Alevi-Bektashi Society's Internal Problems and Possible Solutions

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 37 - 50, 29.03.2021

İbrahim Gül

https://doi.org/10.32709/akusosbil.559514

Öz

Alevilik ve Bektaşilik is a belief connected to the religion of Islam. The basis of this belief is based on the doctrine of Hacı Bektaş Veli. The Alevi-Bektashi belief is within the second door of Hacı Bektaş Veli's doctrine of Dört Kapı Kırk Makam. In other words, Alevi-Bektashis see themselves inside the Tarikat Kapısı. Problems may arise in living and keeping every belief alive. The aim of this research is to reveal the problems regarding the Alevi-Bektashi beliefs and to develop solutions for them. It can be said that the problems in the Alevi-Bektashi society are caused by the deterioration of values regarding traditional beliefs. A estrangement from traditional Alevi-Bektashi values is observed with urbanization. The research is a qualitative study patterned with cultural analysis method. Although the Alevi-Bektashi community is open to the outside, it still shows the feature of being closed. Limited written sources in Alevi-Bektashi life make it difficult to collect reliable information. In this respect, an important part of the information was obtained by the attended observation technique. The results obtained in the study can be summarized as follows: Some Aleviler living in the cities do not know which Alevi ocağı they belong to. In the cities, associations and foundations continue the yol-erkan according to their own understanding. The pedagogical training of Alevi Dedeleri is insufficient. There are a number of problems regarding the Alevi-Bektashi identity. Most of the youth have insufficient knowledge of belief. In the Alevi Bektashi community, cem evleri are not considered as houses of worship. On the other hand, there are some organizational problems. Some suggestions have been made on the subject.

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektashi, cem evi, urbanization, guide, manner

Alevi-Bektaşi Toplumunun İç Sorunları ve Çözüm Önerileri

Öz

Öz Alevilik-Bektaşilik, İslam dinine bağlı bir inançtır. Bu inancın temeli Hacı Bektaş Veli öğretisine dayalıdır. Hacı Bektaş Veli'nin Dört Kapı Kırk Makam öğretisi içinde Alevi-Bektaşi inancı ikinci kapı içinde yer alır. Yani Alevi-Bektaşiler kendilerini Tarikat kapısı içinde görürler. Her inancın yaşanması ve yaşatılmasında sorunlar ortaya çıkabilir. Bu araştırmanın amacı, Alevi-Bektaşi inancına yönelik sorunları ortaya çıkarmak ve bunlara yönelik çözüm önerileri geliştirmektir. Alevi-Bektaşi toplumundaki sorunların geleneksel inanca yönelik değerlerin bozulmasından kaynaklandığı söylenebilir. Şehirleşmeyle birlikte geleneksel Alevi-Bektaşi değerlerinden bir uzaklaşma görülmektedir. Araştırma kültür analizi yöntemiyle desenlenmiş nitel bir çalışmadır. Alevi-Bektaşi toplumu dışa açılmasına rağmen halen kapalılık özelliği göstermektedir. Alevi-Bektaşi yaşamında yazılı kaynakların sınırlı olması, güvenilir bilgi toplamayı güçleştirmektedir. Bu bakımdan bilgilerin önemli bir kısmı katılmalı gözlem tekniği ile elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar şöyle özetlenebilir: Şehirlerde yaşayan bazı Aleviler hangi Alevi ocağına mensup olduklarını bilmemektedirler. Şehirlerde dernek ve vakıflar kendi anlayışlarına göre yol-erkan sürmektedirler. Alevi dedelerinin pedagojik eğitimi yetersizdir. Alevi-Bektaşi kimliğine ilişkin birtakım sorunlar bulunmaktadır. Gençlerin çoğunluğunun inanca yönelik bilgileri yetersizdir. Alevi Bektaşi toplumunda cem evleri ibadethane olarak kabul edilmemektedir. Diğer yandan örgütlenmeye yönelik bazı sorunlar bulunmaktadır. Konuyla ilgili olarak bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektaşi, cem evi, şehirleşme, mürşit, erkân

