3-6 Yaş Resimli Çocuk Kitaplarında Aile ve Ebeveyn Temsilleri

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 4, 1557 - 1572, 29.12.2022

Ayşe Bedia Şahin Buse Çelik Melike Karadağ Nurgül Yeşilkır Burak Acar Ömer Miraç Yaman

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1027055

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, aile olgusuna rastlanan resimli çocuk kitaplarında aile türleri, ebeveyn rolleri ve ebeveyn davranışlarının ne düzeyde ve nasıl temsil edildiğini incelemeyi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 3-6 yaş grubuna hitap eden ve en çok satan yüz (100) resimli çocuk kitabı belirlenmiştir. İncelenen resimli çocuk kitaplarından kırk ikisinde (42) aile temalı içerikle karşılaşılmış ve araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırma sonucunda aile olgusuna rastlanan kitaplarda çekirdek aile yapısının geniş aile yapısına göre daha fazla temsil edildiği tespit edilmiştir. Ebeveyn rolleri incelendiğinde fiziksel, ekonomik ve duygusal bakım sağlayan ebeveyn temsillerine ulaşılmıştır. Fiziksel bakım sağlayan ebeveyn rolünde anne, ekonomik bakım sağlayan ebeveyn rolünde ise baba temsilleri daha fazla öne çıkmaktadır. Hem anne hem baba şefkatli, koruyup kollayan, ilgilenen, seven konumunda yansıtılırken, anne temsilinden farklı olarak babalar kendine güveni tam, öğreten ve güç gerektiren işleri üstlenen özellikleriyle ayrışmaktadır. Ebeveyn davranışları incelendiğinde ise eğitici ebeveyn, kolaylaştırıcı ortam oluşturan ebeveyn, reddedici/ eleştiren ebeveyn, yol gösterici/ katılımcı ebeveyn, disiplinli ebeveyn olmak üzere 5 farklı ebeveyn davranışı öne çıkmaktadır. Çocukların gelişim ve ihtiyaçlarını önceleyerek bilgi ve becerilerini geliştirmeyi amaçlayan çocuk kitaplarının başta aile olmak üzere olumlu ebeveyn temsilleri ve davranışlarının çocuk kitaplarında daha fazla öne çıkartılması çocukların davranış edinimlerine olumlu katkı sağlayacağı unutulmamalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Resimli çocuk kitapları, okul öncesi dönem, aile temsili, ebeveyn rolleri

Family and Parent Representations in 3-6-Year-Old-Children’s Picture Books

Öz

This study aims to examine how family types, parental roles and behavioral characteristics are represented in children's picture books that contain the family phenomena. In this context, the one hundred (100) best-selling children's picture books targeting the age group of 3-6 have been selected. In forty-two (42) of the children's picture books that have been examined, family-themed content was encountered, and they have been included in the study. As a result of the research, it was found that the nuclear family structure was represented more than the extended family structure in the books in which the family phenomena has been found. When parental roles were examined, parent representations providing physical, economic, and emotional care have been found. In the role of the parent providing physical care, it is seen that the representation of the mother is more prominent, while in the role of the parent providing the economic care, the role of the father is more prominent. While both the mother and the father are reflected as caring, protecting, attending, and loving; fathers -unlike the mother's representation- are also reflected as self-confident, instructive and as the person that undertakes tasks that require power. And when the parental behaviors are examined, we see 5 different parental behaviors: the educating parent, the parent that creates an environment that makes things easier, the rejecting/criticizing parent, guiding/participating parent, and the parent who disciplines. It is important to keep in mind that children's books that aim to improve children's knowledge and skills by prioritizing their development and needs, and that positive parental representations and behaviors, especially regarding the notion of family, in children's books will contribute positively to children's behavioral acquisition.

