Nazım Hikmet ve Ahmed Şâmlû’nun Toplumcu-Gerçekçi Şiirlerinin Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 833 - 854, 27.09.2024

Yeşim Işık Bağrıaçık

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1224609

Öz

Nazım Hikmet ve Ahmed Şâmlû Türkiye ve İran’da klasik şiir anlayışından modern şiire geçiş döneminin öncü şairleri arasındadırlar. Her iki şair şiirlerinde şekli açısından kayda değer bir değişimin öncüsü olmalarının yanı sıra şiire içerik ve muhteva olarak da farklı bakış açıları getirmişlerdir. Şiirlerinde Marksist-sosyalist düşüncenin ürünü olan toplumcu-gerçekçi bakış açısını yansıtan ve maddeci düşünceden beslenen şairler topluma karşı kendilerini görevli addetmişlerdir. Hümanist bakış açısının izlerinin müşahede edildiği her iki şairin şiirlerinde insana dair her türlü konu yer alsa da bu çalışmada şairlerin siyasi ve ideolojik düşünceleri etrafında şekillenen toplumcu gerçekçi şiirleri ele alınacak ve Nazım Hikmet’in Ahmed Şâmlû üzerine etkisi üzerinde durulacaktır.
İran’da Marksist-sosyalist söylemin Tudeh Partisi ekseninde oluşmasıyla 1940’lı yıllardan itibaren toplumcu gerçekçi şiir şekillenmeye başlamıştır. Siyasi, kültürel ve edebi yönden faaliyet gösteren Tudeh partisi çıkardığı yayın organları ile sosyalist gerçekçi bir edebiyat anlayışı oluşturmaya çalışmıştır. Güdümlü şiirlerin ön görüldüğü yayın organlarında Ahmed Şâmlû’nun da aralarında olduğu şairler bazen tamamen siyasi yönü olan toplumsal içerikli şiirler yazmışlardır. Marksist-sosyalist düşüncelerin şairler arasında rağbet gördüğü bir ortamda Nazım Hikmet’in şiirleri İran’da ilgiyle okunmuş, şiir anlayışı benimsenmiştir denilebilir. Bu dönemde Ahmed Şâmlû, Nazım Hikmet’in en önemli takipçilerinden birisidir. Topluma karşı kendine sorumlu hisseden Şâmlû her ne kadar Tudeh partisine siyasi anlamda bağlı kalmasa da sosyalist-toplumcu şiir anlayışını benimsemiştir.

Anahtar Kelimeler

Nazım Hikmet, Ahmed Şâmlû, karşılaştırma, toplumcu-gerçekçi şiir

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Comparison of the Socialist-Realistic Poems of Nazim Hikmet and Ahmad Shamloo

Öz

Nazım Hikmet and Ahmad Shamloo are among the pioneering poets of the transition period from classical poetry to modern in Turkey and İran. In addition to being the pioneers of a significant change in the form of their poems, both poets have brought different perspectives to poetry in terms of content. Poets who reflect the socialist-realistic point of view, which is the product of Marxist-socialist thought in their poems, and who feed on materialist thought, considered themselves responsible to society. Although there are all kinds of human-related topics in the poems of both poets, where traces of humanistic perspective are observed, in this study, the socialist realistic poems of the shaped around their political and ideological thoughts will be discussed and the influence of Nazım Hikmet on Ahmad Shamloo will be emphasized.
Since the 1940s, with the formation of Marxist-socialist discourse in İran on the axis of the Tudeh Party, socialist realistic poetry has taken shape. With its publications, the Tudeh party, which operates politically, culturally, and literarily, has attempted to create a socialist realistic understanding of literature. Poets such as Shamloo have written poems with social content, sometimes with a purely political aspect, in publications where guided poems are deciphered. In an environment where Marksist-socialist ideas are in high demand among poets, Nazım Hikmet’s poems have been read with interest in İran, and poetry deciphering has become popular. During this time, Ahmad Shamloo is one of Nazım Hikmet’s most influential followers. Shamloo, who felt responsible to society, although he did not remain politically affiliated with the Tudeh party, he adopted the socialist understanding of poetry

