Bilecik Müzesi'nden Bir Grup Lydion

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 762 - 774, 27.06.2022

Hüseyin Erpehlivan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.952297

Öz

Bu makale Afyonkarahisar ve Bursa çevresinden ele geçmiş lydionların araştırılmasını içermektedir. Eserler bugün Bilecik Müzesi’nde korunmaktadır. Buluntu noktalarına dair kayıtlar eksik olsa da tüm olarak elde olan eserlerin mezar buluntusu olması muhtemeldir. Bursa’da ele geçen lydionlar Daskyleion kentiyle, Afyonkarahisar’da ele geçenler ise, Kelainai kentiyle bağlantılı buluntular olabilir. Her iki satraplık merkezinin de önemi tarihi ve arkeolojik kaynaklardan bilinir. Bu yerleşmelerden gelen benzer buluntular daha önce de yayınlanmıştır. Makale kapsamında yapılan araştırmalar ile Bilecik Müzesi lydionlarının Greenwalt Jr.’ın yaptığı sınıflandırma ile geçiş tipi ve geç tipe ait olduğu anlaşılmıştır. Üç grup halinde incelenebilecek eserlerden ilk grup (Kat. 1-3) M.Ö. 6. yüzyılın son çeyreği ile M.Ö. 5. yüzyıl başları arasına tarihlendirilmiştir. İkinci grup (Kat. 4) M.Ö. 5. yüzyıl başlarına, üçüncü grup (Kat. 5-7) ise M.Ö. 5. yüzyılın ortalarına tarihlendirilir. Dolayısıyla bu eserlerin Anadolu’nun Geç Demir Çağı içinde Pers hâkimiyeti altında Akhaimenid Dönemi’ne ait olduğu anlaşılmıştır. Egzotik içerikleri ile lydionlar varsıl kişilerin Pers ya da yerel elitlerin mezarlarına hediye olarak bırakılmış olmalıdır. İçeriklerin kıtlığına paralel olarak azalan lydion ihracatının, M.Ö. 5. yüzyıl boyunca da Anadolu’daki merkezlere devam ettiği görülmektedir. Gerek Daskyleion gerekse Kelainai çevresinden bilinen tümülüs ve diğer mezarlar bu eserlerin orijinal kontekstleri olabilir. 

Anahtar Kelimeler

Lydion, Akhaimenid, Kelainai, Daskyleion

Destekleyen Kurum

Bilecik Müzesi

Teşekkür

Makale kapsamında incelenen eserler için izin sağlayan Bilecik Müzesi Müdürlüğü’ne, zimmet sahibi Erkan Toplu’ya, yardımları için Tuba Konuk’a, harita verileri için Özlem Çakar-Kılıç’a ve bu eserlerin müzelere kazandırılmasında emeği geçen tüm meslektaşlarımıza saygı ile teşekkür ederim.

A Group of Lydia from Bilecik Museum

Öz

This article deals with a group of lydion found from the vicinities of Afyonkarahisar and Bursa which are preserved in Bilecik Museum today. Although the records of the findspots are missing, it is possible that all they belong to the graves. They may have been found from the graves in the area around Bursa or nearby Dascylium. Those from Afyonkarahisar must have been found around Dinar, from Celaenae. The importance of both satrapal centres is known from historical and archaeological sources. Similar finds from these settlements have been published before. Researches made within the scope of the article, it is understood that the lydia of Bilecik Museum belong to the transitional-type and the late-type put forth by Greenewalt Jr. The first group (Cat. 1–3) is dated between the last quarter of the sixth century and the beginning of the fifth century BC. The second group (Cat. 4) is dated to the early fifth century BC, lastly, the third group (Cat. 5–7) is dated to the middle of the fifth century BC. Therefore, it has been understood that these containers belong to the Achaemenid Period when Anatolia was under Persian rule in the Late Iron Age. The lydia with their exotic contents must have been presented as gifts to the graves of wealthy individuals, possibly Persian or local elites. It is seen that the export of lydia which decreased in parallel with the shortage of contents, continued to the centres in Anatolia in the fifth century BC. The tumuli and rock-cut tombs known from both Dascylium and Celaenae may be the original contexts of these vessels.

