21. Yüzyılın Zaman Tuzaklarına Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması: Modern Çağın Zaman Tuzakları Ölçeği

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 552 - 569, 24.06.2023

Muhammet Tortumlu Kıvanç Uzun

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1037465

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, beliren yetişkinlerin 21. yüzyılın zaman tuzaklarına ne düzeyde yakalandıklarını belirlemek üzere geliştirilen Modern Çağın Zaman Tuzakları Ölçeğinin (MÇZTÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmaktır. Araştırmanın çalışma grubu, 2021-2022 eğitim öğretim yılında bir devlet üniversitesinde öğrenim gören ve uygun örneklem yöntemiyle seçilen toplam 818 üniversite öğrencisinden (456 kadın ve 362 erkek) oluşmaktadır. Ölçeğin faktör yapısı açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmiş ve toplam varyansın %41.64’ünü açıklayan tek boyutlu bir yapı elde edilmiştir. Bu yapının model uyumunun iyi düzeyde olduğu bulunmuştur (χ2/sd=2.51, RMSEA=.067, SRMR=.062, NNFI=.91, CFI=.93). Ölçüt bağıntılı geçerlik çalışmalarında ise MÇZTÖ’nün, Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği Kısa Formu ile pozitif yönde yüksek düzeyde (.728); Öz-Disiplin Ölçeği ile negatif yönde orta düzeyde (-.414) ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için iç tutarlılık (.815), iki yarı (.774) ve test tekrar test (.822) güvenirlik analizleri yapılmış ve ölçeğin güvenilir olduğuna karar vermek için kabul edilebilir referans değerlere ulaşılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda bu çalışma kapsamında geliştirilmiş olan MÇZTÖ’nün, beliren yetişkinlerin zaman tuzaklarına yakalanma düzeylerini belirleme sürecinde kullanılabilecek, geçerliği ve güvenirliği olan bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beliren yetişkin, zaman, zaman yönetimi, zaman tuzakları, ölçek geliştirme

A Scale Development Study for the 21st Century Time Traps: The Scale for Time Traps of the Modern Age

Öz

The purpose of the current study is to conduct the validity and reliability studies of the Time Traps Scale of the Modern Age (TTSMA), which was developed to determine at what level emerging adults are caught in the time traps of the 21st century. The study group of the current research is composed of a total of 818 university students (456 females and 362 males) studying at a state university in the 2021-2022 academic year and selected through the convenience sampling method. The factor structure of the scale was investigated with exploratory and confirmatory factor analysis and a one-dimensional construct explaining 41.64% of the total variance was obtained and the fit of this construct was found to be good (χ2/sd=2.51, RMSEA=.067, SRMR=.062, NNFI=.91, CFI=.93). In criterion-related validity studies, the TTSMA was positively high (.728) with the Smartphone Addiction Scale - Short Version; It was concluded that there was a moderate (-.414) negative correlation with the Self-Discipline Scale. In order to determine the reliability of the scale, internal consistency (.815), split-half (.774) and test-retest (.822) reliability analyses were run and acceptable values showing that the scale is reliable were obtained. On the basis of the findings of the current study, it was concluded that the TTSMA is a reliable and valid scale that can be used in the process of determining the time traps level of emerging adults.

