A Research on the Relationship Between Ethical Approaches of Professional Accountants and Fraud Tendencies: The Case of Ankara

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 4, 1067 - 1088, 31.12.2020

Abdülkadir Pehlivan , Töre Koç

https://doi.org/10.32709/akusosbil.777761

Cited By: 1

Öz

Today, the concept of fraud, undeniably has significant effects on businesses, employees and harms the world economy and sectors in many ways. In addition to investigating fraudulent transactions, the revisions made to the law and the responsibilities imposed on professional organizations have increased, fraudulent acts could not be prevented too much. One of the important professional elements in combating frauds is ethics. As in every profession, individuals who are members of accounting profession have priorities and responsibilities about ethics in the processes related to accounting profession. In the study, a quantitative application has been made in order to determine the ethical values and fraud aspects of professional accountants. In this context, a questionnaire form which investigates the professional ethics values and fraud issues as well as the relationship between ethics and fraud has been sent and delivered to 393 people who are working actively in the accounting profession. 360 respondents who responded correctly to these questionnaires were evaluated and included in the statistical analyses. The age, gender and demographic characteristics of the surveyed individuals were examined within the scope of the study. It is aimed to determine the internal and external elements that direct professional members to fraud. In the framework of the models and hypotheses created within the scope of the study, t-test and Anova analyses were used for the difference tests of the demographic factors and the correlation and regression analysis were used to determine the relationships between the variables. The findings obtained from the study showed that the perception of ethical values affect the tendency towards fraud. According to these results, there is a negative relationship between ethical values and cheating.

Anahtar Kelimeler

Fraud, professional ethics, accounting profession, economics

Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Yaklaşımları ile Hileye Yönelme Eğilimleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma: Ankara Örneği

Öz

Günümüzde hile kavramı, birçok anlamda işletmeleri ve çalışanları ciddi oranda etkileyen, yadsınamaz boyutlarda dünya ekonomisine ve sektörlere zarar veren bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Hileli işlemlerin araştırılmasının yanında kanunlarda yapılan revizyonlar ve mesleki kuruluşlara yüklenen sorumluluklar artmış olsa da hile eylemleri çok fazla engellenememiştir. Hile ile mücadelede karşımıza çıkan önemli mesleki unsurlardan birisi etiktir ve her meslekteki gibi muhasebe sürecinde meslek elemanlarının etik konusunda öncelikleri vardır. Çalışmada muhasebe meslek mensuplarının etik değerlere ve hileye bakış açılarının tespit edilmesi amacıyla nicel bir uygulamaya yer verilmiştir. Bu kapsamda, muhasebe mesleğinde aktif olarak çalışan 393 kişiye mesleki etik değer ve hile konularına bakışlarını ve etik ile hile arasındaki ilişkiyi araştıran bir anket formu gönderilmiş ve ulaştırılmıştır. Bu formlardan 360’ı eksiksiz ve sağlıklı olarak analiz kapsamında değerlendirmeye alınmıştır. Anket uygulanan kişilerin yaşı, cinsiyeti, meslekteki tecrübesi ve bağımlı veya bağımsız çalıştığına ilişkin demografik bilgileri araştırma kapsamına alınmış, meslek mensuplarını hileye yönelten iç ve dış unsurların belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında oluşturulan model ve hipotezler çerçevesinde demografik faktörlerin fark testlerinde t-testi ve Anova analizleri, değişkenler arasındaki ilişkilerin tespitinde ise korelasyon ve regresyon analizine başvurulmuştur. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, etik değer algılarının hileye yönelme eğilimini etkilediğini istatistiksel anlamda ortaya koymuştur. Bu sonuçlara göre etik değerler ile hile arasında negatif bir ilişki söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Hile, meslek etiği, muhasebe mesleği, ekonomi