Anahtar Kelimeler

Nazım Hikmet, Ahmad Shamloo, comparison, poetry of socialist realism

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Ali Merdânî, N. (1390). Dilniviştehâ, cilt 7. Tahran: Neşr-i Vozerâ.
• Ayyıldız, M. ve Birgören, H. (2005). Edebiyat Bilgi Teorileri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Celal, M. (1998). Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Dorrî, N. ve Pîrûzniyâ, A. (1398). “Mezâmîn-i Muşterek der Şiir-i Şâmlû, Paul Éluard ve Langston Hughes ez Nazar-ı Edebiyat-ı Muteahhod”, Fasılnâme-i İlmî, Pejûheşhâ-yi Edebiyat-i Tatbîkî, 2 (7), 108-129.
• Fuat, M. (2001). Aydınlar Sözlüğü. İstanbul: Adam Yayınları.
• Fuat, M. (2002). A’dan Z’ye Nâzım Hikmet. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürsel, N. (1992). Nâzım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını. İstanbul: Adam Yayınları.
• Hikmet, N. (2011). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hüseynî, R. S. ve Hüsrevşâhî, C. (1371). Son Şiirler. Tahran: Neşr-i Nârûn.
• Işık Bağrıaçık, Y. (2023). Bir Yalnız Adamın Şiiri: Nîmâ Yûşîc, Ankara: Sonçağ Akademi.
• Işık, Y. (2014). “Ahmed-i Şâmlû'nun Şiirinin Oluşmasında Nâzım Hikmet'in Etkisi”. Mavi Atlas. (3 ), 22-38.
• Işık, Y. (2015). “Nâzım Hikmet Ran’ın Farsçaya Çevrilen Eserleri”, Hacettepe Edebiyat Fakültesi Dergisi, 32 (1), 163-171.
• Kacıroğlu, M. (2016). “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında (1923–1940) Toplumcu-Gerçekçi Edebiyat Tartışmaları”, ETÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I (2), 27-71.
• Kaplan, M. (1965) Şiir Tahlilleri, cilt 2. İstanbul: Baha Matbaası.
• Kâşânî, A.Ş. (1388). Surûd-i Bîkarârî: Derengî der Hestîşinâsî-yi Şiir, Endîşe ve Bîyneş-i Ahmed-i Şâmlû. Tahran: İntişârât-i Golşenrâz. Kemalzâde M., Menuçehrî, A., Kadiri, H. (1391). “Tesîr-i Sembolism der Şîvehâ-yi Beyânî-yi Endişehâ-yi Nîmâ Yûşîc”, Fasılnâme-i İlmi-Pejûheş-i Zebân u Edebiyat-i Farsi, 43-70.
• Kırlangıç, H. (2010). Ahmed-i Şâmlû ve Şiiri. İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Lekesiz, Ö. (2007). “Nâzım Hikmet, Kemalizm, Komünizm ve Sosyalist Yönelimler”, Hece: Nâzım Hikmet Özel Sayısı, 13 (121), 16-33.
• Lengrûdî, Ş. ( 1370). Tarih-i Tahlil-i Şiir-i Nov, cilt 2. Tahran: Neşr-i Merkez.
• Moran, B. (2013). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul:İletişim Yayınları. Novrûzî, Y. (tarihsiz) Cihânbiynî-yi Nâzım Hikmet ve Şâmlû ve Bâztâb-i ân der İmajperdâzi-yi İyn do Şair, 139-263. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/254242 (erişim Tarihi: 30.11.2022).
• Pâşâyî, A. (1388). Zindegî ve Şiir-i Ahmed-i Şâmlû, cilt 2. Tahran: Neşr-i Sâlis.
• Pûrnâmdâriyân, T. (1381). Sefer der Meh. Tahran: İntişârât-i Nigâh.
• Rûzbih, M. R. (1391). Edebiyat-i Muâsır-i İran. Tahran: Neşr-i Rûzgâr.
• Sâvecî, M. M. (1386). Goft u Gûhâ-yi Pîrâmûn-i Zindegî ve Âsâr-i Şâmlû. Tahran: İntişârât-i Morvârîd.
• Selâcike, P. (1387). Negd-i Şiir-i Muasır: Emîrzâde-yi Kâşîhâ “Şâmlû”. Tahran: İntişârât-i Morvârîd.
• Şâmlû, A. (1377), Mecmua-yi Âsâr. Tahran: İntişârât-i Nigâh.
• Şefî‘î Kedkenî, M.R. (1390). Bâğ-i Âyene. Tahran: İntişârât-i Sohen.
• Teslîmî, A. (1387). Gozerâhâyî der Edebiyat-ı Muasır-i İran (Şiir). Tahran: Neşriyye-yi Ahterân. Timuçin, A. (1979). Nâzım Hikmet’in Şiiri. İstanbul: Alaz yayınları.