Anahtar Kelimeler

Emerging adult, time, time management, time traps, scale development

Kaynakça

• Akatay, A. (2003). Örgütlerde zaman yönetimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 281-300.
• Alay, S. ve Kocak, S. (2002). Validity and reliability of time management questionnaire. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 9-13.
• Başak, T., Uzun, A. ve Arslan, F. (2008). Hemşirelik yüksek okulu öğrencilerinin zaman yönetimi becerileri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(5), 429-434.
• Boslough, J. (1990). The enigma of time. National Geographic, 177(3), 108-132.
• Britton, B. K. ve Tesser A. (1991). Effects of time management practices on college grades. Journal of Educational Psychology, 83(3), 405-410. doi:10.1037/0022-0663.83.3.405
• Bryman, A. ve Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS Release 10 for Windows: A guide for social scientists. London: Routledge. doi:10.4324/9780203471548
• Burger, M. J. (2006). Kişilik (Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (19.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Costello, A. B. ve Osborne, J. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 10(1), 1-9. doi:10.7275/jyj1-4868
• Cüceloğlu, D. (1995). İyi düşün doğru karar ver (10.Basım). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çerez, M. H., Yerlisu-Lapa, T., Tercan-Kaas, E. ve Gülşen, D. B. A. (2021). Üniversite öğrencilerinde serbest zaman yönetimi, serbest zaman egzersiz katılımı ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Physical Education & Sports Science/Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(1), 1-8.
• Çiftçi, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 417-434.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, G. ve Alpullu, A. (2020). Üniversite öğrencilerinin boş zaman yönetiminin değerlendirilmesi. Eurasian Research in Sport Science, 5(1), 94-102.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2007). Öğretmen adaylarının zaman yönetimi becerileri ile akademik başarısı arasındaki ilişkisi. Eğitimde Politika Analizleri ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 34-47.
• Durmaz, M., Hüseyinli, T. ve Güçlü, C. (2016). Zaman yönetimi becerileri ile akademik başarı arasındaki ilişki. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 5(7), 2291-2303.
• Erdem, R. (1999). Yöneticiler için zaman yönetimi. Modern Hastane Yönetimi, 3(7), 26-31.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C. ve Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological Methods, 4(3), 272-299. doi:10.1037/1082-989X.4.3.272
• Fayers, P. M. ve Hand, D. J. (1997). Factor analysis, causal indicators and quality of life. Quality of Life Research, 6(2), 139-150. doi:10.1023/A:1026490117121
• Fidan, F., Uçkun, G. ve Latif, H. (2005). Üniversite öğrencileri ne yapıyor? Zaman değerlendirme mi zaman geçirme mi? (Sakarya Üniversitesi Örneği). İktisat İşletme ve Finans, 20(233), 114-121.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3.Basım). London: SAGE Publications Ltd.
• Gündoğdu, F., Boztaş, E. N., Güler, E., Akbaba, A. ve Varsoyoğlu, S. (2020). Hemşirelik bölümü öğrencilerinin zaman yönetim becerileri ve sosyal medya bağımlılık düzeylerinin belirlenmesi. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 5-16.
• Gürüz, D. ve Gürel, E. (2006). Yönetim ve organizasyon bireyden örgüte (1.Basım). Ankara: Nobel Yayınları.
• Hacıoğlu, N., Gökdeniz, A. ve Dinç, Y. (2009). Boş zaman ve rekreasyon yönetimi örnek animasyon uygulamaları (2.Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. (2006). Multivariate data analysis (6.Basım). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Hall, B. L. ve Hursch, D. E. (1982). An evaluation of the effects of a time management training program on work efficiency Journal of Organizational Behavior Management, 3(4), 73-96. doi:10.1300/J075v03n04_08
• Hart, M. H. (1978). The 100: A ranking of the most influential persons in history. New York: Citadel Press.
• Haynes, M. E. (1999). Kişisel zaman yönetimi (1.Basım) (Çev. Yasar Bülbül). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Hickox, R. (2006). Time: Friend or foe?. USA, Bentonville: Rex Publishing.
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. doi:10.1080/10705519909540118
• Jha, P. K. (2008). Time management: The art of stress-Free productivity. New Delhi: Global India Publications.
• Kanigel, R. (2005). The one best way: Frederick Winslow Taylor and the enigma of efficiency. Cambridge, MA: MIT Press.
