Yaşam Seyri Perspektifinden Queer Yaşlanma

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 1318 - 1331, 27.09.2024

Yunus Kara , Rıza Yılmaz

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1226368

Öz

Yaşam seyri perspektifi, bireylerin yaşam deneyimlerinin toplumdaki farklı sistemlerden ve mekanizmalardan etkilendiğini ifade eden bir olgudur. Bu kavram, insanların deneyimlerinin, öykülerinin ve yaşadıkları olayların ve durumların bir sonucunu belirtmek için de kullanılmaktadır. Yaşam seyri perspektifi, gelişimsel ve yaşamsal dönemler, toplumsal roller, kuşaklar arası farklar, fırsatların ve dezavantajların deneyimlenmesine odaklanmaktadır. Yaşam seyri perspektifi, yaşlanma deneyiminin sadece biyolojik ve genetik yapılara indirgenemeyeceğini, bireylerin sosyo-demografik özellikleri ile içinde büyüdüğü ve yaşamını sürdürdüğü sosyal ortamın yaşlanma deneyimini önemli ölçüde belirlediğini savunmaktadır. Bu durum, yaşlılar arasında farklılaşan ve çeşitlenen yaşlanma deneyiminin farkına varılması ve bunların anlaşılabilmesi açısından değerlidir. Toplumda farklı baskı ve ayrımcılık biçimlerinden etkilenen ve çoğunlukla bunlara maruz bırakılan yaşlı LGBTQİA+’ların yaşam seyri perspektifinden ihtiyaçlarının ve sorunlarının belirlenmesi gerekmektedir. LGBTQİA+’ların yaşlanması ile ilgili süreçleri incelerken, toplumumuzda yıllar boyunca baskı gören kişilerin deneyimlerinin ve birçok konuya dair görüşlerinin daha farklı olabileceğini söylemek mümkündür. Yaşlı LGBTQİA+’ların deneyimlerinin yaşlanma sürecinin geçerli bir parçası olduğunu, kendi başlarına duyulmayı hak ettiğini ve yaşlanma süreciyle ilgili olarak insan deneyimi ve davranışına ilişkin önemli ve meşru bir araştırma alanı olarak kabul edilmesi gerektiği önem arz etmektedir. Bu çalışmada, ilk olarak queer yaşlanmaya değinilecek, daha sonrasında yaşam seyri perspektifi açıklanarak, yaşlı LGBTQİA+’ların mikro, mezzo ve makro düzeydeki ihtiyaçlarına ve bu ihtiyaçlar çerçevesinde gerçekleştirilebilecek çözüm önerilerine odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

LGBTQİA+, Queer Yaşlanma, Yaşam Seyri, Yaşlılık, Yaşlanma

Queer Aging from a Life Course Perspective

Öz

The life course perspective is a phenomenon that states that the life experiences of individuals are affected by different systems and mechanisms in the society. This concept is also used to denote an outcome of people's experiences, stories, and events and situations. The life course perspective focuses on developmental and life cycles, social roles, generational differences, and experiencing opportunities and disadvantages. The life course perspective argues that the aging experience cannot be reduced to biological and genetic structures only, and that the socio-demographic characteristics of individuals and the social environment in which they grow up and lead their lives significantly determine the aging experience. This is valuable in terms of recognizing and understanding the differing and diversifying aging experience among the elderly. It is necessary to identify the needs and problems of older LGBTQIA+s, who are affected by and mostly exposed to different forms of oppression and discrimination in society, from a life-course perspective. When examining the processes related to the aging of LGBTQIA+, it is possible to say that the experiences and views of people who have been oppressed over the years in our society may be different. It is important that older LGBTQIA+'s experiences are a valid part of the aging process, deserve to be heard in their own right, and should be recognized as an important and legitimate area of research on human experience and behavior in relation to the aging process. In this study, first of all, queer aging will be mentioned, then the life course perspective will be explained, and the micro, mezzo and macro level needs of elderly LGBTQIA+s will be focused on and the solution proposals that can be realized within the framework of these needs.

