Ziya Gökalp'in Gözüyle Kültür ve Medeniyet

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: Ölümünün 100. Yılında Ziya Gökalp ve Sosyoloji Sempozyumu Özel Sayısı, 333 - 345, 27.12.2024

Büşra Şen

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1570127

Öz

Değişim ve dönüşüm süreçlerinin tam merkezinde yer alan Gökalp hars ve medeniyet kavramlarına ayrı bir önem vermiştir. Bu iki kavram aynı zamanda Gökalp sosyolojisinin temelini oluşturmaktadır. Durkeim'in toplum temelli bakış açısı Gökalp'in fikirlerinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Gökalp'in içinde bulunduğu karmaşık siyasi ve toplumsal yapı onu Durkheim sosyolojisinin yapı taşı olan dayanışmacı toplum modeline itmiştir. İçerisinde bulunduğu tarihsel konjonktürde birleştirici ilkeler ekseninde kültüre ve uygarlığa olan bakış açısı şekillenmiştir. Gökalp sosyolojisinde kültür; toplumun ortaya koymuş olduğu yaşam biçimi, ortak duygu ve düşünceler kısacası bireyleri bir arada tutan unsurlar olarak tanımlanabilmektedir. Medeniyet ise Batılılaşma, modernleşme gibi kavramlar üzerinden toplumun daha ileriye gitmesini gaye edinen bir kavramdır. İlerleme gerçekleşirken Türk toplum yapısının milli şuur bilincinden sapmaması, kendi öz kimliğini kaybetmemesi Gökalp için nihai bir hedeftir.
Bu makalede Ziya Gökalp’in sosyolojik düşünce sistemi, sosyolojik perspektifte kültür ve medeniyet kavramlarının tarihsel süreçleri, Ziya Gökalp’in görüşlerinin şekillenmesinde ön ayak olan Durkheim sosyolojisi bağlamında Gökalp’in kültür ve medeniyet düşüncesi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Emile Durkheim, toplum, kültür, medeniyet

Culture and Civilisation Through the Eyes of Ziya Gökalp

Öz

Gökalp, who was at the very center of the processes of change and transformation, gave special importance to the concepts of culture and civilization. These two concepts also form the basis of Gökalp's sociology. Emile Durkheim's society-based perspective played an important role in the formation of Gökalp's ideas. The complex political and social structure in which Gökalp was involved pushed him towards the solidarity society model, which is the cornerstone of Durkheim's sociology. In the historical conjuncture it is in, the perspective on culture and civilization has been shaped around the axis of unifying principles. In Gökalp's sociology, culture can be defined as the lifestyle, common feelings and thoughts that society has put forth, in short, the elements that hold individuals together. On the other hand civilization is a concept that aims for society to progress further through concepts such as westernization and modernization. While progress is taking place, the ultimate goal is for the Turkish social structure not to deviate from its national consciousness and not to lose its own identity.
In this article, the historical processes of the concepts of culture and civilization from a sociological perspective and Gökalp's thought of culture and civilization will be discussed in the context of Durkheim's sociology, which pioneered the shaping of Ziya Gökalp's views on this article.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Emile Durkheim, society, culture, civilisation

Kaynakça

• Alver, K. (2018). Emile Durkheim ve kültür sosyolojisi. K. Alver ve N. Doğan (Ed.). Kültür sosyolojisi içinde (ss. 59-69). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Arslan, M. (2004). Ziya Gökalp’te kültür ve uygarlık anlayışı. İstanbul University Journal of Sociology, 3(10), 11-19.
• Arslanoğlu, İ. (2000). Kültür ve medeniyet kavramları, Türk kültür ve medeniyet anlayışları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6(15), 243-255.
• Avcıoğlu, G. Ş. (2020). Türk sosyolojisinde kültür ve medeniyet anlayışları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (48), 313-326. doi.org/10.21563/sutad.856667
• Başoğlu, U. (2021). Ziya Gökalp. İstanbul: Eftalya Kitap.
• Botz-Bornstein, T. (2012). What is the difference between culture and civilization?: Two hundred fifty years of confusion. Comparative Civilizations Review, 66(66), 10-19.
• Braudel, F. (1995). A history of civilizations (R. Mayne, Çev.). New York: Penquin.
• Bulut, Y. (2015). Sosyal ve siyasal arasına sıkışmış bir düşünür: Ziya Gökalp ve hars-medeniyet kuramı. Istanbul Journal of Sociological Studies, (52), 79-110. doi.org./10.18368/IU/sk.58323
• Çelik, C. (2006). Gökalp’ın bir değişim dinamiği olarak kültür-medeniyet teorisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), (43-63).
• Coşkun, İ. (1999). Sosyoloji bölümünün tarihine dair. İ. Coşkun (Ed.). 75. Yılında Türkiye’de sosyoloji içinde (ss. 13-23). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Durkheim, E. (1993). The division of labour in society. New York: The Free Press.
• Gash, S. (1999). Effective literature searching for research. London: Gower Publishing Ltd.
• Gökalp, Z. (2016). Hars ve medeniyet. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Heyd, U. (1980). Ziya Gökalp’in hayatı ve eserleri (C. Meriç, Çev.). İstanbul: Sebil Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (1999). Türk sosyoloji tarihi üzerine araştırmalar. İstanbul: Birey Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2013). Türk sosyoloji tarihi II: II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2015). Türkiye’de sosyolojinin 100 yıllık birikimi üzerine bazı tespitler. Istanbul Journal of Sociological Studies. (52), 29-55. doi.org/10.18368/IU/sk.62830
• Karakaş, M. (2008). Ziya Gökalp’e yeniden bakmak: literatür ve yeniden değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (11), 435-476.
• Kongar, E. (2012). Türk toplum bilimcileri I. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kroeber, A. L. ve Kluckhohn, C. (1952). Culture: a critical review of concepts and definitions- the history of human culture, its role in social sciences. Cambridge: Pantianos Classics Publisher.
• Meriç, C. (1986). Kültürden irfana. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Meriç, C. (2016). Umrandan uygarlığa. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürk, A. (2011). Kriz sosyolojisi: batı merkezciliğinin yapısal sorunları ve kriz. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Öztürk, A. (2015). Medeniyet sosyolojisi ve imajoloji çalışmaları. Ankara: Elis Yayınları.
• Parla, T. (1989). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peacock, J. L. (1981). Durkheim and the social anthropology of culture. Social Forces, 59(4), 996-1008.doi.org/10.1093/sf/59.4.898
• Schafer, W. (2001). Global civilization and local culture. International Sociology, 16(3), 301-319. doi.org/10.1177/026858001016003004
• Türkdoğan, O. (2015). Ziya Gökalp ve sosyolojik düşünce sistemi. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları. Tylor, E. B. (1871). Primitive culture: researches into the development of mythology, philosophy, religion, art and custom. London: John Murray Ltd.
• Wei, R. (2011). Civilization and culture. International Review of Social Sciences and Humanities, 1(1), 1-14.
• Yıldırım, A. (2013). Ziya Gökalp’te toplumsal değişme: kültür-uygarlık tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-20.