Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği Döneminde Orta Asya’da Demiryolu Ağının Gelişimi, 1860-1950

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 595 - 609, 24.06.2023

Mehmet Erkan Kıllıoğlu

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1056323

Öz

Buhar gücünün makinalara uygulanması sonucunda gelişen demiryolu ulaşımı zamanı ve mekânı değiştirmiştir. Daha önce günler, haftalar ve aylarla ifade edilen seyahat süreleri dramatik bir şekilde düşmüş, mesafeler kısalmış ve pek çok yere daha kolay erişilebilir hale gelmiştir. Bu değişimden ticari, siyasi ve askeri süreçler de faydalanmış, daha büyük miktardaki ticari meta ve askeri güç daha hızlı ve maliyet etkin şekilde taşınabilir hale gelmiştir. Bu değişim, Orta Asya ve havalisini de etkilemiştir. Daha önce dünya ticaretinin kıta içlerinden geçen ticaret yollarından kıta kenarlarına ve deniz alanlarına kayması nedeniyle eski önemini yitiren ve ekonomik, kültürel ve siyasi olarak atalete düşen Orta Asya da demiryolu ulaşımının etkileri ile yüzleşmiştir. Bu değişimin taşıyıcılığını Akdeniz istikametindeki ilerleyişi Kırım Savaşı ile kesilen Çarlık Rusyası yapmıştır. Orta Asya’da Çarlık idaresi tesis edildikten sonra, bölgenin Rusya’nın geri kalan kısmı ile dönemin en gelişmiş ve hızlı ulaşım şekli olan demiryolu ağı ile birleştirilmesi konusu Çarlık idaresinin nezdinde tartışılmıştır. Bu konuda uygunluk kararı verilmesinden sonra imalatı yapılan ilk demiryolu hattı ticari amaçlı değil de askeri amaçlıdır. Bunun da temel sebebi Rus keşif kollarının bölgenin iç kısımlarına, coğrafi şartların da zorluluğu sebebiyle, ilerlemekte zorlanmasıdır. İlk başta tamamen askeri amaçlara hizmet eden demiryolu, kısa sürede sivil amaçlı da kullanılır hale gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, demiryolu ağı, Sergei Witte, Trans Hazar demiryolu, Krasnovodsk

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

The Development of Railway Network in Central Asia during the Tsarist and Soviet Union, 1860-1950

Öz

The railway network developed as a result of the application of steam power to the machines has changed the time and space. Travel times, previously expressed in days, weeks and months, have dropped dramatically, distances have shortened and many destinations have become more and more accessible. Commercial, political, and military processes have also benefited from this change, as larger amounts of commercial commodities and military power can be transported more quickly and cost-effectively. This change also affected Central Asia and its surroundings. Central Asia, which lost its former importance and fell into inertia economically, culturally and politically, faced the effects of railway transportation, due to the shift of world trade from the trade routes passing through the continents to the continental margins and sea’s. The carrier of this change was Tsarist Russia, whose progress in the Mediterranean direction was interrupted by the Crimean War. After the establishment of the Tsarist Administration in Central Asia, the issue of combining the region with the rest of Russia with the railway network was discussed by the Tsarist Administration. The first railway line wasn’t for commercial purposes but for military purposes. The main reason for this was the difficulties in advancing into the inner parts of the region.

Anahtar Kelimeler

Central Asia, railway network, Sergei Witte, Trans Caspian railroad, Krasnovodsk

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akademii Nauk Uzbekskoi SSR. (1957). Voprosy ekonomiki promyshlennosti Uzbekskoi SSR. Taşkent: Izdatel’stvo Akademii Nauk Uzbekskoi SSR.
• Arkhipov, N. B. (1930). Sredne-Aziatskiye respubliki. Moskova: Gosizdat.
• Aziatskaya Rossiya. (1914). Pereselencheskago upravleniye glavnago upravleniye zemleustroistva i zemledeliya, Aziatskaya Rossiya II. St. Petersburg: İzdaniye Pereselencheskago Upravleniya Glavmago Upravleniya Zemleustriostva i Zemledeliya.
• Baumann, R. F. (1993). Russo-Soviet unconventional wars in the Caucasus, Central Asia, and Afghanistan. Leavenworth Papers. Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies Institute, U.S. Army Command and General Staff College.
• Curzon, G. N. (1889). Russia in Central Asia. Londra: Longmans, Green and Company.
• Gelfman, M. M. (1934). Novoye zheleznodorozhnoye stroitel’stvo vo vtorom pyotiletke. Sotsialisticheskiy Transport, (11), 56-79.
• Hopkirk, P. (1994). The Great Game: the struggle for empire in Central Asia. New York: Kodansha International.
• Högselius, P. (2021). The hidden integration of Central Asia: the making of a region through technical infrastructures. Central Asian Survey, 1-21.
• Khalfin, N. A. (1965). Prisoedinenie Srednei Azii k Rossii. Moskova: Nauka.
• Kinzley, J. (2018). Natural resources and the new frontier: constructing modern China’s borderlands. Chicago: University of Chicago Press.
• Livsihts, R. S. (1955). Razmeshcheniye promyshlennosti v dorevolyutsionnoi Rossii. Moskova: Akademiya Nauk SSR.
• Lyaschenko, P. I. (1949). History of the national economy of Russia: to the 1917 revolution. (L. M. Herman, Çev.). New York: The Macmillan Company.
• Mandel, W. M. (1942). Soviet Central Asia. Pacific Affairs, 15(4), 389-409.
• Mirski, M. S. (1954). The Soviet railway system: policy and operation. The Russian Review, 13(1), 18-32.
• Murray Matley, I. (1994). Industrialization. E. Allworth (Ed.), Central Asia: 130 years of Russian dominance, a historical review içinde (ss. 309-348). Durham: Duke University Press.
• Narzikulov, I. K ve Ryazantsev, S. N. (Ed.). (1956). Tadzhikskaya SSR: ekonomiko-geografisheskaya kharakteristika. Moskova: Akademiya Nauk Tadzhikskoi SSR ve Akademii Nauk SSR, Geografgiz.
• Ortaylı, İ. (2018). Bolşevik ihtilaline genel bir bakış. Y. Koç ve M. Cengiz (Ed.), 100. Yılında Sovyet ihtilali ve Türk dünyası içinde (ss. 11-16). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Ostrovsky, Z. (1931). The great trunk-line. Moskova: Centrizdat.
• Payne, M. (2001). Stalin’s railroad: Turksib and the building of Socialism. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
• Pierce, R. (1960). Russian Central Asia, 1867-1917. Berkeley: University of California Press.
• Suslov, S. P. (1954). Fizicheskaya geografiya SSR: aziatskaya chast. Moskova: Uchpedgiz.
• Taaffe, R. N. (1960). Rail transportation and the economic development of Soviet Central Asia (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Chicago, Chicago.
• Taaffe, R. N. (1962). Transportation and Regional Specialization: The Example of Soviet Central Asia. Annals of the Association of American Geographers, 52(1), 80-98.
• Üstünkaya, F. F. (2019). Trans Sibirya treni ile Avrupa’dan Asya’ya yolculuk gezi notları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları No: 655, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Vernadsky, G. (1944). A history of Russia. New Haven: Yale University Press.
• Wheeler, G. (1974). Russian conquest and colonization of Central Asia. Taras Hunczak (Ed.), Russian imperialism: from Ivan the great to the revolution içinde (ss. 264-298). New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.