Kaynakça

• Akseymen, İ. N. ve Yürükoğlu, R. (2014). Okunacak en büyük kitap insandır. Tarihte Alevilik ve günümüzde Alevilik. (8. Baskı), İstanbul: Alevi Yayınları.
• Aksüt, H. (2009). Aleviler. Ankara: Yurt Kitap Yayın, Araştırma İnceleme Dizisi.
• Aktaş, Ç. (2000). Toplumsal açıdan erenlerin ser çeşmesi: Hacı Bektaş Veli, Ankara: Gazi Üniversitesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,14, 199-231.
• Aktürk, H. (2018). Alevi dedelerin itibarsızlaştırılması, (Erişim tarihi: 18.01.2018). http://www.yorungedergi.com/2018/03/alevi-dedelerin-itibarsizlastirilmasi/.
• Alevi Kültür Enstitüsü (2013). Alevi-Bektaşilerin sorunları ve çözümlerine ilişkin rapor, https://www.alevibektasi.eu/images/stories/makale/20130813_alevibektasienstit %C3%BCs%C3%BCnraporu.pdf (Erişim tarihi: 18.01.2018).
• Atiker, E. (2005). Günümüz Aleviliğinin sorunları, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3 (11), 15–36.
• Aydın, E. (2013). Kimlik mücadelesinde Alevilik, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Birge, J., K. (1991). Bektaşilik tarihi, (çev. Reha Çamuroğlu), İstanbul: Ant Yayınları.
• Buyruk (1958). İmam Cafer buyruğu, (Der. Sefer Aytekin), Ankara: Emek Basım-Yayınevi.
• Cevizci, A. (2000). Felsefe terimleri sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Coşan, E. (1996). Makâlât, (Sadeleştiren Hüseyin Özbay), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser.
• Coşkun, H. (2014). Geleneksel Alevi sosyal örgütlenmesi, Sivas Kangal Türkmen Alevileri örneği, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Coşkun, H. (2017). Tokatlı Alevi dedelerinin Alevilik ve Bektaşîlik anlayışına sosyolojik bir bakış, Turkish Studies, 12(35), 89-104., Doi: 10.7827/TurkishStudies.12685 (Yayın No: 3882915).
• Çamuroğlu, R. (1992). Günümüzde Aleviliğin sorunları, İstanbul: Ant Yayınları.
• Çinçin, K. (2016). Matematiksel soyut kavramlar ile somut kavramların bilgisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, (13), 239–246.
• Demirci, O. (2019). Alevi Bektaşi inancının şehirleşmeyle değişimi, TurkishStudies -Social Sciences, 14 (4),1421-1433. DOI: 10.29228/TurkishStudies.22771.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.) (2011). The sage handbook of qualitative research (5th Ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
• DTK (2018). Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, (Erişim Tarihi: 23. 12. 2018) http://www.atam.gov.tr/duyurular/tekke-zaviye-ve-turbelerin-kapatilmasi.
• Erdener, Y. (2018). Alevilik, Şamanizm ile İslam’ın yoğrulmasından doğan bir Anadolu sufizmi’dir. http://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/yildiray-erdener/alevilik-samanizm- ile-islamin-yogrulmasindan-dogan-bir-anadolu-sufizmidir/1698/ (Erişim: 31.8.2020).
• Ersal, M. (2007). Alevî-Bektaşî inanç sisteminde hukuka örnek: Veli Baba Sultan Ocağı Ahitnâmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-26).
• Geçgin, E. (2019). Kimlik yönelimleri açısından Alevi gençlik. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 1030-1075. DOI: 10.26466/opus.527939.
• Gölpınarlı, A. (1958). Manakıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, “vilayet-nâme”, İstanbul: İnkilâp ve Aka.
• Gül, İ. (2018). Alevi inanç önderlerinin hizmetkâr liderlik davranışları, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 38, 61–78.
• Gül, İ. (2017). Alevî-Bektaşî cemlerinde erkân ve sürek farklılığı (HerneCemevi Örneği), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 82, 25–41.
• Gül, İ. (2017). Türkiye’de ve Almanya’da Alevilik yapılanmaları üzerine bir tartışma. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 13, 205–230.
• Güngör, Ö. (2014). Aleviliğin Caferilikle ilişkisinin sosyolojik içerik analizi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 71, 83-109.
• Kaygusuz, İsmail (2020). Makâlât-ı Hacı Bektaş Veli, http://www.ismailkaygusuz.com/index. php/makalelerim/arastirma-inceleme-makaleleri/476-476 Erişim tarihi: 30.08.2020.
• Kenanoğlu, A. (2016). Türkiye’de Alevilik: sorun ve çözüm yolları; yedi talep, yedi öneri, https://tr.boell.org/tr/2016/04/12/turkiyede-alevilik-sorun-ve-cozum-yollari-yedi-talep- yedi-oneri Erişim tarihi: 30.08.2020.
• Kirazlı, A. (2008). Alevîlik İslâm'ın özüdür, İstanbul: Kevser Basın Yayın Ltd. Şti.
• Kutlu, S. (2019). Alevi-Bektaşi yazılı (Arap harfli) kaynakların neşri ve ortaya çıkan sorunlar (Yeni). http://www.sonmezkutlu.net/ (Erişim Tarihi: 4.01.2019).
