Çoğulculuk ve Vesayet İkileminde 1961 Anayasası

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı, 221 - 240, 30.11.2020

Mürşide Şimşek

https://doi.org/10.32709/akusosbil.788507

Cited By: 2

Öz

Doktrinde 1961 Anayasası’nın geniş ölçüde yer verdiği temel hak ve hürriyetlerle çoğulcu demokrasiyi getirdiği iddiası yaygın olarak kabul görmektedir. Bu yaklaşımı benimseyenler 1961 Anayasası’nın hazırlık sürecinde ve uygulanmasında temel hak ve hürriyetlerin toplumun tüm kesimleri için tanınmasının esas kabul edildiğini ileri sürerler. Neticede 1961 Anayasası’nın siyasal yelpazenin genişlemesinin önünü açtığı ifade ederler. Söz konusu iddianın gerçek olmadığını kabul eden yaklaşım 1961 Anayasası’nda çoğulcu demokrasinin hayat bulmasını engelleyecek kurumsal düzenlemelere yer verildiğini ve böylece demokrasiyi budayacak vesayet tohumlarının ekildiğini ileri sürmektedir. Bu yaklaşıma göre 1961 Anayasası ile tanınan temel hak ve hürriyetlerin toplumun tüm kesimlerince kullanılması başta Anayasa Mahkemesi olmak üzere çeşitli kurumsal araçlarla dolaylı olarak engellenmiştir. Makalede bu iki iddia ele alınmış ve 1961 Anayasası’nın tanıdığı özgürlüklerin uygulamada hangi kesimlerce kullanılabildiği ve bu özgürlüklerin kullanılmalarının kurumsal düzeyde engellenip engellenmediği araştırılmıştır. Bu kapsamda öncelikle 1961 Anayasası’nın hazırlık sürecinde etkili olan yaklaşım ve bu yaklaşımın temel amaçlarına bakılmıştır. Daha sonra 1961 Anayasası’nda yer verilen ve resmi ideolojinin taşıyıcılığı misyonu yüklendiği iddia edilen Anayasa Mahkemesi (AYM), Milli Güvenlik Kurulu (MGK), Cumhuriyet Senatosu, Cumhurbaşkanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) yetkileri, görevleri ve siyasal arenada vesayetçi işlev yerine getirip getirmedikleri açısından incelenmiştir. Neticede 1961 Anayasası’nın felsefesine ve uygulamadaki duruma bakılarak Anayasayla ilgili çoğulculuk - vesayet ikilemi tartışmasına katkıda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

1961 Anayasası, resmi ideoloji, vesayet, çoğulcu demokrasi, temel hak ve hürriyetler

The Constitution of 1961 in the Dillemma of Pluralism and Tutelage

Öz

In the doctrine, the claim that the 1961 Constitution introduced pluralist democracy with fundamental rights and freedoms, is widely accepted. Those who adopt this approach claim that the recognition of fundamental rights and freedoms for all segments of the society is essentially considered in the preparation and implementation of the 1961 Constitution. As a result, they express that the 1961 Constitution paved the way for the expansion of the political spectrum. The approach, which accepts aforesaid claim untrue, asserts that the 1961 Constitution includes institutional arrangements that will prevent pluralist democracy come to life, and thus the seeds of tutelage that will prune democracy are planted. According to this approach, the use of fundamental rights and freedoms recognized by the 1961 Constitution by all segments of society was prevented indirectly by various institutional means, particularly the Constitutional Court. In the article, these two allegations were discussed and it was investigated that the freedoms granted by the 1961 Constitution could be used in practice by which groups and whether the use of these freedoms was prevented at the institutional level. In this context, at the outset, the effective approach in the preparation process of the 1961 Constitution and the main objectives of this approach were examined. Later, the Constitutional Court (AYM), National Security Council (MGK), the Republic Senate, Presidency, State Planning Organization (DPT), which were included in the 1961 Constitution and claimed to undertake the mission of carrying the official ideology, were examined in terms of their authorities, duties and whether they fulfil a tutelaged function in the political arena. Consequently, weeding through the philosophy of the 1961 Constitution and the situation in practice, a contribution is made to the discussion of constitutional pluralism - tutelage dilemma.

