“Home” and Place Attachment in the Novel of Cevdet Bey ve Oğulları

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 4, 1567 - 1580, 29.12.2021

Su Kardelen Erdoğan , Gaye Birol

https://doi.org/10.32709/akusosbil.905524

Cited By: 1

Öz

Cevdet Bey ve Oğulları, the first novel of Orhan Pamuk, narrates housing culture and everyday life shaped by modernization in Turkey between 1905 to 1969. The novel examines the life of Işıkçı family from mansion to apartment by focusing their practices and habits, their social contradictions and its spatial reflections between people and home in this period of modernization. Accordingly, the focus of the novel brings out both social and personal inquiries and spatial experiences in housing. The concept of "place" makes sense with feelings and experiences. Because the temporal context of the novel refers to a period in which human-space relations are reconstructed, the novel contains many clues about accepting the home as a "place" with these feelings. Accordingly, this study, which focuses on reading the interaction of the person with the home through the concept of place attachment, aims to examine the changing person-home relations of the main characters of Cevdet Bey ve Oğulları during modernization. Considering that the place attachment is related to the self-realization, it is expected that the feelings of the characters about their homes will be guiding in terms of these relations.

Anahtar Kelimeler

Cevdet Bey ve Oğulları, place attachment, novel, place, housing in Turkey

Cevdet Bey ve Oğulları Romanında “Ev” ve Mekânsal Aidiyet Kavramı

Öz

Orhan Pamuk, ilk romanı Cevdet Bey ve Oğulları’nda, 1905’ten 1969’a Türkiye coğrafyasındaki batılılaşma/ modernleşme hareketinin barınma kültürüne ve ev içi yaşam biçimlerine etkisini, bir aile yaşantısı üzerinden aktarmaktadır. Roman, Işıkçı ailesinin konaktan apartman yaşamına geçişini ve tüm bu sürecin doğurduğu çelişkileri, mekânsal dışavurumları, değişen ev içi gündelik yaşam pratiklerini ve alışkanlıklarını, kısacası birey-ev ilişkilerini betimlemektedir. Bu doğrultuda, temelde, üç zaman dilimi ve üç nesle odaklanarak kurgulanan anlatı, hem toplumsal ve kişisel anlam karmaşalarına hem de konuttaki mekânsal deneyimlere ışık tutmaktadır. Mekânın kişiye özgü duygular ve yaşanmışlıklar ile “yer”e dönüştüğü göz önüne alındığında, romanda aktarılan ev yaşamı, evi yer olarak benimseme ve eve ait olma hissi ile ilgili birçok ipucu barındırmaktadır. Ayrıca, anlatının zamansal bağlamı, birey-mekân ilişkilerinin yeniden kurulduğu bir döneme de referans vererek batılılaşma/ modernleşme sürecinin ev içi yaşamındaki mekânsal pratikleri nasıl etkilediğine de odaklanmaktadır. Bu doğrultuda, kişinin ev ile kurduğu etkileşimi mekânsal aidiyet kavramı üzerinden okumayı konu edinen bu çalışmada, Cevdet Bey ve Oğulları romanının ana kahramanlarının birey-ev ilişkilerini ve söz konusu dönemde bu ilişkilerin dönüşümlerini incelemek hedeflenmektedir. Aidiyet hissinin kendini gerçekleştirme ve kendini bulma eylemleri ile ilişkili olduğu düşünüldüğünde roman kahramanlarının eve dair hislerinin birey-mekân etkileşimi açısından yol gösterici olması beklenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Cevdet Bey ve Oğulları, mekânsal aidiyet, roman, mekân, Türkiye’de konut