Anahtar Kelimeler

LGBTQİA+, Queer Yaşlanma, Yaşam Seyri, Yaşlılık, Yaşlanma

Kaynakça

• 17 Mayıs Derneği ve Gökpınar, Ö. (2021). Yaşlı LGBTİ+’ların hakları ve sorunları ile dünyadan örnekler. Ankara: Ceket Medya.
• Akış, A. G. (2020). Yaşlısına bakım veren yaşlılar: Antalya örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Alwin D. F. (2012). Integrating varieties of life course concepts. The Journals of Gerontology, Series B, Psychological Sciences and Social Sciences, 67(2), 206–220. https://doi.org/10.1093/geronb/gbr146
• Arun, Ö. (2019). Yaşlananların bir çift sözü var!: Türkiye artık yaşlı bir toplum. Birikim, 362-363, 42-55.
• Arun Ö. (2018). In A sociological examination of ageing process. Suğur N., (Ed.), Social structure of Turkey (ss.124-147). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Bergeron, S. ve Senn, C. (2003). Health care utilization in a sample of Canadian lesbian women: Predictors of risk and resilience. Women Health, 37, 19–35.
• Bernardi, L., Huinink, J. ve Settersten Jr., R. A. (2018). The life course cube: A tool for studying lives. Advances in Life Course Research, 41, 100258.
• Brotman, S., Ryan, B., Collins, S., Chamberland, L., Cormier, R., Julien, D., Meyer, E., Peterkin, A. ve Richard, B. (2007). Coming out to care: Caregivers of gay and lesbian seniors in Canada. Gerontologist, 47, 490–503.
• Brown, M. T. (2009). LGBT aging and rhetorical silence. Sexuality Research & Social Policy, 6(4), 65–78.
• Bynner, J. (2016). In Institutionalization of life course: Volume II. M. J. Shanahan, J. T. Mortimer ve M. K. Johnson (Eds.), Handbook of the life course (s. 27-58). New York: Springer International Publishing.
• Chamberland, L. (2003). Elderly women, invisible lesbians. Canadian Journal of Community Mental Health, 22, 85–103.
• Colpitts, E. ve Gahagan, J. (2016). I feel like I am surviving the health care system: Understanding LGBTQ health in Nova Scotia, Canada. BMC Public Health, 16, 1005–1012.
• Cronin, A. ve King, A. (2010). Power, inequality and identification: Exploring diversity and intersectionality amongst older LGB adults. Sociology, 44(5), 876–892.
• Çamur-Duyan, G. (2019). Yaşlı Ailesi ile Çalışma. U. Yanardağ ve M. Zubaroğlu Yanardağ (Ed.), Yaşlılık ve sosyal hizmet: Tüm boyutlarıyla kapsayıcı bir çerçeve içinde (1. Baskı, ss. 140–141). Ankara: Nika Yayınevi.
• Drummond, M. (2006). Ageing gay men’s bodies. Gay & Lesbian Issues and Psychology Review, 2(2), 60-66.
• Elder, G. H. (2007). In Life course perspective. G. Ritzer (Ed.), The Blackwell Encyclopedia of Sociology (s. 2634-2639). Oxford: Blackwell Publishing.
• Elder, G. H., Johnson, M. K. ve Crosnoe, R. (2003). In The emergence and development of life course theory. J. T. Mortimer, & M. J. Shanahan (Eds.), Handbook of the life course (s. 3-19). New York: Kluwer Academic Publishers.
• Erikson, E. H. (1980). Identity and the life cycle. New York: W. W. Norton & Co., Inc.
• Ersözlü, M. (2021). Kalıcı, sürekli ve ilgili: Yaşsız yaşlılar (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Fineman, M. A. (1995). Masking dependency: The political role of family rhetoric. Virginia Law Review, 81, 2181–2215.
• Fredriksen-Goldsen, K. I., Kim, H.-J., Bryan, A. E. B., Shiu, C. ve Emlet, C. A. (2017). The cascading effects of marginalization and pathways of resilience in attaining good health among LGBT older adults. The Gerontologist, 57, S72–S83. doi:10.1093/geront/gnw170.
• Fredriksen-Goldsen, K. I. ve Kim, H.-J. (2017). The science of conducting research with LGBT older adults—An introduction to Aging with Pride: National Health, Aging, and Sexuality/Gender Study. The Gerontologist, 57, S1–S14. doi:10.1093/geront/gnw212.
• Friend, R. A. (1980). GAYging: Adjustment and the older gay male. Alternative Lifestyles, 3, 231-248.
