Sınırda Öğretmen Olmak: Hakkâri-Çukurca’da Çalışan Öğretmenlerin Deneyimlerinin Kültürel Uyum Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 3, 864 - 881, 26.09.2023

Taner Atmaca

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1113154

Öz

Bu çalışmanın temel amacı Türkiye’nin güneydoğu sınırında bir ilçede, Çukurca’da, görev yapan ve mesleğinin başlarında olan, farklı kültürel yaşantılara mensup öğretmenlerin edindikleri çeşitli deneyimleri kültürel uyum bağlamında ele almaktır. Çalışmada nitel araştırma geleneği içerisinde yer alan durum çalışması modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu amaçlı örneklem içerisinde yer alan ölçüt örnekleme tekniği ile belirlenmiş, farklı branşlarda ve Türkiye’nin farklı coğrafi bölgelerinde doğmuş-büyümüş toplam 28 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın bulguları mesleğin ilk yıllarında ve ilk görev yeri kendi kültürel çevresinin çok uzağında bir yer olan öğretmenlerin kültürel uyum sorunlarını özellikle ilk başlarda yoğun yaşadığını göstermektedir. Uyum problemleri ile bölgeye özgü zorlukların birleşmesi kimi öğretmenlerde bir an önce farklı yerlere gitme düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. Ancak bunun yanında zorlu şartların adanmışlık seviyesi yüksek kimi öğretmenlerde ise “coğrafya kaderdir” sözünü öğrenciler için tersine çevirmeye dönük mücadele ruhunu yücelttiği de görülmektedir. Özellikle mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin farklı kültürlere uyum konusunda deneyimli öğretmenlerden destek almasının uyum sürecini artırdığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel uyum, kültürel çatışma, sınır, eğitim

Being a Teacher at the Border: Examining the Experiences of Teachers Working in Hakkâri-Çukurca in the Context of Cultural Harmony

Öz

The main purpose of this study is to deal with the various experiences of teachers from different cultural backgrounds, who work in Çukurca, Hakkâri, and who are at the beginning of their profession, in the context of cultural adaptation. The case study model, which is included in the qualitative research tradition, was used in the study. The study group of the research consists of 28 teachers who were born and raised in different branches and different geographical regions of Turkey, determined by the criterion sampling technique in the purposeful sampling. The findings of the study show that teachers, who are in the first years of their profession and whose first place of duty is far from their cultural environment, experience cultural adaptation problems intensely, especially at the beginning. The combination of adaptation problems and region-specific difficulties brings out the thought of some teachers to go to different places as soon as possible. However, it is also seen that difficult conditions glorify the spirit of struggle for students to reverse the word “geography is destiny” for some teachers with a high level of dedication. It is seen that especially the teachers who are new to the profession receive support from experienced teachers in adapting to different cultures, which increases the adaptation process.

