Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Metin Sadeleştirme Üzerine Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 476 - 492, 28.06.2024

Musa Kaya , Abdulvahap Avşar

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1135541

Öz

Bu çalışma yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin sadeleştirme üzerine yapılan çalışmaları incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada, içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan araştırmalarda 2011- 2021 yılları arasında metin sadeleştirme üzerine 33 lisansüstü tez ve 2 makale tespit edilmiştir. Bu çalışmada yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin sadeleştirme üzerine yapılan çalışmalar; yapıldığı yıl, yapıldığı üniversite, sadeleştirilen düzey, sadeleştirilen tür, sadeleştirmede ölçü olarak belirlenen kaynak, etkinlik hazırlama, sözlük hazırlama, uzman görüşü alınma, uygulanma ve hangi boyutta sadeleştirildiği başlıkları altında incelenmiştir. Araştırmalar sonucunda yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin sadeleştirme üzerine 20 farklı üniversitede lisansüstü tez hazırlandığı; Gazi Üniversitesi toplam 6 tezle 1. sırada yer alırken Necmettin Erbakan Üniversitesinin 4 tezle 2. sırada yer aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca A1 ile C1 arasında tüm düzeyler için sadeleştirme yapıldığı ve bazı çalışmaların A1-A2 ve B1-B2 gibi birden fazla düzeye yönelik olarak yapıldığı belirlenmiştir. B1 düzeyinde 40 sadeleştirme yüksek lisans, 10 sadeleştirme doktora tezi ve 1 sadeleştirme ise makale çalışması olarak yapılmış ve toplam 51 çalışmayla en fazla B1 düzeyinde sadeleştirme işlemi yapılmıştır. Sadeleştirme işlemi yapılan edebi türlere bakıldığında, hikâye türünde 76, fıkra türünde 15, destan ve masal türlerinde 10, roman türünde 5, mektup türünde 2 gezi yazısı, anı ve deneme türlerinde 1 (birer) adet sadeleştirme işleminin yapıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yabancılara, Türkçe, öğretimi, metin sadeleştirme

A Study On Text Simplification In Teaching Turkish As A Foreign Language

Öz

This study was prepared to examine the studies on text simplification in teaching Turkish as a foreign language. Content analysis method was used in this study, which is a qualitative research. In the researches, 33 postgraduate theses and 2 articles on text simplification were identified between 2011 and 2021. In this study, studies on text simplification in teaching Turkish as a foreign language were examined under the headings of the year it was made, the university it was made, the simplified level, the simplified type, the source determined as the criterion in the simplification, the preparation of the activity, the preparation of the dictionary, the expert opinion, the application and the extent to which it was simplified. As a result of the research, it has been determined that 20 different universities have prepared postgraduate theses on text simplification in teaching Turkish as a foreign language, while Gazi University is in the 1st place with a total of 6 theses, Necmettin Erbakan University is in the second place with 4 theses. In addition, it was determined that simplification was made for all levels between A1 and C1and a maximum of B1 level simplification was made with a total of 51 studies.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish, Foreigner, Simplification