Anahtar Kelimeler

Lydion, Achaemenid, Celaenae, Dascylium

Kaynakça

• Acar, Ö. (2010). 1959–69 Uşak-Afyonkarahisar Tarih Yağması!. In Tatarlı L. Summerer ve A. von Kienlin (Eds.), Tatarlı: Renklerin Dönüşü içinde (ss. 47–61) İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık.
• Beazley, J. D. (1927). Some Inscriptions on Vases. American Journal of Archaeology, 31.3, 345–353. doi: 10.2307/497825.
• Çokay-Kepçe, S. (2009). The Pottery from Burdur Uylupinar Necropolis. Adalya, 12, 29–76.
• Dupont, P., Lungu, V. (2010). Synergia pontica & aegeo-anatolica, Galati: Pax Aura Mundi.
• Greenewalt, jr., C. H. (1966). Lydian Pottery of the Sixth Century B.C.; The Lydion and Marbled Ware. (Yayımlanmamış doktora tezi). Pennsylvania Üniversitesi Sanat ve Bilim Fakültesi, Ann Arbor.
• Greenewalt, jr., C. H. (2010). Lidya Kozmetiği. In. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları içinde (s. 201-216), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürtekin R. G. (1998). Lydia Seramiğindeki Yabancı Etkiler. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gürtekin-Demir, R. G (2021). Antik Dönemin Ünlü Lydia Kozmetik ve Tıbbi Markası: Bakkaris ve Lydionlar. C. Atila ve E. Girginer (Eds.), Antik Çağ’dan Günümüze Parfüm içinde (s. 63-76) , Ankara: Myrina Yayınları
• Gürtekin-Demir, R. G. (2002). Lydian Painted Pottery at Daskyleion. Anatolian Studies, 52, 111–143. doi:10.2307/3643079.
• Herodotos. Tarih (çev. M. Ökmen). 2019, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hürmüzlü, B. (2016). Display of Power: The Mortuary Landscapes of Pisidian Tumuli. O. Henry ve U. Kelp (Eds.), Tumulus as Sema: Space, Politics, Culture and Region in the First Millennium BC içinde (ss. 491–500), Göttingen: De Gruyter.
• Ivantchik, A. I. ve Adiego, I. X. (2016). Une inscription lydienne de Kelainai. In. A. I. Ivantchik, L. Summerer ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai II: Kelainai–Apameia Kibotos: une métropole achéménide, hellénistique et romaine içinde (ss. 289–299), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Ivantchik, A. I., Summerer, L. ve Kienlin, A. von, (eds.) (2016). Kelainai II: Kelainai–Apameia Kibotos: une métropole achéménide, hellénistique et romaine, Bordeaux: Ausonius Éditions.
• İren, K. (2012). Daskyleion Tümülüslerine Çarpıcı Bir Örnek: Koru Tümülüsü. Aktüel Arkeoloji, 25, 73–75.
• İren, K., Doğan, Z. ve Atay, Ç. (2014). Tepecik; Daskyleion'da Bir Lydia Tümülüsü. Aktüel Arkeoloji, 40, 62–65.
• Kızgut, R., Küçükbezci, H. G., Koçak, Ö. (2016). Afyonkarahisar İli ve İlçeleri 2014 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 33.1, 21–46.
• Kızıltepe-Bilgin P. (2018). Afyonkarahisar Yüzey Araştırmaları Işığında İçbatı Anadolu'da Demir Çağı Seramiği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü, Denizli.
• Koçak, Ö. (2015). Afyonkarahisar İli ve İlçeleri ile Uşak İli Sivaslı İlçesi 2013 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 32.1, 355–374.
• Koçak, Ö., Bilgin, M., Küçükbezci, H. G. (2017a). Afyonkarahisar İli ve İlçeleri 2015 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 34.1, 233–264.
• Koçak, Ö., Esen, Ö., Bülbül, S. (2017b). Afyonkarahisar İli ve İlçeleri 2016 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 35.2, 355–373.
• Koçak, Ö., Esen, Ö., Kızgut, R., Koçak, T. (2019). Afyonkarahisar İli ve İlçeleri 2018 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 37.3, 209–232.