• Kaşıkcı, F., Denli, Ö. S. ve Karaman, N. G. (2021). Gençlerde sosyal medya bağımlılığı ve sosyal dışlanma: Öz-kontrolün aracılık rolünün değerlendirilmesi. Başkent University Journal of Education, 8(1), 147-159.
• Kaymaz, E. ve Şakiroğlu, M. (2020). Bilinçli farkındalık ve bilişsel esnekliğin problemli akıllı telefon kullanımı üzerindeki etkisi: Öz-kontrolün aracı rolü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(38), 79-108.
• Kleijn, W. C., Van Der Ploeg, H. M. ve Topman, R. M. (1994). Cognition, study habits, test anxiety, and academic performance. Psychological Reports, 75(3), 1219-1226. doi:10.2466/pr0.1994.75.3.1219
• Kline, P. (2014). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Koch, R. (2007). The 80/20 principle: the secret of achieving more with less (2.Basım). London: Nicholas Brealey Publishing.
• Kwon, M., Kim, D. J., Cho, H. ve Yang, S. (2013). The smartphone addiction scale: development and validation of a short version for adolescents. PloS One, 8(12), e83558. doi:10.1371/journal.pone.0083558
• Macan, T. H., Shahani, C., Dipboye, R. L. ve Phillips, A. P. (1990). College students’ time management: Correlations with academic performance and stres. Journal of Educational Psychology, 82(4), 760-768. doi:10.1037/0022-0663.82.4.760
• Mackenzie, R. A. (1989). Zaman tuzağı: Zamanı nasıl denetlersiniz? (Çev. Yakut Güneri). İstanbul: Amacom İlgi Yayınları.
• McIntire, S. A. ve Miller, L. A. (2005). Foundations of psychological testing (2.Basım). New York: Sage Publishing Co.
• Noyan, C. O., Darçın, A. E., Nurmedov, S., Yılmaz, O. ve Dilbaz, N. (2015). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeğinin kısa formunun üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16(Özel sayı.1), 73-81. doi:10.5455/apd.176101
• Ökdem, M. (2019). Üniversitesi öğrencilerinin zaman yönetiminde düştükleri zaman tuzakları ve bunlarla başetme yolları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 79-94.
• Pallant, J. (2005). SPSS survival manual: A step guide to data analysis using SPSS for windows (2.Basım). Australia: Allen & Unwin.
• Robinson, J. P., Shaver, P. R. ve Wrightsman, L. S. (1991). Criteria for Scale Selection and Evaluation. J. P. Robinson, P. R. Shaver & L. S. Wrightsman (Ed.), Measures of personality and social psychological attitudes içinde (ss. 1-15). San Diego: California Academic Press.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2005). Örgütsel psikoloji (5.Basım). Bursa: Furkan Ofset.
• Schumacker, R. E. ve Lomax, R. G. (2016). A Beginner's guide to structural equation modeling (3.Basım). New York: Routledge.
• Scoot, M. (1997). Zaman yönetimi (Çev. Aslı Çıngıl Çelik). İstanbul: Rota Yayınları.
• Seçer, İ. (2018). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları (2.Basım). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Smith, J. (1998). Daha iyi zaman yönetimi (Çev. Ali Çimen). İstanbul: Timas Yayınları.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlik (1.Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Şimşek, M., Çelik A. ve Soysal A. (2007). Zaman yönetimi ve yönetsel zamanda etkinlik (2.Basım). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşir, Z. ve Dilmaç, B. (2021). The mediating roles of grit and life satisfaction in the relationship between self-discipline and peace: Development of the self-discipline scale. Current Psychology. doi:10.1007/s12144-021-01515-y
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. ve Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (5.Basım). Boston, MA: Pearson.
• Taş, M. A. ve Tortumlu, M. (2021). Esnek çalışma ortamındaki çalışanlarda öz kontrol ve öz yönetim, içsel motivasyon ve mutluluk ilişkisine dair bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(31), 940-954.
• Topal, N. (2009). Derste zaman yönetimi: İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersine yönelik bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tortumlu, M., Uzun, K. ve Yanık, A. (2021). Time traps of the modern age: Views of young adults about time management. Journal of Current Research on Social Sciences, 11(3), 377-396. doi:10.26579/jocress.434
• Tutar, H. (2007). Zaman yönetimi (2.Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu [TDK] (2021). Zaman. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr
• Uysal, N. (1999). Zaman kullanımı: İnsan kaynakları. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• World Economic Forum. (2020). The future of jubs report. Geneva: World Economic Forum.