Kaynakça

• Alkan, A. (1991). Apartman ve Aile. Türk Aile Ansiklopedisi içinde (ss. 126-130), Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
• Altman, I., & Low, S. M. (1992). Human Behavior and Environments: Advances in Theory and Research. I. Altman, and S. Low (Ed), Place Attachment içinde (ss. 279-304), New York: Plenum Press.
• Aytaç, G. (1999). “Cevdet Bey ve Oğulları”, E. Kılıç (Ed), Orhan Pamuk’u Anlamak içinde (ss. 28-44), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bachelard, G. (2008). Uzamın Poetikası (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Balamir, M. (1994). Kira Evlerinden Kat Evlerine Apartmanlaşma: Bir Zihniyet Dönüşümü Tarihçesinden Kesitler. Mimarlık Dergisi, 260, 29-33.
• Bayer, G. N. (2012), Orhan Pamuk’un “Cevdet Bey ve Oğulları” ile Thomas Mann’ın “Buddenbrooks” Adlı Romanlarında Aile ve Toplum Eleştirisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Berber, Ö. (2011). Yok Yer, Yersizleşme ve Yersizyurtsuzluk Kavramları Üzerine Bir Sorgulama. İdeal Kent-Kent Araştırmaları Dergisi, 2(3), 142-157.
• Bilgin, İ. (2008). Anadolu’da Konut ve Yerleşmenin Modernleşme Süreci. https://v3.arkitera.com/diyalog.php?action=displaySession&ID=62&aID=652, (Erişim tarihi: 27.02.2021)
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür (4. baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Britten, F. I. (2018). The Anxiety of Writing the First Novel: Houses as symbols in Cevdet Bey ve Ogulları and Buddenbrooks:Verfall Einer Familie. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), 90-102.
• Brown, B. B., & Perkins, D. D. (1992). Disruptions in place attachment. I. Altman, and S. Low (Ed), Place attachment içinde (ss. 279-304). New York: Plenum Press.
• Cresswell, T. (2004). Place: A Short Introduction. USA: Blackwell Publication
• Çağlar, N., ve Tuna Ultav, Z. (2004). Emile Zola Yazınından Mimari/Kentsel Mekâna Dair Okumalar Ve Düşünceler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 43-60.
• Çelik, E. (2019). Aidiyetsizliğin Mekân İhtimalleri (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çolak Bostancı, G. (2010). Eşyaların Göstergeselliği ve Edebi Metinlerde Şeylerin Dili. Journal of Turkish Studies, 34 (1), 51-74.
• Demir Kahraman, M. (2014). İnsan İhtiyaçları ve Mekânsal Elverişlilik Kavramları Perspektifinde Yaşanılırlık Olgusu ve Mekânsal Kalite. Planlama Dergisi, 24(2), 74-84.
• Demirarslan, D. (2007). Batılılaşma Sürecinde Türk Barınma Kültüründeki Değişim ve Konuttaki Yansımaları. Z. Dilek, M. Akbulut, Z. C. Arda, Z. Bağlan Özer, R. Gürses, B. Karababa Taşkın (Ed), 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Kültürel Değişim, Gelişim ve Hareketlilik Cilt I içinde (ss. 209-2020). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları
• Günal, B., ve Esin, N. (2010). İnsan-Mekân İletişim Modeli Bağlamında Konutta Psiko-Sosyal Kalitenin İrdelenmesi. İTÜDERGİSİ/a, 6(1), 19-30.
• Gürkaş, E. T., ve Barkul, Ö. (2012). Yer Üzerine Kavramsal Bir Okuma Denemesi. Sigma, 4, 1-11.
• Hashemnezhad, H., Heidari, A. A., ve Mohammad Hoseini, P. (2013). “Sense of place” and “place attachment”. International Journal of Architecture and Urban Development, 3(1), 5-12.
• Heidegger, M. (1971). Poetry, Language, Thought. New York: Harper&Row.
• Işık, B. (2012). Aydınlıktan Karanlığa İktidar, Orhan Pamuk Romanlarında Demiryolu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuban, D. (1995). Türk Hayat’lı Evi. İstanbul: Eren Yayınları.
• Manzo, L. C. (2003). Beyond House And Haven: Toward a Revisioning of Emotional Relationships With Places. Journal of Environmental Psychology, 23, 47-61.
• Mete, H. (2009). 1950’ler İzmir Mimarlığında Apartman Olgusu ve Melih Pekel. Ege Mimarlık, 4 (71), 28-32.
• Mumford, L. (1955). Technics and Civilization. Londra: Routledge & Kegan Paul Ltd.
• Narlı, M. (2002a). Romanda Zaman ve Mekân Kavramları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(7), 91-106.
• Narlı, M. (2002b). Orhan Kemal’in Romanları Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, Space & Architecture. New York: Praeger.
• Özakbaş, D. (2015). “İstanbul Konut Mimarisinin 1923-1940 Yılları arasındaki Gelişim Süreci”, The Journal of Academic Social Science Studies, 40, 283-309.
• Özer, H. (2013). Cevdet Bey ve Oğulları’nda Üç Neslin Ortak Dramı: Yalnızlık ve yabancılık. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (7), 915-934.
• Özkırımlı, A. (1995). Öykülerle ve Romanlarda Yaşamak. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Özmen, M. (2014). Construction Of “Physical” And “Dream” Spaces Through Things/Objects İn The Selected Works Of Georges Perec And Orhan Pamuk (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Pamuk, O. (2011), Saf ve Düşünceli Romancı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2020). Cevdet Bey ve Oğulları (10. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sayar, Y., ve Sormaykan Akdur, T. (2009). İzmir Karşıyaka’da Apartman Tipi Konut Yapılarında Mekânsal ve Morfolojik Dönüşümler: 1950-1980. Mimarlık Dergisi, 349, 85-92.
• Solak, S. G., (2017). Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 13-37.
• Soysal, A. (2013). Orhan Pamuk'un Romanlarında Ev İmgesi (Yüksek lisans tezi). Ardahan Üniversitesi, Ardahan.
• Stedman, R. C. (2003). Is İt Really Just a Social Construction?: The Contribution of the Physical Environment to Sense of Place. Society & Natural Resources, 16(8), 671-685.
• Törün, P. (1989). Geleneksel Türk Evi ve Apartman Dairesinin Plân Tipi ve Yaşantı Açısından İstanbul Ölçeğinde İncelenip Karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Ural, T. (2018). Türkiye Burjuvazisi Aile Sofrasında: Cevdet Bey Ve Oğulları İle Sessiz Ev'de Aile Yemekleri. https://t24.com.tr/k24/yazi/aile-yemekleri,1564, (Erişim tarihi: 27.02.2021)
• Walklate, J. (2012). The Mutuality between Objects and Persons, Introduction. S. H. Dudley, A. J. Barnes, J. Binnie, J. Petrov, J. Walklate (Ed), Narrating Objects, Collecting Stories içinde (ss.13-17), London: Routledge.
• Yıldız, N. B. (2016). Rezidanslarda Aidiyet Oluşumu: İstanbul/Şişli “Anthill Residence” Örneği (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.