Anahtar Kelimeler

Cultural adaptation, cultural conflict, border, education

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2013). Kültür endüstrisi (Nihat Ülner, Mustafa Tüzel ve Elçin Gen, Çeviren). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akarsu, B. (2007). Dil-kültür bağlamında eğitim sorunları. Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze dil-kültür-eğitim (Nazife Güngör, Derleyen) içinde (ss.131-140). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Anderstaf, S., Lecusay, R. & Nilsson, M. (2021). Sometimes we have to clash: How preschool teachers in Sweden engage with dilemmas arising from cultural diversity and value differences. Intercultural Education, 32(3), 296-310. https://doi.org/10.1080/14675986.2021.1878112.
• Arlan, S. (2014). Kültürel farklılıkları barındıran bir kentin sosyokültürel yapısına ilişkin öğretmen görüşleri: Mardin ili örneği. Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 27-43.
• Aygül, H. H. ve Korkmaz, U. (2018). Öğretmen-öğrenci etkileşiminde kültürel farklılıkların başarıdaki eşitsizlikleri üretmedeki etkisi (Hakkâri-Yüksekova örneği). Tarih Okulu Dergisi, 11(35), 795-828.
• Aykol, B.G. ve Yıldırım, B. (2020). Öğretmen ve veli görüşlerine göre ailenin eğitime katılımı. Yıldız Journal of Educational Research, 5(1), 89-118. https://doi.org/10.51280/yjer.2020.004
• Bender-Szymanski, D. (2000). Learning through cultural conflict? A longitudinal analysis of German teachers’ strategies for coping with cultural diversity at school. European Journal of Teacher Education, 23(3), 229-250. https//doi.org/10.1080/02619760120049120.
• Bozak, A. ve Demirtaş, H. (2017). Alternatif bir mesleki gelişim yöntemi olarak meslektaş rehberliğinin uygulanabilirliği ve etkililiği. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 16-40.
• Bölükbaşı, A. (2020). Öğretmen adaylarının kültürlerarası duyarlılıklarının empatik eğilim, öznel iyi oluş ve sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 44-62. https//doi.org/10.17860/mersinefd.640893
• Bulut, K. ve Coşkun, H. (2018). Kırsal kesime atanan Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin mesleğe uyum süreci. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 159-185. https//doi.org/10.23863/kalem.2018.99.
• Büyüköztürk vd. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Eagleton, T. (2016). Kültür yorumları (Özge Çelik, Çeviren). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Geertz, C. (2010). Kültürlerin yorumlanması (Hakan Gür, Çeviren). Ankara: Dost Yayınevi.
• Gezon, L. ve Kottak, P. C. (2016). Kültür (Akile Gürsoy, Çeviri Editörü). Ankara: Nobel Yayınları.
• Goffman, E. (2016). Günlük yaşamda benliğin sunumu (Barış Cezar, Çeviren). İstanbul: Metis Yayınları.
• Goffman, E. (2019). Etkileşim ritüelleri: Yüz yüze davranış üzerine denemeler (Âdem Bölükbaşı, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Güngör, E. (2010). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güvenç, B. (1974). İnsan ve kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Güvenç, B. (1985). Kültür konusu ve sorunlarımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Jourdain, A. ve Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün kuramı ve sosyolojik kullanımları (Öykü Elitez, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karataş, A. ve Kınalıoğlu, İ. H. (2018). Köy okullarında çalışan sınıf öğretmenlerinin sorunları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 207-220.
• Katfar, E. ve Yılmaz, F. (2020). Sınıf öğretmenlerini farklı kültürel yapıdan gelen öğrencilere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Journal of Social, Humanities and Adminstrative Sciences, 6(33), 1873-1889.
• Kızıltaş, Y. (2022). Bilingual students, language conflict, language-culture shock: Situations faced by teachers assigned to eastern regions of Turkey. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 15(1), 191-215. https://doi.org/10.30831/akukeg.954364.
• Kotluk, N. (2018). Kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin öğretmenlerin özyeterlik algılarının ve görüşlerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden erişilmiştir (Tez No: 491002).
• Kotluk, N. ve Kocakaya, S. (2018). Türkiye için alternatif bir anlayış: Kültürel değerlere duyarlı eğitim. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 749-789. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.86
• Kotluk, N. ve Kocakaya, S. (2019). Türkiye’de öğretmenlerin kültürel değerlere duyarlı eğitime ilişkin görüşleri: Bir karma yöntem araştırması. Sakarya University Journal of Education, 9(2), 304-334.
• Kottak, C. P. (2015). Antropoloji: İnsan çeşitliliğinin önemi (Derya Atamtürk ve İzzet Duyar, Çeviri Ed.). Ankara: DeKi Yayınları.
• Kozikoğlu, İ. ve Senemoğlu, N. (2018). Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler: Nitel bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi (ENAD), 6(3), 341-371. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.6c3s16m.
• Lévi-Strauss, C. (2013). Irk, tarih ve kültür (Haldun Bayrı, Reha Erdem, Arzu Oyacıoğlu ve Işık Ergüden, Çeviren). İstanbul: Metis Yayınları.
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel bir kültür teorisi (Saadet Özkal, Çeviren). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Özdemir, M. (2018). Veri analiz yöntemleri: Nicel ve nitel veri analizi. Eğitim yönetiminde araştırma (Editörler: Kadir Beycioğlu, Niyazi Özer ve Yaşar Kondakçı) içinde (ss. 134-168). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, M., Civelek, Ş, Çetin, Y.E., Karapınar, N., Özel, D. (2015). Öğretmenlerin eğitimsel, çevresel ve sosyal sorunları (Şırnak ili örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Fakültesi Dergisi, 26, 163-181.
• Paksoy, E. E. (2017). Kültürel değerlere duyarlı eğitim bağlamında öğretmen deneyimlerinin incelenmesi. Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden erişilmiştir (Tez No: 461524).
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir, Çeviri Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Planel, C. (1997). National cultural values and their role in learning: A comparative ethnographic study of state primary schooling in England and France. Comparative Education, 33(3), 349-373. https://doi.org/10.1080/03050069728415
• Sakallı, N. (2013). Sosyal etkiler: Kim kimi nasıl etkiler? İstanbul: İmge Yayınevi.
• Soylu, A., Kaysılı, A. ve Sever, M. (2020). Mülteci çocuklar ve okula uyum: Öğretmenlerin kültüre duyarlılıkları üzerinden bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 45(201), 313-334.
• Şerif, M. (1985). Sosyal kuralların psikolojisi (Çeviren: İsmail Sandıkçıoğlu). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Thomas, W. (1997). Developing a culture-sensitive pedagogy: Tackling a problem of melding ‘global culture’ within existing cultural contexts. International Journal of Educational Development, 17(1), 13-26. https://doi.org/10.1016/S0738-0593(96)00066-1.
• Topçu, N. (2004). Kültür ve medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Turhan, M. (2015). Kültür değişmeleri. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Türkdoğan, O. (1998). Ziya Gökalp sosyolojisinin temel ilkeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Tylor, E. B. (1871). Primitive culture: Researches into the development of mythology, philosophy, religion, art and custom. London: John Murray.
• Yalçın, Z.M. ve Yıldız, K. (2020). Meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin örgüt kültürü ve öğrenen örgüt algıları. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(33), 1767-1786. https://doi.org/10.31589/JOSHAS.432.
• Yin, R.K. (2017). Durum çalışması araştırması (İlhan Günbayı, Çeviren). Ankara: Nobel Yayınları.