• Furlotte, C. ve Schwartz, K. (2017). Mental health experiences of older adults living with HIV: Uncertainty, stigma, and approaches to resilience. Canadian Journal on Aging, 36, 125–140.
• Furlotte, C., Gladstone, J. W., Cosby, R. F. Ve Fitzgerald, K. (2016). Could we hold hands?: Older lesbian and gay couples. Canadian Journal on Aging, 35, 432–446
• Gamson, J. ve Moon, D. (2004) The sociology of sexualities: Queer and beyond. Annual Review of Sociology, 30, 47-64.
• Giblon, R. ve Bauer, G. (2017). Health care availability, quality, and unmet need: A comparison of transgender and cisgender residents of Ontario, Canada. BMC Health Services Research, 17, 283.
• Goldsen, J., Bryan, A. E., Kim, H. J., Muraco, A., Jen, S. ve Fredriksen-Goldsen, K. I. (2017). Who says I do: The changing context of marriage and health and quality of life for LGBT older adults. The Gerontologist, 57(1), 50–62. https://doi.org/10.1093/geront/gnw174
• Grigorovich, A. (2016). The meaning of quality of care in home care settings: Older lesbian and bisexual women’s perspectives. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 30, 108–116.
• Grigorovich, A. (2015). Restricted access: Older lesbian and bisexual women’s experiences with home care services. Research on Aging, 37, 763–783.
• Güllü, B. N. (2021). Event-based cultural life scripts and the effect of personal experiences (Master’s thesis). Boğaziçi University, Istanbul.
• Harbin, A., Beagan, B. ve Goldberg, L. (2012). Discomfort, judgment, and health care for queers. Journal of Bioethical Inquiry, 9, 149–160.
• Heaphy, B. (2007). Sexualities, gender, and ageing: Resources and social change. Current Sociology, 55(2), 193-210.
• Heinz, W. R., Huinink, J. ve Weymann, A. (2009). The life course reader - individuals and societies across time. Frankfurt: University of Chicago Press.
• Holman, D. ve Walker, A. (2020). Understanding unequal ageing: Towards a synthesis of intersectionality and life course analyses. European Journal of Ageing, 1-17.
• Hoy-Ellis, C., Kim, H. ve Goldsen, K. F. (2020). Life course predictors of allostatic load among LGBTQ older adults. Innovation in Aging, 4(1), 735. https://doi.org/10.1093/geroni/igaa057.2615
• Hughes, M. (2006). Queer ageing. Gay & Lesbian Issues and Psychology Review, 2(2), 54-59.
• Jones, J., & Pugh, S. (2005) Ageing gay men: Lessons from sociological embodiment. Men and Masculinities, 7, 248-260.
• Kara, Y. (2022a). Açılma sürecinde LGBTQ bireylere yönelik sosyal hizmet müdahalesi: Queer grup çalışması örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Kara, Y. (2022b). Nitel bir araştırmanın gösterdikleri: Türkiye’de LGBTQ+ olmak. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 399-415. doi: 10.30794/pausbed.1056348
• Kara, Y. (2021). LGBTİ+’lara yönelik kapsayıcı ve olumlayıcı sosyal hizmet uygulaması. Ankara: Ceket Medya.
• Kara, Y. (2020). Is queer social work possible? Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 6(61), 1718-1723. doi: 10.26449/sssj.2278.
• Kara, Y. (2019). Makro sosyal hizmet çerçevesinde sivil toplum kuruluşlarının önemi. Aurum Journal of Social Sciences, 4(2), 155-169.
• Kimmel, D. C. (1978). Adult development and aging: A gay perspective. Journal of Social Issues, 34, 113-130.
• Knauer, N. J. (2011). Gay and lesbian elders: History, law, and identity politics in the United States. Surrey, BC: Ashgate.
• Komp, K. ve Johansson, S. (2016). Population ageing in a lifecourse perspective: Developing a conceptual framework. Ageing ve Society, 36, 1937-1960.
• Lacombe-Duncan, A. ve Logie, C. (2016). Correlates of clinical breast examination among lesbian, gay, bisexual, and queer women. The Canadian Journal of Public Health, 107, e467–e472.
• Leonard, W. (2005). Queer occupations: Development of Victoria’s gay, lesbian, bisexual, transgender and intersex health and wellbeing action plan. Gay & Lesbian Issues and Psychology Review, 1, 92-97.