• Ksenophon. Anabasis (çev. A. Çokona). 2015, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuniholm, P. I., Newton M. W., Griggs C. B. (2010). Tatarlı Ahşaplarının Dendrokronolojik Analizi. In Tatarlı L. Summerer ve A. von Kienlin (Eds.), Tatarlı: Renklerin Dönüşü içinde (ss. 81–87) İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık.
• Kurt, Ü. E. (2019). Afyonkarahisar Valiliği, İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Kazı ve Yüzey Araştırmaları Paneli. https://afyon.ktb.gov.tr/TR-249496/kazi-ve-yuzey-arastirmalari-panelinde-afyonkarahisarin-.html (Erişim tarihi: 08.05.2021).
• Lungu, V. (2016). The Achaemenid Bowls from Celaenae. An Introduction. In. A. I. Ivantchik, L. Summerer ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai II: Kelainai–Apameia Kibotos: une métropole achéménide, hellénistique et romaine içinde (ss. 453–472), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Lungu, V., Dupont, P. (2016). Kelainai–Apamée Kibôtos. Un faciès céramique centre-anatolien. In. A. I. Ivantchik, L. Summerer ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai II: Kelainai–Apameia Kibotos: une métropole achéménide, hellénistique et romaine içinde (ss. 437–451), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Nunn, A. (2011). Kelainai und seine Umgebung vor den Achämeniden. In. L. Summerer, A. I. Ivantchik ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai I: Kelainai-Apameia Kibotos: développement urbain dans le contexte anatolien içinde (ss. 17–32), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Özgen, İ. ve Öztürk, J. (1996). Heritage Recovered: The Lydian Treasure, İstanbul: Republic of Turkey, Ministry of Culture, General Directorate of Monuments and Museums.
• Payne, A. (2020). Hesychius’ Lydian Glosses I. Atti del Sodalizio Glottologico Milanese, XIV, 173–185. doi: 10.13130/1972-9901/15416
• Rumpf, A. (1920). Lydische Salbgefässe. Athenische Mitteilungen, XXXXV, 163–170. doi: 10.11588/diglit.29495.7
• Summerer L. ve Kienlin, A. von. (Ed.). (2010). Tatarlı: Renklerin Dönüşü, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Summerer, L. (2011). Die persische Armee in Kelainai. In. L. Summerer, A. I. Ivantchik ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai I: Kelainai-Apameia Kibotos: développement urbain dans le contexte anatolien içinde (ss. 33–54), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Summerer, L., Ivanchik, A. I. ve Kienlin, A. von. (Eds.). (2011). Kelainai I: Kelainai-Apameia Kibotos: développement urbain dans le contexte anatolien, Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Tan, T. (2011). Eşenköy Tümülüsü ve Buluntuları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Temiz, S. H. (2020). Uşak Müzesi'nden Bir Grup Lydion. Cedrus, VIII, 211–222. doi: 10.13113/CEDRUS.202010
• Topbaş, A. (1991). Dinar (Apameia) Tiyatro Kurtarma Kazısı. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, I, Ankara, 309–328.
• Tuplin, C. (2011). Xenophon at Celaenae Palaces, Rivers and Myths. In. L. Summerer, A. I. Ivantchik ve A. von Kienlin (Eds.), Kelainai I: Kelainai-Apameia Kibotos: développement urbain dans le contexte anatolien içinde (ss. 71–92), Bordeaux: Ausonius Éditions.
• Uçankuş, H. T. (1979). Afyon’un Tatarlı Kasabasında Bulunan Phryg Tümülüsü Kazısı. Türk Tarih Kongresi, VIII.1, 305–334.
• Yıldız, M. E. (2012). Kelainai/Apameia Kibotos'un Tarihi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yıldızhan, H. (2015). The Pottery with Non-verbal Graffiti and Dipinti from Dascyleium. In. R. G. Gürtekin-Demir, H. Cevizoglu Y. Polat, G. Polat ve G. R. Tsetskhladze (Eds.), Archaic and Classical Western Anatolia: New Perspectives in Ceramic Studies içinde (s.345–371).