Kaynakça

• Ahmet, S. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in “Pembe İncili Kaftan” hikâyesinin B1 seviyesine uyarlama çalışması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Akıncılar. A. (2018). Türkçe öğrenen yabanılar için Dede Korkut Hikâyeleri’nin B1 düzeyinde sadeleştirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Aktan, F. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde Halide Edip Adıvar’ın Himmet Çocuk hikâyesinin B1-B2 düzeyinde sadeleştirilmesi ve etkinlik hazırlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Aktaş, Ş. (2009). Edebî metin ve özellikleri, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 39, 187- 200.
• Arslan, M. (2012). Tarihi süreçte Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi-öğrenimi çalışmaları. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 167-188.
• Atalay, A. (2021). Aytül Akal’ın “Kızım, Ben Çocukken…” Adlı kitabının yabancılara Türkçe öğretimi A1-A2 seviyesi bağlamında sadeleştirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Ay, S. (2020). Yabancılara Türkçe öğretimi için Sait Faik Abasıyanık’ın “Birtakım İnsanlar” adlı hikâyesinin B1 seviyesine sadeleştirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Bakan, H. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde bir sadeleştirme denemesi: Sait Faik Abasıyanık, Meserret Oteli (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Biçer, N. (2017b). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında yayınlanan makaleler üzerine bir analiz çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.27, 236- 248.
• Bilgiç, B. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirim teknikleri çerçevesinde Tarık Buğra’nın ‘Hayat Böyledir’ adlı hikâyesinin A2 düzeyine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Bozkurt, F. (2011). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bir metin yöntemi çalışması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Büyükikiz, K. K. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında hazırlanan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11/25, 203-213.
• Demirel, İ.F. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde uyarlanmış metinlerin okuduğunu anlama başarısına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Durmuş, M. ve Okur, A. (2013), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ercan, A. N. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından analizi. 7. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı, Muğla 19-21 Haziran
• Ergin, M. (2009), Türk dil bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım Yayın Tanıtım.
• Eroğlu, S. (2015). Metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Ömer Seyfettin’in Üç Nasihat hikâyesinin yabancılara Türkçe öğretimi için sadeleştirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ghaffari, R. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde dil yeterliliklerine uygun edebî metin uyarlama (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gökşen, E. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında edebî metin kullanımı (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Güdek, G. (2021). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde metin değiştirimi: Mustafa Kutlu’nun “Hayat Güzeldir” hikâyesi örneği” (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Gürler, H. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinin A1-A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Gürler, S. (2017). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinin yabancılara Türkçe öğretiminde A1-A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Harmandar, M. (2020). Haldun Taner öykülerinin temel dil becerileri bağlamında B1 düzeyine ilişkin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• İpek, M.E. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Mustafa Kutlu’nun Ya Tahammül Ya Sefer isimli hikâyesinin sadeleştirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İşcan, A. (2014). Yabancı dil öğretimi ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin tarihçesi. A. Şahin (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar- yaklaşımlar- etkinlikler içinde (s. 3- 28). Ankara: PegemAkademi.
• İşcan, A. (2017). Yabancı dil olarak türkçe öğretiminde kültür aktarım aracı olarak filmlerden yararlanma. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi , (58) , 437-452 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/27265/287043
• Kaya, M. (2018). Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ve Yılkı Atı adlı eserlerin yabancılar için A2 düzeyine uyarlanması (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kaya, N. N. (2019). Türk destanlarının yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılacak metne uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Kaplan, M. (2008). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaymaz, Z. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde Sabahattin Ali’nin Apartman ve Köpek isimli hikâyelerinin A1-A2 seviyesine uygun sadeleştirme çalışması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Kökçü, Ş. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirimine Ömer Seyfettin’in “Rüşvet” hikâyesi örneği. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), (22) 213-246.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in Kaşağı ve Perili Köşk adlı hikâyelerinin A1-A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kutlu, A. (2021). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde Peyami Safa’nın öykülerinin A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Mazlum, D.E. (2014). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç romanı ve Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” romanının Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için A1-A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Nurlu, M. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi, Ankara: Kalemkitap yayıncılık.
• Nurlu. M. (2020). Yabancılara Türk kültürü öğretimi’nde Ömer Seyfettin. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / EducationAndSocietyInThe 21. 9, 23-60.
• Oğuztürk, O. (2019). Tarihsel metinlerin yabancılara Türkçe öğretiminde materyal geliştirme açısından incelenmesi (Dede Korkut Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Özet, A.T. (2019). Nasreddin Hoca fıkralarının yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metni olarak düzenlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Özdin, A. (2020). Türk masallarının yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metni olarak uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Özmen, C. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirim teknikleriyle öykülerin yeniden oluşturulması (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Süner, R. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazınsal metinlerin B1 düzeyine uyarlanması: Eskici örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tuğrul, F. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Refik Halit Karay’ın “Şeftali Bahçeleri” adlı hikâyesinin A1-A2 düzeyine göre sadeleştirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis.
• Türkben, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında yapılan lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi . Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi , 7 (4) , 2464-2479 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/42447/511185
• Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 21/05/2022.
• Yaşar, S. A. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde metin uyarlama ve Memduh Şevket Esendal’ın Pazarlık hikâyesinin A2 seviyesine göre uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yayan, H. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde Refik Halit Karay’ın Eskici ve Testi adlı hikâyelerinin A2 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Yazok, Z. (2020). Yabancılara Türkçe öğretimi kapsamında Kemalettin Çalık’ın Piri Reis adlı eserinin B1 seviyesinde sadeleştirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, O. (2013). Yeni Türk edebiyatı metinlerinin A1-A2 düzeyine uyarlanması ve Çalıkuşu örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, Y. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi kapsamında Ömer Seyfettin’in bazı hikâyelerinin B1 seviyesine uyarlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.