Anahtar Kelimeler

1961 Constitution, official ideology, tutelage, plural democracy, fundamental rights and freedoms

Kaynakça

• Ahmad, F. (1992). Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945 – 1980. İstanbul: Hil Yayınları.
• Akın, R. (2010). Türk Siyasal Tarihi. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Akgün, S. (1981). Şapka Kanunu, Tarih Araştırmaları Dergisi, 14(25), 69-79. doi: 10.1501/Tarar_0000000360
• Alacakaptan, U. (1966). Demokratik Anayasa ve Ceza Kanunu’nun 141 ve 142. Maddeleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(1), 1966, 3. -20.doi: 10.1501/Hukfak_0000001361
• Aldıkaçtı, O. (1964). Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası. İstanbul: Bahar Matbaası.
• Arsel, İ. (1955). Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(3-4), 59-99. doi: 10.1501/Hukfak_0000001260
• Arsel, İ. (1965). Anayasa Hukukunun Umumi Esasları. Ankara: Yayınevi Belirtilmemiş.
• Atılgan, G. (2008). Yön-Devrim Hareketi, T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Sol içinde (597-600). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın S. ve Taşkın, Y. (2014). 1960’dan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• AYM, 08.04.1963 günlü karar, RG, Sayı: 11456, Gün 17 Temmuz 1963.
• AYM, E: 1973/ 37, K: 1975/22, T: 14.02.19.
• AYM, E:1971/3, K:1971/3, T: 20.07.1971.
• AYM, E:1979/1, K:1980/1, T: 08.05.1980.
• Beriş, H. E. (2015). Tek Parti Döneminde Devletçilik. Ankara: Tezkire Yayınları.
• Bianet (2010). Bugünkü Vesayet Rejiminin Temelleri 1961 Anayasası İle Atıldı. https://bianet.org/bianet/siyaset/122191-bugunku-vesayet-rejiminin-temeli-1961-anayasasi-ile- atildi (Erişim tarihi: 18.05.2019).
• Birand M. A., Dündar C. ve Çaplı B. (2008). 12 Mart İhtilalin Pençesinde Demokrasi. Ankara: İmge Kitapevi.
• Boratav, K. (2017). Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Boratav, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik. Ankara: Savaş Yayınları.
• Cumhuriyet Gazetesi, 06 Ağustos 1960.
• Çaha, Ö. ve Baykal, Ö. (2017). Milli Görüş Hareketinin Kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi Deneyimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 788-806. doi: belirtilmemiş.
• Çakmak, D. (2007). Forum Dergisi: 1954 – 1960 (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Çaylak, A. ve Baran, H. (2017). Türkiye’de Kemalist Rejimin Ordu ve Anayasa ile Pekişmesi ve Darbeler Arası Dönem (1960-1970). A. Çaylak, M. Dikkaya, C. Göktepe ve H. Kapu (Ed), Türkiye’nin Siyasal Hayatı içinde (437 - 484), Ankara: Savaş Yayınevi.
• Dal, K. (1986). Türk Esas Teşkilat Hukuku. Ankara: Bilim Yayınları.
• Erdoğan, M. (2003). Anayasalar ve Siyaset. Ankara: Liberte Yayınları.
• Erim, N. (2005). Günlükler 1925-1979. İstanbul: YKY Yayınları.
• Eroğul, C. (1977). Türk Anayasa Düzeninde Cumhuriyet Senatosunun Yeri. Ankara: Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Eroğul, C. (2000). Anatüzeye Giriş. Ankara: İmaj Yayınları.
• Eser B., Baltacı C. ve Arslan M. (2012). Türk Siyasal Sisteminde 1960 Müdahalesi ve Vesayetin Kurumsallaşması Üzerine Bir Analiz Denemesi, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 69-97. Doi: belirtilmemiş
• Gönenç, L. (2008). Ergun Özbudun’a Armağan. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Gönenç, L. (2010). Yasaların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi ve Anayasa Yargısı. Ankara: TEPAV Yayınları.
• Gönenç, L. (2017). Partili Cumhurbaşkanı. Ankara: TEPAV Politika Notu.
• Göze, A. (1970). Baskıya Karşı Direnme Hakkının Kabul Edildiği Pozitif Hukuk Metinleri ve Anayasalar. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 36(1-4), 28-43. doi: belirtilmemiş.
• Gözler, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Güngör, Erol.(1990). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Heywood, A. (2010). Demokrasi (B. B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu ve A. Yayla, Çev.). B. Kalkan (Ed), Siyaset (101-122). Ankara: Adres Yayınları.
• Hirschl, R. (2004). TowardsJuristocracy: The Originsand Consenquences of the New Constituonalism. Cambridge: Harward University Press.
• Işık, H. M. (2012). Anayasa Mahkemesi Kararlarında Devletin Resmi İdeolojisi. Ankara: Adalet Yayınevi.
• İnsel, A. (1996). Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnsel, A. (2001). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İpekçi A. Ve Coşar Ö. S. (2010), İhtilalin İçyüzü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kaçmazoğlu, B. (2012). Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmaları. İstanbul: Doğu Kitapevi.