Anahtar Kelimeler

Children's picture books, preschool period, family representation, parent’s role

Kaynakça

• Aktan, O. ve Aydın, F. (2018). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet: 100 temel eser örneği, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 92-109.
• Alptekin, Z.D. (2018). 3- 6 yaş grubu çocuklara yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının temel fen kavramları açısından incelenmesi Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76-86.
• Anderson, D.A. ve Hamilton, M. (2005). Gender role stereotyping of parents in children’s picture books: The invisible father. Sex Roles, (52), 145–151 (2005). https://doi.org/10.1007/s11199-005-1290-8
• Barutçu, A. ve Hıdır, N. (2016). Türkiye’de babalığın değişen rolleri: (pro)feminist babalar, Fe Dergi, 8(2), 27-45.
• Büyüköztürk, Ş., vd., (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J.W. (2016). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (2. Bs.). Ankara: Eğiten Kitap
• Cüceloğlu, D. (2001). İnsan insana. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çer, E. (2014). Edebiyatta çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik ilkelerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dağlıoğlu, H. E. ve Çakmak, Ö. Ç. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikaye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi, Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 510-534
• Dirican, R. ve Dağlıoğlu, H. E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikaye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 3 (2) , 44-69. DOI: 10.30703/cije.321341
• Erden, S. (2019). Resimli çocuk kitaplarındaki toplumsal cinsiyet olgusunun incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Fletcher, K. L., ve Reese, E. (2005). Picture book reading with young children: A conceptual framework. Developmental Review, 25(1), 64–103. https://doi.org/10.1016/j.dr.2004.08.009
• Fox, M. (1993). Men who weep, boys who dance: The gender agenda between the lines in children’s literature. Language Arts, 70, 84–88.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
• Gülay, H. ve Ersan, C. (2016). Okul öncesi dönemde aile. S. Seven (Ed.), Okul öncesi eğitime giriş içinde (ss. 237-248). İstanbul: Pegem Akademi
• Güloğlu, M. F. (2022). Baba otoritesi: bir aile sosyolojisi denemesi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Gürşimşek, I. ve Günay, D. (2005). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kullanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 53-63.
• Işıtan, S. (2005). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Johansson, T. & Adreasson, J. (2017). Fatherhood in transition: masculinity, identity and everyday life, PalgraveMacmillan.
• Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
• Karslı, E. (2019). Modernleşme sürecinde çözülen aile yapısı ve kadının yeniden inşası. Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-14.
• Lamb, M. (2000). The history of research on father involvement: An overview. Marriage and Family Review, 29, 23-42.
• Narahara, M. (1998). Gender stereotypes in children’s picture books. East Lansing, MI: National Center for Research on Teacher Learning.
• Onur, B. (2000). Gelişim psikolojisi. yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. Ankara: İmge.
• Özdemir O., Özdemir P. G., Kadak M. T., ve Nasıroğlu S. (2012). Kişilik Gelişimi, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4): 566-589.
• Öztürk, O.(2001). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara: Feryal Matbaası.
• Öztürk, O.Ö. (2006). Çocukta Özerk Benlik ve Özgürlük Duygusunun Gelişimi. http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf , Erişim Tarihi: 20.01.2021.
• Payne, A. C., Whitehurst, G. J., ve Angell, A. L. (1994). The role of home literacy environment in the development of language ability in preschool children from low-income families. Early Childhood Research Quarterly, 9 (3-4), 427–440. https://doi.org/10.1016/0885-2006(94)90018-3
• Rollas B. O. (2019). 0-6 yaş resimli çocuk hikâye kitaplarında toplumsal cinsiyet inşası (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yaşar Üniversitesi, Aydın.
• Schoppe-Sullivan, S.J. and Fagan, J. (2020). The evolution of fathering research in the 21st century: persistent challenges, new directions. J. Marriage Fam, 82: 175-197. https://doi.org/10.1111/jomf.12645
• Sever, S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet. (Milli Eğitim Temel Yasası ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme bağlamında bir değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 26-37.
• Sever, S. (2008). Çocuk ve Edebiyat (10.bs). İzmir: Tudem Yayınları.
• Sezer, Ö. (2005). İlköğretim birinci kademe ders kitaplarında değerlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Soyer, A. Ç. (2009). Okul öncesi dönem çocuk hikâye kitapları: Stereotipler ve kimlikler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1), 13-27.
• Street- Trepanier, M. L., ve Romatowski, J. S. (1999). The influence of children’s literature on gender role perceptions: A reexamination. Early Childhood Education Journal, (26), 155–159.
• Şirin, M. R. (2000). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı, İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Tuğrul, B. ve Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocuklar için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. I. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Bildiri Kitabı, 387-392.
• Tüfekçi Can, D. (2012). Çocuk edebiyatı üzerine bir araştırma: tanımlar, türler ve teoriler (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Ulutaş, A. (2017). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarındaki resimlerin çocuğa göreliğinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 602-610.
• Ural, S. (2019). Okul öncesi çocuk kitaplarının tanımı. M.Gönen (Ed.), Erken çocukluk döneminde çocuk edebiyatı içinde (ss.33-56) Ankara: Eğiten Kitap.
• Uzmen, S. ve Mağden, D. (2002). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitaplar ile desteklenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 193-2012.
• Weitzman, L., Eiffer, D., Hokada, E., ve Ross, C. (1972). Sex-role socialization in picture books for preschool children. American Journal of Sociology, 77, 1125–1150.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ. E. ve Dinç, S. (2017). Türkiye’de en çok okunan çocuk kitaplarının yeterlilik analizi. Sosyal Bilgiler Enstitü Dergisi, 21, (4), 1477-1490.
• Yükselen, A. İ. (2019). Yaş gruplarına göre çocuk kitapları. M. Gönen (Ed.), Erken çocukluk döneminde çocuk edebiyatı içinde (ss. 57-75). Ankara: Eğiten Kitap.