Algılanan Kıtlık Durumunun Ve Demografik Özelliklerin Tüketicinin Panik Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 4, 1690 - 1707, 17.12.2024

Tuğçe Topçu , Tülay Yeniçeri

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1229128

Öz

Panik satın alma davranışı; belirli olumsuz duyguların davranışı etkileyerek insanları normalden daha fazla şey satın almaya yönlendirmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Farklı demografik ve psikolojik özellikler panik satın alma davranışının belirleyicisi niteliğinde olup aynı zamanda tüketicileri panik satın alma davranışını tetikleyen etkenlerden birisi algılanan kıtlıktır. Herhangi bir ürünün kısıtlanması durumunda ortaya çıkan kıtlık algısının olması durumu tüketicileri panik satın alma davranışına yönlendirmektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı; tüketicilerin algılanan kıtlık durumlarının panik satın alma davranışları üzerinde bir etkisi olup olmadığını, aynı zamanda tüketicilerin panik satın alma davranışlarını; belirli demografik değişkenler açısından araştırmak ve bu değişkenler arasında anlamlı bir farklılığın olup olmadığını tespit etmektir. Bu amaca yönelik olarak çevrimiçi anket yöntemiyle 389 katılımcıdan veriler toplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda, algılanan kıtlık ile panik satın alma davranışı arasında orta düzeyde anlamlı ve pozitif yönde korelasyon ilişkisi olduğu ve algılanan kıtlık durumunun panik satın alma davranışını anlamlı düzeyde açıkladığı görülmektedir. Verilerin normal dağılım göstermesinden dolayı parametrik testler kullanılarak hipotezler test edilmiştir. Yapılan analizler doğrultusunda tüketicilerin panik satın alma davranışları cinsiyet, yaş ve medeni durum değişkenlerine göre anlamlı bir farklılığa sahipken aylık gelir ve öğrenim düzeyleri açısından anlamlı bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan Kıtlık, Panik Satın Alma, Demografik Özellikler

The Effect Of Perceived Scarcity And Demographic Characteristics On Consumer's Panic Buying Behavior

Öz

Panic buying behavior; It arises as a result of certain negative emotions influencing behavior and leading people to buy more than usual. Different demographic and psychological characteristics are the determinants of panic buying behavior and at the same time, perceived scarcity is one of the factors triggering panic buying behavior. The perception of scarcity that occurs when any product is restricted leads consumers to panic buying behavior. In this context, the aim of the research is; whether consumers' perceived scarcity has an impact on their panic buying behavior, as well as consumers' panic buying behavior; to investigate in terms of certain demographic variables and to determine whether there is a significant difference between these variables. For this purpose, data were collected from 389 participants by online survey method. As a result of the analysis, it is seen that there is a moderately significant and positive correlation between perceived scarcity and panic buying behavior, and that perceived scarcity explains panic buying behavior at a significant level. Due to the normal distribution of the data, hypotheses were tested using parametric tests. According to the analyzes made, it was determined that while panic buying behaviors of consumers had a significant difference according to gender, age and marital status variables, there was no significant difference in terms of monthly income and education levels.