Kaynakça

• ACFE (2016), Report to the Nation on Occupational Fraud and Abuse. [Çevrim-içi: http://www.acfe.com/rttn-archive.aspx], Erişim Tarihi: 11.06.2017.
• Ağyar, E., Kutluk, F. A. & Cengiz, E. (2012). Meslek yüksekokulları muhasebe bölümü öğrencilerinin sosyo-ekonomik değişkenler ışığında mesleki etiğe bakış açılarının incelenmesi (Akdeniz üniversitesi örneği), Journal of Yasar University, 25 (7), 4203-4228.
• Akdoğan, H. (2003). Muhasebe meslek etiğinin kamunun aydınlatılmasındaki önemine meslek mensuplarının yaklaşımları. (Yayımlanmamış doktora tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Anuk, S. A. (2015). Muhasebe hata ve hileleri ile muhasebe mesleğinde etik. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Ashton, R. H. (1999). Enriching the expertise paradigm of accounting research: conscientiousness, general cognitive ability and goal orientation. Unpublished doctoral dissertation, Texas A&M University, Texas, USA.
• Aymankuy, Y. ve Sarıoğlan, M. 2005. Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiğine yaklaşımları ve Balıkesir il merkezinde bir uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (14), 23-45.
• Barrick, R. M. & Mount, K. M. (1993). Autonomy as a moderator of the relationships between the big five personality dimensions and job performance. Journal of Applied Psychology, 78 (1), 111-118.
• Bilen, A. (2008). Doğu Anadolu Bölgesindeki muhasebe meslek mensuplarının profilleri, etik kurallarına bakışları ve meslek sorunları üzerine bir araştırma. Mali Çözüm, 85, 27-42.
• Bilen, A. ve Yılmaz, Y. (2014). Muhasebe mesleğinde etik ve etikle ilgili çalışmalar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (6), 57-72.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-478.
• Cressey, D. R. (1973). Other people's money; a study in the social psychology of embezzlement. Montclair, N.J.: Patterson Smith.
• Dağdeviren, İ. E. (2014). Muhasebe Meslek mensuplarının etik algılamaları ve etik dışı davranışlara yönlendiren faktörler: Göller Bölgesinde bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Doğan, Z., Gülçin, K. ve Nazlı, E. (2018). Muhasebe meslek mensuplarının hile yapmaya eğilim düzeylerinin tespitine ilişkin bir araştırma. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (4), 64-83.
• Duffield, G. & Grabosky, P. (2001). The psychology of fraud. Canberra: Australian Institute of Criminology.
• Durmuş, B, Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2013). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Gellatly, R.I. (1996). Conscientiousness and task performance: test of cognitive process model. Journal of Applied Psychology, 81 (5), 474-482.
• Gray, S. J. (1988). Towards a theory of cultural influence on the development of accounting systems internationally. Abacus, 24, 1-15.
• Gül, H. (2006). Etik dışı davranışlar ve ussallaştırılması: devlet hastanelerinde bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, 10 (9), 65-79.
• Güney, S. ve Çınar, O. (2012). Serbest muhasebeci mali müşavirlerin (SMMM) etik algıları: Erzurum örneği. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 26 (2), 91-106.
• Hofstede, G. (1984). Cultural dimensions in management and planning. Asia Pacific Journal of Management, January, 81-99.
• İşgüden, B. (2007). Sosyal ve kültürel değerlerin muhasebe meslek etiği üzerine etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karacan, S. (2014). Etik kavramı ve muhasebe meslek etiği. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Kaya, M. (2014). Kurumsal yönetim ilkelerinin muhasebe mesleki etik kuralları açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Keskin, S. (2014). Muhasebe hata ve hileleri karşısında etik tutumlar: meslek mensupları üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Kline, P. (1996). An easy guide to factor analysis. London: Routledge.
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma yöntemleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Kutlu, H. A. (2008). Muhasebe meslek mensupları ve çalışanlarının etik ikilemleri: Kars ve Erzurum illerinde bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63 (2), 143-170.
• Kutluk, F. A. ve Ersoy, A. (2011). Muhasebe meslek üyelerinin etik yargı düzeyleri üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 11 (3), 425-438.
• Nakip, M. (2013). SPSS destekli pazarlama araştırmalarına giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Okay, S. (2011). Muhasebe hata ve hilelerinin meslek etiği açısından irdelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Okay, S. (2016). Muhasebe hata ve hilelerinin meslek etiği açısından incelenmesi: Diyarbakır örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (44), 1151-1165.
• Özbirecikli, M. ve Ural, T. (2006). muhasebe mesleğinde yaşanan etik dışı davranışların tespiti ve etiksel değerlendirmesi: Türkiye örneği. İktisat/ İşletme ve Finans Dergisi, 21 (248), 102-119.
• Özçelik, H., Karataş, A., Özlem N., Keskin, S. (2017). Muhasebe hata ve hileleri: meslek mensupları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29 (4), 197-214.
• Öztoprak, Y. (2017). Denetimde hata ve hile, önleme ve tespit yöntemleri ile serbest muhasebeci mali müşavirlerin hata ve hileler ile ilgili bilinç ve tutumları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Ramamoorti, S. (2008). The psychology and sociology of fraud: integrating the behavioral sciences component into fraud and forensic accounting curricula. Issues in Accounting Education, 23 (4), 521–533.
• Sakarya, Şakir ve Kara, Suat (2010). türkiye’de muhasebe meslek etiğine yönelik düzenlemeler ve meslek mensupları tarafından algılanması üzerine bir alan araştırması, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (18), 57-72.
• Selimoğlu, S. K. (2006). Türk muhasebe uygulamalarında etik. Mali Çözüm Özel Sayı, 437-456.
• Sökmen, A. ve Tarakçıoğlu S. (2013). Mesleki etik, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Steinberg, S. S. & Austern, D. T. (1996), Hükümet ahlak ve yöneticiler, (T. Ergün Çev.). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Yayını.
• Temiz, H., Hacıhasanoğlu, T. & Özdemir, N. (2018), Muhasebe meslek mensupları, muhasebe çalışanları ve meslek mensubu adaylarının hile tutumları ve raporlama eğilimlerinin incelenmesi: Yozgat örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 52, 213-240.
• Uyar, S. (2005). Muhasebe mesleğinde etikle ilgili düzenlemeler. [Çevrim-içi: http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/suleyman/001], Erişim Tarihi: 11.03.2019.
• Yaşlıoğlu, M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yıldız, F. (2001). Muhasebe mesleğinde meslek ahlakının önemi ve mesleğin saygınlığını azaltan etmenler. Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Dergisi Sosyal Bilimler C Serisi, 2, 40-41.
• Yıldız, G. (2010). Muhasebe mesleğinde meslek etiği ve Kayseri il merkezinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36, 155-178.
• Yücel, R. ve Kartal, C. (2014). Muhasebecilerin mesleki uygulamalarındaki etik algılarına ilişkin bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 123-148.
• Zeytin, M. (2007). Bağımsız muhasebe meslek mensuplarını hata ve etik dışı davranışlara yönlendiren faktörler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.