M. ve Doğru, B. (2013). Ülkenin Risklilik Durumu ile Ülkeye Gelen Doğrudan Yabancı Yatırım Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2): 79–92.
• Engle, R.F. ve Granger, C.W.J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing, Econometrica, 55(2): 251-276.
• Erçakar, M. E. ve Güvenoğlu, H. (2018). Doğrudan Yabancı Yatırımların İşsizlik Üzerine Etkisi: Türkiye Uygulaması (1980-2016), Anemon Mus Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (ICEESS' 18): 349-356.
• Erdal, F. ve Tatoglu, E. (2002). Locational Determinants of Foreign Direct Investment in an Emerging Market Economy: Evidence from Turkey, Multinational Business Review, 10(1): 21–27.
• Erdoğan, A. (2015). Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ve Ticari Dışa Açıklık Oranı ile Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Arasındaki İlişkinin Türkiye İçin Ekonometrik Analizi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14: 15–38.
• Erdoğan, S. (2017). Doğrudan Yabancı Yatırımların Makroekonomik Belirleyicileri Üzerine Bir Çalışma: Latin Amerika-Türkiye Karşılaştırması, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 39(1): 77–100. https://doi.org/10.14780/muiibd.329904.
• Eşiyok, B. (2011). Determinants of Foreign Direct Investment in Turkey: A Panel Study Approach, MPRA Paper, No: 36568.
• Federal Reserve System. (2018). https://fred.stlouisfed.org/ (Erişim tarihi: 23.01.2018).
• Froot, K. A. ve Stein, J. C. (1991). Exchange Rates and Foreign Direct Investment: An Imperfect Capital Markets Approach, The Quarterly Journal of Economics, 106(4): 1191–1217.
• Gerni, C., Yanıkkaya, H., Değer, M. K., Emsen, Ö. S. ve Kabadayı, B. (2015). The Determinants of FDI in Transition Economies: A Panel Data Analysis, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(3): 101–120.
• Globerman, S., Ries, J. C. ve Vertinsky, I. (1994). The Economic Performance of Foreign Affiliates in Canada, Canadian Journal of Economics, 27: 143–156.
• Granger, C. G. (1986). Developments in the Study of Cointegrated Economic Variables, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 48(3): 213-228.
• Halıcıoğlu, F. (2001). An Econometric Analysis of Foreign Direct Investment Flows into Turkey from Major Global Regions: 1975-1999, International Conference in Economics V, Economic Research Center, ODTÜ, Ankara.
• Johansen S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors, Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3): 231-254.
• Kar, M. ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi, KMU İİBF Dergisi, 10(14): 1–23.
• Karagöz, K. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler:1970-2005, Journal of Yasar University, 2(8): 929–948. https://doi.org/10.1017 /CBO9781107415324.004
• Koyuncu, F. T. (2010). Türkiye’de Seçilmiş Makroekonomik Değişkenlerin Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Üzerindeki Etkisinin Yapısal VAR Analizi: 1990-2009 Dönemi, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 55–62.
• Lebe, F. ve Ersungur, M. (2011). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımını Etkileyen Ekonomik Faktörlerin Ampirik Analizi, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 321–339.
• Mottaleb, K. A. ve Kalirajan, K. (2010). Determinants of Foreign Direct Investment in Developing Countries : A Comparative Analysis, The Journal of Applied Economic Research, 4, 369–404. https://doi.org/10.1177/097380101000400401
• Narayan, P. K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests, Applied Economics, 37(17): 1979-1990.
• Özcan, B. ve Arı, A. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırımların Beli̇rleyi̇ci̇leri̇ Üzeri̇ne Bi̇r Anali̇z: OECD Örneği̇, Ekonometri ve İstatistik, 12: 65–88.
• Parlakyıldız, F. M. ve Güven, E. A. (2015). Determinants of Foreign Direct Investments: An Empirical Analysis on Middle Income Countries, Social Sciences Research Journal, 4(2): 267–278.
• Pesaran, M. H. ve Pesaran, B. (1997). Working with Microfit 4.0: Interactive Econometric Analysis. Oxford: Oxford University Press.
• Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (1999). An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis, İçinde: Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. S. (2001). Bound Testing Approaches to The Analysis of Level Relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3): 289-326.
• Sims, C.A. (1980). Macroeconomics and Reality, Econometrica, 48(1): 1-48.
• Tarı, R. ve Bıdırdı, H. (2009). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Temel Belirleyicileri: 1990-2006 Dönemine İlişkin Ekonometrik Analiz, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24: 252–267.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2018). https://evds2.tcmb.gov.tr (Erişim tarihi: 23.01.2018).
• Tunçsiper, B. ve Biçen, Ö. F. (2014). Balkan Ülkelerine ve Türkiye’ye Yönelik Doğrudan Yabancı Sermaye Girişlerinde Ekonomik Özgürlüklerin Belirleyiciliği, International Conference on Eurasian Economies, 1–9.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018). http://tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 23.01.2018).
• United Nations Conference on Trade and Development. (1998). World Investment Report 1998 Trends and Determinants, https://unctad.org/ (Erişim tarihi: 23.01.2018).
• Uzgören, E. ve Akalin, G. (2016). Doğrudan Yabancı Yatırımların Beli̇rleyi̇ci̇leri̇: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Sosyal Bilimler Dergisi, 49: 63–77.
• Walsh, J. P. ve Yu, J. (2010). Determinants of Foreign Direct Investment: A Sectoral and Institutional Approach, IMF Working Papers, No: 10(187): 1–27. https://doi.org /10.5089/9781455202218.001
• Worldbank (2018), https://data.worldbank.org/ (Erişim tarihi: 23.01.2018).
• Yapraklı, S. (2006). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, DEÜ İİBF Dergisi, 21(2): 23–48.