Yunan Başkomutanı Trikopis’in Esareti Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 100. Yılında Kocatepe-Büyük Taarruz Özel Sayısı, 129 - 151, 28.11.2022

Sadık Sarısaman

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1171758

Öz

Afyonkarahisar’dan çekilmek zorunda kalan Yunan 1.Yunan Kolordusu Komutanı General Trikopis Dumlupınar’da olduğunu düşündüğü General Franko kuvvetleri ile birleşerek burada yeni bir savunma hattı kurmak istedi. Fakat Türk ordusu Dumlupınar’da Aslıhanlar bölgesinde Yunan kuvvetlerini kuşatınca Trikopis, beraberindeki bir kısım kuvvetle Kızıltaş vadisi üzerinden dağlık ve ormanlık alana girerek kurtulmaya çalıştı. O’nun bu defaki hedefi Franko ile Uşak’ta buluşmaktı. 1 Eylül’de Uşak Türk kuvvetlerinin eline geçince bu umudu da ortadan kalktı. Beraberindeki askerler yeterince beslenememişler ve dinlenememişlerdi. Askerleri arasında disiplinsiz davranışlar da başlamıştı. Aşağı Karacahisar Köyü’nün güneyinde 1155 rakımlı tepeye yerleşerek burada savunma tertibatı almaya başladı. Ancak askerler Türklerle savaşmak istemediler. Trikopis bunun üzerine bu hususu açıklayan bir metin hazırlatarak subaylardan imza aldı. Bu şartlarda teslim olmaya karar verdi. Teslim olacağı kişinin tümen komutanı rütbesinde olmasını özellikle istedi. 2 Eylül 1922 günü saat 18.15 civarında Türk ordusuna teslim oldu. Bu çalışmanın amacı Yunan Başkomutanı Trikopis’in esir alınışı ve esareti sürecini başta arşiv kaynakları olmak üzere, dönemin basını, hatıralar ve diğer kaynaklar ışığında bilimsel bir şekilde ele alınacaktır. Trikopis’i kimin esir aldığı, Esareti sürecinde başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere diğer Türk askeri yetkilileri ile olan diyalog ve ilişkileri, bütün yönleriyle esaret hayatı ortaya konulacaktır. Trikopis’in esaretini konu alan bilimsel bir çalışma mevcut değildir. Bu araştırma söz konusu boşluğu doldurmayı amaç edinmektedir. Araştırmada tarih metodolojisinin tasnif, tahlil, terkip, tenkit, yorumlama, kıyaslama vb. metotları yöntemlerinden yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Taarruz, Trikopis, Mustafa Kemal Paşa, Göğem, Uşak, esir

The Capture of the Greek Chief Commander Trikopis

Öz

Greek General Trikopis who was the First Greek Corps Commander that had to withdraw from Afyonkarahisar wanted to unite with the General Franco’s forces, which he thought were in Dumlupınar, and to establish a new line of defence in this place. However, Trikopis tried to escape together with a part of accompanying forces by entering into a mountainous and forested area through Kızıltaş valley when the Turkish army surrounded the Greek forces in the Aslihanlar region in Dumlupınar. His aim this time was to meet with Franco in Uşak. When Uşak was captured by the Turkish forces on September 1, this hope of Trikopis also disappeared. The accompanying soldiers could not adequately nourish and rest. Undisciplined behaviours also began among his soldiers. He settled on the hill with an altitude of 1155 m on the south of Aşağı Karacahisar village and started to take defence measures. However, the soldiers did not want to fight against the Turks. Thereupon, Trikopis got a text explaining this case prepared and received the signatures of military officers. He decided to surrender under these circumstances. He specially wanted that the person to whom he would surrender was at the rank of division commander. He surrendered to the Turkish army on 2 September 1922 at around 18.15. The purpose of this study is to discuss the imprisonment and captivity process of Trikopis, the Greek Chief Commander, in the light of, primarily, archival resources, press of the period, memories, and other resources. The study will reveal who captured Trikopis, his dialogues and relations especially with Mustafa Kemal Pasha and other Turkish military officials during his captivity, and his life in captivity. There is no scientific study regarding the captivity of Trikopis. This research aspires to fill the mentioned gap.The research will use the techniques of history methodology including the classification, analysis, composition, criticism, interpretation, and comparison methods.