• Mayer, K. U. (2004). Whose Lives? How History, Societies, and Institutions Define and Shape Life Courses. Societies, and Institutions Define and Shape Life Courses, Research in Human Development, 161-187.
• Morrison, M. A. (2012). Psychological health correlates of perceived discrimination among Canadian gay men and lesbian women. Canadian Journal of Community Mental Health, 30, 81–98.
• Muraco, A. ve Fredriksen-Goldsen, K. I. (2016). Turning points in the lives of lesbian and gay adults age 50 and over. Advances in Life Course Research, 30, 124–132. doi: 10.1016/j.alcr.2016.06.002.
• Pijpers, R. (2020). Experiences of older LGBT people ageing in place with care and support: A window on ordinary ageing environments, home-making practices and meeting activities. Sexualities (Special Issue: LGBT End of Life), 1-20. https://doi.org/10.1177/1363460720936471
• Ramirez-Valles, J. (2016). Queer aging: The gayby boomers and a new frontier for gerontology. New York: Oxford University Press.
• Ryan, C., Russell, S., Huebner, D., Diaz, R. ve Sanchez, J. (2010). Family acceptance in adolescence and the health of LGBT young adults. Journal of Child & Adolescent Psychiatric Nursing, 23(4), 205–213. doi: 10.1111/j.1744-6171.2010.00246.x
• Sandberg, L. (2008). The old, the ugly and the queer: Thinking old age in relation to queer theory. Graduate Journal of Social Sciences, 5(2), 117–139.
• Slevin, K. F. (2008). Disciplining bodies: The aging experiences of older heterosexual and gay men. Generations, 32(1), 36–42.
• Smith-Osborne, A. (2007). Life span and resiliency Theory: A critical review. Advances in Social Work, 8, 152-168.
• Stinchcombe, A., Wilson, K., Kortes-Miller, K., Chambers, L. ve Weaver, B. (2018). Physical and mental health inequalities among aging lesbian, gay, and bisexual Canadians: Cross-sectional results from the Canadian Longitudinal Study on Aging (CLSA). The Canadian Journal of Public Health, 109, 833–844.
• Stowe, J. D. ve Cooney, T. M. (2015). Examining Rowe and Kahn’s concept of successful aging: Importance of taking a life course perspective. The Gerontologist, 55(1), 43-50.
• Strauss, W. ve Howe, N. (1991). Generations: The history of America’s future, 1584-2069. New York: William Morrow.
• Sumerau, J., Mathers, L. A., Nowakowski, A. C. ve Cragun, R. T. (2017). Helping quantitative sociology come out of the closet. Sexualities, 20(5–6), 644-656. https://doi.org/10.1177/1363460716666755
• Sümbüloğlu, V. ve Kadir S. (2002). Araştırma yöntemleri. Ankara: Hatipoğlu Yayınları. Tyler, K. (2013). Homeless youths’ HIV risk behaviors with strangers: Investigating the importance of social networks. Archives of Sexual Behavior, 42(8), 1583-1591.
• Vaillant, G. E. (1993). The wisdom of the ego. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Valocchi, S. (2005). Not yet queer enough: The lessons of queer theory for the sociology of gender and sexuality. Gender & Society 19(6), 750–770.
• Yetener, M. (2022). Sosyal hizmet uzmanları ve sağlık çalışanlarına yönelik bilgi notu: yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+'ların sağlık hakkına erişimi. Ankara: 17 Mayıs Derneği.
• Yılmaz, R. (2022). LGBTİ+’ların yaşlılık ve yaşlanmaya ilişkin tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi.
• Wallach, I. ve Brotman, S. (2013). Ageing with HIV/AIDS: A scoping study among people aged 50 and over living in Quebec. Ageing and Society, 33(7), 1212–1242.
• Weinstein, N., Ryan, W., DeHaan, C., Przybylski, A., Legate, N. ve Ryan, R. (2012). Parental autonomy support and discrepancies between implicit and explicit sexual identities: Dynamics of self-acceptance and defense. Journal of Personality & Social Psychology, 102(4), 815–832. doi: 10.1037/n0026854
• Wright, G. C. (2020). Yaşlanma, yaşlılık ve yaşlılar: Kavramsal tartışmalar, toplumsal algılar ve yaşlının sosyal statüsü. Cogito, 98, 120-144.