• Karatepe, Ş. (2009). Darbeler Anayasalar ve Modernleşme. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karatepe, Ş. (2018). Tek Parti Dönemi. Ankara: A Kitap Yayınevi.
• Karpat, K. (2017). Kimlik ve İdeoloji. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, Y. (2012). Kapitalizmi Planlamak-Türkiye’de DPT’nin Dönüşümü, İnsan ve Toplum, 2(3), s. 221 – 224. Doi: dx.doi.org/10.12658/human.society.2.3.D0035
• Kılıç, M. (2017). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Türkiye Gazetesi, https://m.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/prof-dr-muharrem-kilic/595941.aspx (Erişim tarihi: 15.01.2020).
• Kili, S. ve Gözübüyük, Ş. (2006). Senet- İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kili, S. 27 Mayıs 1960 Devrimi Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Köker, L. (2012). Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçük, Y. (1975). Planlama, Kalkınma ve Türkiye. İstanbul: Bilim Yayıncılık.
• Mıhçıoğlu, C. (1988). Yine Devlet Planlama Örgütünün Kuruluşu Üzerine. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 43(1), 113-146. Doi: 10.1501/SBFder_0000001500
• Onar, E. (2003). Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler. Ankara: Basımevi Belirtilmemiş.
• Önder, İ. (1998). 1961 Anayasası’nın Ekonomik Modeli. Suna K. (Ed), 27 Mayıs 1960 Devrimi Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası içinde. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Özbudun, E. (2012). Türkiye’de Anayasa Yargısının Doğuşu. Liberal Düşünce Dergisi, 68, 5-18. Doi: belirtilmemiş.
• Özbudun, E. (2016). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özdemir, H. (1993). Sol Kemalizm. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Özdemir, H. (1994). Ordunun Olağandışı Rolü. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Özgişi, T. (2012). Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu. Ankara: TBMM Kültür ve Sanat Yayınları.
• Özutku, M. (2016). 1961 Kurucu Meclisi. İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• Pantül, M. ve Yalçın, B. S. (1982). Türk Parlamento Hukukunda İkinci Meclisler. Ankara: Cumhuriyet Senatosu Vakfı Yayınları.
• Parla, T. (2002). Türkiye’de Anayasalar, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Perinçek, D. (2008). Anayasa ve Partiler Rejimi Türkiye’de Siyasal Partilerin İç Düzeni ve Yasaklanması. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Şimşek, M. (2012). 1982 Anayasası’nda Yargı Bağımsızlığı ve Yargı Tarafsızlığı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tanör, B. (1986). İki Anayasa 1961-1982. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tanör, B. (2017). Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: YKY Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1982). Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi Yayını.
• Tuluoğlu, F. (2017). CHP’nin 14. Kurultayı ve İlk Hedefler Beyannamesi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 15(60), 277-310. doi: belirtilmemiş.
• Tuluoğlu, F. (2019). 27 Mayıs’ı Restore Etme Projesi: Tedbirler Kanunu (1962), Yakın Dönemde Türkiye Araştırmaları Dergisi. (35), 1- 26. doi: 10.26650/YTA2019-583690.
• TBMM. (2012). Ülkemizde Demokrasiye Müdahale Eden Tüm Darbe ve Muhtıralar ile Demokrasiyi İşlevsiz Kılan Diğer Bütün Girişim ve Süreçlerin Tüm boyutları ile Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu.
• TMTD, C. III.
• Toplu, A. (1976). Anayasada Milliyetçilik Mücadelesi 27 Mayıs ve Kurucu Meclis’in Perde Arkası. Ankara: Töre-Devlet Yayınları.
• Ulay, S. (1968). 27 Mayıs 1960 Harbiye Silah Başına. İstanbul: K Kitapçılık.
• Uraz, A. (1973). 12 Mart’a Doğru Devlet Organları ve Demokratik Kuruluşlar. İstanbul: Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsalar Birliği Yayını.
• Ünsal, A. (1980). Siyaset ve Anayasa Mahkemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Yasemin, D. (2017). İhtilalin Mantığı, Türkiye’nin 1960’lı Yılları (99 - 116). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Yavuz, B. ve Bülbül, M. (2012). Çift Meclis Sistemi ve Türkiye, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 16(1), 217-260. Doi: belirtilmemiş.
• Yıldırım, S. (2015). Devlet Planlama Teşkilatına Sosyalist Planlama Açısından Bir Bakış Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. (17), 23- 32. Doi: belirtilmemiş.
• Zürcher, E. (2017). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.