Anahtar Kelimeler

Algılanan Kıtlık, Panik Satın Alma, Demografik Özellikler

Kaynakça

• Angst, C., Agarwal, R., & Kuruzovich, J. (2008). Bid Or Buy? Individual Shopping Traits As Predictors Of Strategic Exit İn Online Auctions. International Journal Of Electronic Commerce, 59-84.
• Atılgan, K., & Küçüktalaslıo, M. (2019). Ürün Satışlarında Uygulanan Kıtlık Mesajlarının Ve Fiyat İndirimlerinin Satın Alma İstekliliğine Etkisinin İncelenmesi. İşletme Fakültesi Dergisi, 375-401.
• Aydınlıoğlu, Ö., & Tamer Gencer, Z. (2020). Let Me Buy Before I Die! A Study On Consumers’ Panic Buying Behaviours During The Covid-19 Pandemic. Turkish Studies, 139-154.
• Ayvaz, İ. (2018). Pazarlama İletişiminde Kullanılan Kıtlık Taktiklerinin Tüketiciler Üzerindeki Etkisi Ve Biliş İhtiyacının Rolü. Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayvaz, İ., & Alnıaçık, Ü. (2018). Pazarlama İletişiminde Kullanılan Kıtlık Taktiklerinin Tüketiciler Üzerindeki Etkisi. 2018, 1-19.
• Bertrandias, L., & Goldsmith, R. (2006). Some Psychological Motivations For Fashion Opinion Leadership And Fashion Opinion Seeking. Journal Of Fashion Marketing And Management, 25-40.
• Brock, T., & Mazzocco, P. (2004). Responses To Scarcity: A Commodity Theory Perspective On Reastance And Rumination. R. Wright, J. Greenberg, & S. Brehm İçinde, Motivational Analyses Of Social Behavior: Building On Jack Brehm's Contributions To Psychology (S. 129-148). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.
• Can, P., & Şen, G. (2018). Algılanan Kıtlığın Psikolojik Etkilerinin Satın Alma Davranışı Üzerindeki Rolü. Gifder, 866-897.
• Cialdini, R. B. (2012). İknanın Psikolojisi. (Y. Fletceher, Çev.) İstanbul: Mediacat Kitapları.
• Dholakia, U. (2020, 04 11). Why Are We Panic Buying During The Coronavirus Pandemic? Psychologytoday: Https://Www.Psychologytoday.Com/Us/Blog/The-Science-Behind-Behavior/202003/Why-Are-We-Panic-Buying-During-The-Coronavirus-Pandemic Adresinden Alındı
• Erciş, A., Ünal, S., & Can, P. (2007). Yaşam Tarzlarının Satın Alma Karar Süreci Üzerindeki Rolü . Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 281-311.
• Gierl, H., Plantsch, M., & Schweidler, J. (2008). Scarcity Effects On Sales Volume İn Retail. The International Review Of Retail, Distribution And Consumer Research, 45-61.
• Gupta, S. (2013). The Psychological Effects Of Perceived Scarcity On Consumers’ Buying Behavior. Yüksek Lisans Tezi. University Of Nebraska - Lincoln.
• Haşıloğlu, S., Baran, T., & Aydın, O. (2015). Pazarlama Araştırmalarındaki Potansiyel Problemlere Yönelik Bir Araştırma: Kolayda Örnekleme Ve Sıklık İfadeli Ölçek Maddeleri. Pamukkale İşletme Ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 19-28.
• Kıymalıoğlu, A. (2021). Covid-19 Salgını Döneminde Panik Satın Alma Davranışının Belirleyicileri. 25.Pazarlama Kongresi, (S. 1-9). Ankara.
• Korkmaz, İ., & Dal, N. (2020). Kıtlık Teorisi Ve Bandwagon Etkisi Çerçevesinde Covıd-19 Salgınının Tüketici Davranışı Açısından İncelenmesi. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi , 88-125.
• Korur, M., & Kimzan, H. (2016). Kompulsif Satın Alma Eğilimi Ve Alışveriş Sonrası Pişmanlık İlişkisinde Kontrolsüz Kredi Kartı Kullanımının Rolü: Avm Müşterileri Üzerine Bir Araştırma. Tüketici Ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 43-71.
• Lins, S., & Aquino, S. (2020). Development And İnitial Psychometric Properties Of A Panic Buying Scale During Covıd-19 Pandemic. Heliyon.
• Malatyalı, N. (2021). Algılanan Kıtlığın Anlık Satın Alma Niyetine Etkisinde Kişiliğin Düzenleyici Rolü. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Omar, N., Nazri, M., Ali, M., & Alam, S. (2021). The Panic Buying Behavior Of Consumers During The Covıd-19 Pandemic: Examining The Influences Of Uncertainty, Perceptions Of Severity, Perceptions Of Scarcity And Anxiety. Journal Of Retailing And Consumer Services.
• Öz, S., & Tatlı, E. (2021). Kişilik Özellikleri İle Hedonik Tüketim Değerleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme. İzlek Akademik Dergi, 16-44.
• Solomon, M. (2017). Consumer Behavior – Buying, Having And Being. New Jersey: Prentice Hall Pearson Education.
• Şen, G. (2017). Algılanan Kıtlığın Psikolojik Etkilerinin Satın Alma Davranışı Üzerindeki Rolüne İlişkin Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tabachnick, B., & Fidell , L. (2013). Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson.
• Tdk. (2022). Türk Dil Kurumu. Https://Www.Tdk.Gov.Tr/ Adresinden Alındı
• Tifferet, S., & Herstein, R. (2012). Gender Differences İn Brand Commitment, İmpulse Buying, And Hedonic Consumption. Journal Of Product Ve Brand Management, 176-182.
• Tor Kadıoğlu, C. (2021). Tüketicilerin Algıladığı Kıtlığın Plansız Satın Alımlarına Etkisi: Çoklu Grup Analiziyle Bir İnceleme. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 59-84.
• Ustaahmetoğlu, E. (2015). Satın Alma Niyeti Üzerinde Ürün Kıtlık Mesajları, Algılanan Kalite Ve Algılanan Değerin Etkisi. Tüketim Araştırmaları Dergisi, 157-177.
• Wilkie, W. (1990). Consumer Behavior. New York:Wiley.
• Yaşlıoğlu, M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi Ve Geçerlilik: Keşfedici Vedoğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 74-85.
• Yuen, K., Tan, L., Wong, Y., & Wang, X. (2022). Social Determinants Of Panic Buying Behaviour Amidst Covıd-19 Pandemic: The Role Of Perceived Scarcity And Anticipated Regret. Journal Of Retailing And Consumer Services.
• Yuen, K., Wang, X., Ma, F., & Li, K. (2020). The Psychological Causes Of Panic Buying Following A Health Crisis. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 1-14.