Anahtar Kelimeler

The Great Offensive, Trikopis, Mustafa Kemal Pasha, Göğem, Uşak, captive

Kaynakça

• 30 Ağustos Hatıraları. (1955). İstanbul: Sel Yayınları.
• Abi, M.Ü. (2020). Geçmişin izinde Afyonkarahisar, Ankara: Azim Matbaacılık.
• Açıksöz
• Adıvar, H.E. (t.y). Türkün ateşle imtihanı (İstiklal Savaşı Hatıraları), İstanbul: Özgür Yayınları.
• Ahmet Çavuş 1972 Filmi. (2022). https://www.sinemalar.com/film/12307/ahmet-cavus (Erişim tarihi: 18.08.2022)
• Akın, V. (1995). Cafer Tayyar Paşa’nın esir alınışı ve esaret hayatı, İlmi Araştırmalar Dergisi, 1, içinde ss.31-38.
• Akıncı, İ. E. (1989). Demirci Akıncıları, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Altıntaş Mahalleleri ve Köyleri. (2022). https://www.nufusune.com/altintas-mahalleleri-koyleri-kutahya, (Erişim tarihi: 11.04.2022).
• Arıkoğlu, D. (1961). Hatıralarım, İstanbul: Tan Gazetesi Matbaası.
• Askeri Tarih Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı (ATASE) Arşivi.
• Atatürk, M. K. (1997), Nutuk (1919-1927), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Babalık
• Baş, A. (2019). Orgeneral Şahap Gürler ve Demokrat Parti döneminde siyasi faaliyetleri, History Studies, 11/3, 839-860.
• Belen, F. (1962). Trikopis’i 5. tümen esir almıştı, Milliyet, 30 Ağustos 1962.
• Belen, F. (1970). Büyük Türk Zaferi Afyondan İzmir’e İstiklal Harbi hatıraları, tenkitler, tahliller, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Belen, F. (1983). Türk Kurtuluş Savaşı askeri, siyasi ve sosyal yönleriyle, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Basımevi.
• Bozok, S. (2001). Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, C. Dündar (Haz), 2. İstanbul: Doğan Kitap.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• Çeliksoy, N. (t.y). Trikopis kılıcını Başkumandan'a teslim etti, Cumhuriyete Kan Verenler, Haz. Nail-Ekici-Derman Bayladı-Mahmut Alptekin, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Gediz Mahalleleri ve Köyleri. (2022). https://www.nufusune.com/gediz-mahalleleri-koyleri-kutahya, ET. 11.04.2022.
• Gündüz, A. (1973). Hatıratlarım, İ.Ilgar (Haz), İstanbul: Kervan Yayınları.
• Hâkimiyet-i Milliye
• İkdam
• İnan, S. (2011). Son Osmanlı damatlarının millî mücadele’yle ilişkileri, Erdem, 61, 103-146.
• İnönü, İ. (1985). Hatıralar, 1. Kitap, S.Selek (Haz)., Ankara: Bilgi Yayınevi
• Kantar, C. (1965). Türk İstiklal Savaşı’nda düşman başkumandanı Trikopis ve maiyeti nasıl esir edildi? Türk Yurdu, 4/310, 33-36.
• Kızılay Arşivi.
• Küçükler, B. (2022). https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BC%C3%A7%C3%BCkler,_Banaz, E.T. 11.04.2022.
• Le Matin
• Milliyet
• Okday, A. Ş. (1988). Osmanlı’dan Cumhuriyete: Padişah yaveri iki sadrazam oğlu anlatıyor, İstanbul: (Dağıtım) İlke Sema Matbaacılık.
• Özalp, K. (1988), Milli Mücadele 1919-1922, 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özgen, A. (t.y). Milli Mücadelede Türk Akıncıları, Ankara: Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Yayınları, Tisa Matbaacılık.
• Parlak, T. (1983). İşgalden Kurtuluşa 2, Yunan Ege’den Nasıl Gitti Son Günler, İzmir: Sosyal Hizmetler Vakıf Kültür Yayınları.
• Peyam-ı Sabah
• Selek, S. (2020). Milli Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, İstanbul: Doğan Kitap.
• Tevetoğlu, F. (1962). Milli Tarih ve Trikopis’i esir eden Dadaylı Halid Beğ, Orkun, 1, 4-6.
• Trikopis’i Kim Esir Aldı. (1966). Türkiye eski muharipler fikir sanat aktüelite dergisi, 19, (5), 216-217.
• Trikupis, N. (1967). General Trikupis’in hatıraları, (A. Angın Çev.) İstanbul: Kitapçılık Limited Şirketi Yayınları.
• Turan, M. (1999). Yunan mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli-1919-1923), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Tutsak S, (1995). Milli Mücadelede Uşak, Tarih İncelemeleri Dergisi, 10/1, 299-311.
• Türk İstiklal Harbi (TİH), Batı Cephesi, Büyük Taarruz’da Takip Harekâtı (31 Ağustos-18 Eylül 1922), (1995), 2/6, Kitap 3, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri, Devre. 1.
• Us, A. (2012). Gördüklerim, duyduklarım, duygularım, İ. Dervişoğlu (Haz) İstanbul: Kitabevi Yayınları
• Uşak-Atatürk ve Etnografya Müzesi (2022). https://www.ktb.gov.tr/TR-96387/usak---ataturk-ve-etnografya-muzesi.html, E.T. 12.04.2022.
• Ünal, T. (1972). Trikopis’i esir alan kimdir? Türk Kültürü, 11/121, içinde ss.30-39.
• Ünaydın, R.E. (2001). Atatürk’ü özleyiş, Yy: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vakit
• Yunan Başkomutanı, (1964). Yunan Başkomutanı Trikopis nerede kime nasıl teslim oldu? Tarih Konuşuyor, 2/7, Ağustos 1964, içinde ss. 509-535.