Osmanlı Kudüs’üne Ait H. 1195/ M. 1781 Tarihli Keşif Defteri (Değerlendirme ve Transkripsiyon)

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 3, 720 - 752, 30.09.2019

Şerife Eroğlu Memiş

https://doi.org/10.32709/akusosbil.463859

Cited By: 2

Öz

Çalışma, Kudüs-i Şerîf’te
bulunan Mescid-i Aksa, Kubbetü’s-Sahra ve diğer mübarek mekânların tamire
ihtiyaç duyulan bölümlerinin keşif ve ölçümlerini içeren ve ehl-i vukûf olarak adlandırılan bilirkişilerce
hazırlanan H. 1195/ M. 1781 tarihli keşif defterini konu edinmiştir. Deftere
ilişkin bir değerlendirme sunmayı amaçlayan çalışmada, 18. yüzyılda Kudüs’te
tamir ve bakıma ihtiyaç duyan mahallerin, kullanılan malzemenin, ölçü
birimlerinin, fiyatların neler olduğu soruları da cevaplanmaya çalışılacaktır.
Bu bağlamda çalışma üç bölümden oluşacaktır. Öncelikle Osmanlı tatbikinde vakıf
mülklerin tamir ve bakımları konusu açıklanmaya çalışılacaktır. Sonrasında
çalışma konusu olan Keşif Defteri şekil ve içerik bakımından incelenecektir.
Üçüncü bölümde ise ulaşılan sonuçlara ilişkin bir değerlendirme yapılarak,
defterde yer alan veriler tablo halinde sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Keşif defteri, Kudüs, tamir, 18. Yüzyıl, Osmanlı Tarihi

The Price Estimate Register dated H 1195 / M. 1781 belonging to Ottoman Jerusalem (Evaluation and Transcription)

Öz

The study covers the price estimate
register dated 1195/1781 and was prepared by the experts in which the
discoveries and measurements of the necessary parts of the Masjid al-Aqsa, Dome
of the Rock and other blessed places in Jerusalem are included. In an effort to provide an assessment of the register,
we will also try to answer questions about the places, materials used, units of
measure, prices in Jerusalem that need repair and care in the 18th century. In this context, the study consists of three parts. In
the first part, repair and maintenance of waqf properties will tried to be
explained in Ottoman applications. The price estimate register, which will be
the subject of study afterwards, will be examined in terms of its form and
content. In the third section, the exempted data recorded in the register will
be evaluated and presented as a table.