• Kur’an Meali (2018). Kasas suresi, Hucurat suresi Fatiha suresi, Nahl suresi, Rad suresi, http://www.kuranmeali.org, Erişim tarihi: 20.12.2018.
• Nesefi, A. (1990). Tasavvufta insan meselesi insan-ı kamil (çev. Mehmet Kanar), İstanbul. Dergâh Yayınları.
• Niyazi-i Mısri (20123). Hakk ilmine bu âlem bir nüsha imiş ancak, Ol nüshada bu Âdem bir nokta imiş ancak, http://niyaziimisri.blogspot.com/ (Erişim tarihi: 20.12.2018).
• Ocak, A. Y. (2009). Tarihsel Terminoloji (Bektaşilik, Kızılbaşlık ve Alevilik), Geçmişten günümüze Alevi-Bektaşi kültürü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Onat, H. (2020). Alevilik-Bektaşilik, din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri ve diyanet, http://www.hasanonat.net/index.php/96-alevilik-bektasilik-din-kueltuerue-ahlak-bilgisi- ders-%20leri-ve-diyanet (Erişim Tarihi: 30.08.2020).
• Özmen, F. A. (2011). Politik bir gençlik kuşağı: post 80 Alevi gençliği, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3 (1), 11-22.
• Öztürk, M. (2009). Aleviliğin/Alevilerin Kur’an tasavvuru, Dem Dergi, 6, 10-15.
• Resmi Gazete (1925). Tekke ve zaviyelerle türbelerin şeddine ve türbedarlıklar ile birtakım unvanların men ve ilgasına dair kanun, Kanun No: 677, Yayın T.: 13/12/1925, 243.
• Safa, A. (2006). Dinde iç-dış ilişkisi: zahir ve bâtın, Semerkand Aylık Dergi, 85, https://ilimcephesi.com/dinde-ic-dis-iliskisi-zahir-ve-batin/ Erişim: 23.12.2018.
• Sambur, B. (2009). Özgürlük ve insan hakları açısından Alevîlik problemi, Liberal Düşünce, 14 (55), 93-108.
• Şener, C. (1994). Alevilik üstüne ne dediler. Ant Yayınları.
• Şişman, B. ve Şahin, M. (2019). Alevi-Bektaşi kültürünün Türk halk inanışları ve uygulamalarına yansıması, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,92, 43-65.
• TBMM (2011). Bazı Avrupa ülkelerinde din ve devlet ilişkisi, Rapor. Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi.
• Temren, B. (1996). Anadolu’ya hoşgörü tohumları eken Hacı Bektaş-i Veli, ERDEM, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türklerde Hoşgörü Özel Sayı-III. Türk Tarih Kurumu, 8 (24), 762-766.
• Tol, U (2016). Kentsel Alevilik ve Alevi gençlerin kimlik arayışları, İstanbul: PODEM Yayınları.
• TUİK (2018). İşsizlik rakamları açıklandı (15 Ekim 2018), Erişim: 23.12.2018. https://www.cnnturk.com/ekonomi/turkiye/issizlik-rakamlari-aciklandi-15-ekim-2018.
• Türkdoğan, O. (2005), Alevi-Bektaşi/erde statü ve rol dağılımı, Türk Yurdu25, (210),8-19.
• Ulusoy, S. ve Ulusoy V. H. (2016). Erkânlar Seti, (2. Basım), İstanbul: Hünkâr Hacı Bektaş Veli Vakfı, Serçeşme Yayınları.
• Ulusoy, A. C. (1986). Hünkâr Hacı Bektaş Veli ve Alevi-Bektaşi Yolu, (2. Baskı). Hacıbektaş.
• Ünver, M. (1990). Nesimi ve vahdet-i vücud. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, 39, 537-552.
• Vaktidolu, A. A. A. (1996). Cabbar kulu, (3. Basım). İstanbul: Anadolu Matbaa.
• Verde, A. (2019). Müminlerin efendisi imam-ı Ali (Kitab-ı Ayn), İmamet/Hilafet/Gadir Hum, İstanbul: Hak Kitabevi Yılmaz Basım.
• Yaman, M. (1998). Makalat Hacı Bektaş Veli, İstanbul: Ayyıldız Yayınları.
• Yaman, M. (2013). Buyruk Alevi inanç-ibadet ve ahlak ilkeleri, İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Yaman, A. (2004). Alevilikte dedelik ve ocaklar: dedelik kurumu ekseninde değişim sürecinde Alevilik. İstanbul: Karaca Ahmet Sultan Derneği Yayınları.
• Yaman, A. (2012). Alevîlik ve kızılbâşlık tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları.
• Yeşilkandıl (2015). Alevi Bektaşi geleneğinde “dede, baba”, (Erişim tarihi: 20.12.2018). https://yesilkandil.wordpress.com/2015/03/25/alevi-bektasi-geleneginde-dede-baba/.
• Yıkmış, M. S. (2014). Hacı Bektaş Veli’nin evlatları “yol”un mürşitleri: ulusoy ailesi, (1. Baskı), 2042 Araştırma-İnceleme Dizisi 338.İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, H. (2004). Anadolu Alevîliğinin yazılı kaynaklarına bir bakış, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 30, 323-359.
• Yıldız, H. (2018). Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında yöntem sorunu, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018) bildiriler kitabı (697-710 sayfalar) içinde, Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• Zelyurt, R. (2015). Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli Ali’nin Sırrı, Ankara: Kripto Basım Yayın Dağıtım Ltd, Şti.