Anahtar Kelimeler

Estimate register, Jerusalem, repair, 18th century, Ottoman History

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1994). Eski Hukukumuzda Vakıf Malların Tamiri ve Muhafazası, Vakıf Haftası [11: 1993: Ankara], Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay.
• Aslanapa, O. (1989). Kubbet El-Sahra’da Osmanlı Devri Tamirleri, Sanat Tarihinde Doğudan Batıya, Ünsal Yüce Anısına Sempozyum Bildirileri, İstanbul: İstanbul Ünv. Edebiyat Fak. Yay.
• Avcı, Y. (2004). Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti, Kudüs (1890:1914), Ankara: Phoenix Yay.
• Bakırer, Ö. (1973). Vakfiyelerde Binalarin Tamirati ile İlgili Şartlar ve Bunlara Uyulmasi. Vakıflar Dergisi, 10: 113–26.
• Barkan, Ö. L. (1963). XVI-XVIII. Asırlarda İnşaat İşlerinin Hukuki Durumu, İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Sosyal Siyaset Konferansları, 14. Kitaptan ayrıbasım, İstanbul.
• Burgoyne, M. H. (1986). Mamluk Jerusalem, London.
• Cohen, A. (1989). Economic Life in Ottoman Jerusalem, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Cueno, P. (2000). The Urban Structure and Physical Organization of Ottoman Jersualem in the Context of Ottoman Urbanism, Ed: Sylvia Auld and Robert Hillenbrand),
• Ottoman Jerusalem: The Living City, 1517-1917, Londra: Altajir World of Islam Trust, 211-221.
• Çetin, A. (2000). Fetva ile Tamir, Tarih ve Düşünce, 6: 62-63.
• Çiftçi, C. (2004). Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri, Bursa.
• Demirel, Ö. (2000). Osmanlı Vakıf-Şehir İlişkisine bir Örnek: Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara: TTK Yay.
• Dündar, A. (1999). Arşivlerdeki Plan ve Çizimler Işığı Altında Osmanlı İmar Sistemi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Dündar, A. (2001). Osmanlılarda Tamir Süreci, Çeşitleri ve Bazı Selçuklu Yapılarındaki Uygulamalar, Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi [2000: Konya], I. Cilt, 269-280, Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi.
• El-‘Arif, A. (1961). el-Mufassal fî Târîhi’l-Kuds, Kudüs.
• El-Aseli, K. C. (1989). Jerusalem under the Ottomans 1516-1831 AD, Jeru¬salem in History, K.C. el-Aseli (ed.) Jerusalem in History, London: Scorpion Publishing Ltd., 200-224.
• El-Aseli, K. C. Kudüs, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 26 (2002): 334-338.
• El-Hanbelî, M. (1973). El-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kudsi ve’l-Halîl. C. II. Amman.
• Erdoğan, M. 1968. Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri, Vakıflar Dergisi, Sayı VII: 149-205.
• Ergenç, Ö. (1988). Şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler, Belleten, C LII/203: 667-683, Ankara: TTK Yay.
• Eroğlu Memiş, Ş. (2016). Osmanlı Taşra Toplumu ve Vakıf Kurumu: Kudüs, 1703-1831, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Eroğlu Memiş, Ş. (2017a). Osmanlı Kudüs’ünde Bir Sebil Vakfı: Çorbacı Sebili, Vakıf ve Toplum Dergisi, Vakıf Medeniyeti Kudüs, 5 Mayıs 2017: 90-95.
• Eroğlu Memiş, Ş. (2017b). Hurûfât Defterlerinde Kudüs-i Şerîf Kazası: Vakıflar, Görevler ve Görevliler, İstanbul: Yeditepe Yay.
• Gabriel, A. (1938). Tarihi Türk Abidelerinin Tamiri ve İhyası, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Grabar, O. (1959). The Umayyad Dome of the Rock, Ars Orientalis, 3: 33-62.
• Grabar, O. (1973). Formation of Islamic Art, Yale University Press.
• Gündoğdu, İ. (2009). “Osmanlı Tarihi Kaynaklarından Kazaskerlik Rûznâmçe Defterleri ve Önemi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, c. 6 (2): 697-722.
• Gürbüz, A. (1993). Toprak-Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI. Yüzyılda Amasya Sancağı, Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstirüsü, Doktora Tezi, (Ankara, 1993).
• Hızlı, M. (1993): Osmanlı Vakıf Eserlerinin İnşa, Tamir ve Restorasyonları, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (5): 219-232.
• Hillenbrand, R. (2000). Introduction: Structure, Style, and Context in the Monuments of Ottoman Jerusalem, (Ed: Sylvia Auld and Robert Hillenbrand), Ottoman Jerusalem: The Living City, 1517-1917, Londra: Altajir World of Islam Trust, 1-23.
• İnalcık, H. (1998). Şikâyet Hakkı: Arz-ı Hâl ve Arz-ı Mahzar’lar, Osmanlı Araştırmaları, VII-VIII: 33-54.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı'da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Köse, F.B. (2017). Osmanlı Dönemi Kudüs’ünde Mimari Çalışmaları, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29: 27-47.
• Orbay, K. (2006). Yerel İktisadi ve Sosyal Tarih ve Kurumsal Tarih Kaynakları Olarak Vakıf Muhasebe Defterleri ve Müfredat Defterleri, XV. Türk Tarih Kongresi (11-15 Eylül 2006), Ankara.
• Öztürk, N. (1983). Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Ankara, VGM Yay.
• Raymond, A. (1979-1980). The Ottoman Conquest and the Development of the Great Arab Towns, International Journal of Turkish Studies 1: 84–101.
• Rosen-Ayalon, M. (1989). On Suleyman’s Sabils in Jerusalem, The Islamic World: From Classical to Modern Times, Essays in Honor of Bernard Lewis, C. E. Bosworth and Charles Issawi, Princeton: The Darwin Press, 589-607.
• Rosen-Ayalon, M. (1989). The Early Islamic Monuments of the Haram al-Sharif: An Iconographic Study, Jerusalem: Qedem-Monographs of the Institute of Archeology, Hebrew University.
• Savaş, S. (1992). Bir Tekkenin Dini ve Sosyal Tarihi, Sivas Ali Baba Zaviyesi, İstanbul.
• Serin, M. (2016). Kıbrıs Kalelerinin Keşif Defterleri ve Kalelerin Tamiri (Osmanli Dönemi) http://acikkaynak.bilecik.edu.tr:8080/xmlui/handle/bilecik/973
• Sevinç, T. (2016). Mescidü’l-Aksa ve Kubbetü’s-Sahre Camilerinde İmar ve Tamir Faaliyetleri (1720 ve 1742), Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (1): 111-137.
• Singer, A. (2004). Osmanlıda Hayırseverlik: Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• St. Laurent, B. and Riedlmayer, A. (1993). Restorations of Jerusalem and the Dome of the Rock and Their Political Significance, 1537-1928, Muqarnas, Vol.10: 76-84.
• St. Laurent, B.(2000). The Dome of the Rock restorations and significance 1540-1918, (Ed: Sylvia Auld and Robert Hillenbrand), Ottoman Jerusalem: The Living City, 1517-1917, Londra: Altajir World of Islam Trust.
• Tanman, B. ve Çobanoğlu, A.V. (2001). Osmanlı Döneminde Kudüs: Kent Dokusu, Mimarlık ve Çini Sanatına İlişkin Bir Araştırmanın İlk Sonuçları, Ortadoğu'da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (25-27 Ekim 2000, Hatay), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.: 511-¬543.
• Tibawi, A. L. (1978). The Islamic Pious Foundations in Jerusalem, The Islamic Cultural Centre, London.
• Tütüncü, M. (2006). Turkish Jerusalem (1516-1917) Ottoman Inscriptions From Jerusalem and Other Palestinian Cities, Netherlands: SOTA.
• Uluçam, A. (1997). Haremü'l- Halîl, DiA, C. XV, İstanbul: TDV Yay.
• Vesika ve Fotoğraflarla Osmanlı Devrine Kudüs, I-II, haz: İlhan Ovalıoğlu, Raşit Gündoğdu, Cevat Ekinci vd., Çamlıca Yay., İstanbul 2009.
• Yediyıldız, B. (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Ankara: TTK Yay.
• Yılmaz, H. İ. ve Dikmen S. Ü. (2012). Osmanlı döneminde Kullanılan Yaklaşık Maliyet Tahmin Yöntemleri, e-Journal of New World Sciences Academy, 7(1). 77.
• Yüksel, H. (1998), Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü (1585-1683), Sivas: Dilek Matbaası.
• Ze’evi, D. (2000). Kudüs: 17. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağında Toplum ve Ekonomi, (Çev. S. Çağlayan), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.