Administrative and Economic Sitatus of Danişmendli Türkmens in Karahisar-ı Sahib and its Surroundings (1700-1750)

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 392 - 406, 03.03.2025

Atike Aysoy

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1258234

Öz

In this study, the administrative and economic roles of the Danişmendli Türkmen in the settled life in and around Karahisar-i Sahib between 1700-1750 will be discussed. In this context, by analysing which communities the Danişmendli Türkmen were divided into, where they were settled in and around Karahisar-ı Sahib, it is aimed to determine what kind of taxes they paid as a result of being subjected to an administrative regulation and being engaged in agriculture and animal husbandry in economic life. In particular, it is tried to explain which communities of the Danişmendli Türkmen in Karahisar-ı Sahib and its vicinity had mukataa status, to whom they paid their taxes and what kind of problems they faced in tax payment.

Anahtar Kelimeler

Karahisar-ı Sahib, Danişmendli Türkmeni, Taxes, Mukataa

Karahisar-ı Sahib ve Çevresinde Danişmendli Türkmenleri’nin İdari ve İktisadi Durumu (1700-1750)

Öz

Bu çalışmada, 1700-1750 yılları arasında, Karahisar-ı Sahib ve çevresinde Danişmendli Türkmenleri’nin yerleşik hayattaki idari ve iktisadi rolleri ele alınacaktır. Bu bağlamda, Danişmendli Türkmenleri’nin hangi cemaatlere ayrıldıkları, Karahisar-ı Sahib ve çevresinde nerelerde iskân edildikleri incelenerek, Danişmendli Türkmenleri’nin idari anlamda bir düzenlemeye tabi tutulup, iktisadi hayatta ziraat ve hayvancılıkla uğraşmaları neticesinde hangi tür vergileri ödediklerinin tespiti amaçlanmıştır. Özellikle, Karahisar-ı Sahib ve civarındaki Danişmendli Türkmenleri’ne dâhil olan hangi cemaatlerin mukataa statüsünde oldukları, vergilerini kimlere ödedikleri ve vergi ödemesinde ne gibi problemlerle karşılaştıkları açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karahisar-ı Sahib, Vergiler, Mukataa, Danişmendli Türkmenleri

Kaynakça

• I. Başkanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri
• A) Mühimme Defterleri (DVNSMHM.d.) Nr. 116, 117.
• B) Kamil Kepeci Defterleri (KK.) Nr. 2328, 2483, 2492, 2493, 2495, 2519, 2529.
• C)Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD.) Nr. 6282, 6338.
• D)Evamir-i Maliye Defterleri (EVM.d.) Nr. 26318, 26298.
• E) Meşihat Defterleri- Afyonkarahisar Şer’iyye Defterleri (AŞS.) Nr.546.
• II. Araştırma ve İncelemeler
• Akgündüz, A. (1190). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlilleri I. İstanbul: Hilal Matbaası.
• Barkan, Ö. L. (1943). XV. ve XVI. asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda zirai ekonominin hukuki ve malî esasları, kanunlar. İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Çakır, B. (2003). Osmanlı mukataa sistemi XVI- XVIII. yüzyıl. İstanbul: Kitabevi Yayını.
• Emecen, F. (1992). Bedel. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 5, ss. 301). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Emecen, F. (1989). XVI. asırda Manisa Kazası. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ERÖZ, M. (1991). Yörükler.İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. Faroqhi, S. (1988). Onyedinci yüzyılın ikinci yarısında devecilik ve Anadolu göçebeleri (Danişmendli Mukataası). IX. Türk Tarih Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Genç, M, (2006). Mukataa. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 31, ss. 129-132). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Genç. M, (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Genç. M, Özvar. E. (Ed.). (2006). Osmanlı maliyesi: Kurumlar ve bütçeler I. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Güçer, L. (1964). XVI –XVII. asırda Osmanlı İmparatorluğu’nda hububat meselesi ve hububattan alınan vergiler. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Gündüz, T. (2019). Danişmendli Türkmenleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İŞBİLİR, Ömer. (2003). Mekkâre. TDV. İslam Ansiklopedisi. (Cilt.28, ss. 454, 455). İstanbul: TDV. İslam Araştırmaları Merkezi.
• Orhonlu, C. (1963). Osmanlı İmparatorluğu’nda aşiretlerin iskân teşebbüsü, (1691-1696). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Özaydın, A. (1993). Danişmendliler. TDV. İslam Ansiklopedisi. (Cilt.8, ss. 469-474). İstanbul: TDV. İslam Araştırmaları Merkezi.
• Özvar, E. (2018). Osmanlı maliyesinde malikâne uygulaması. İstanbul: Kitabevi Yayını.
• Söylemez, F. (2007). XVIII. yüzyıl başlarından XIX. yüzyıl ortalarına kadar Maraş ve çevresinde eşkıyalık hareketleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, S. 22, 69-85.
• Söylemez, F. (2011). Osmanlı Devleti’nde aşiret yönetimi, Rişvan aşireti örneği. İstanbul: Kitabevi Yayını.
• Söylemez, F. (2019). Osmanlı Devleti’nde konargöçer aşiretlerin iskânına dair Prof. Dr. Ali Aktan Armağanı. Kimlik Yayınları, Kayseri.
• Sümer, F. (2012). Türkmen. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. (Cilt. 41, ss. 607-611).
• Sümer, F. (2013). Yörükler. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 8, ss. 469-474). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Şahin, İlhan. (1995). XVI. yüzyılda Osmanlı Anadolu’su göçebelerinin idari ve sosyal yapısı. Tarih Enstitüsü Dergisi, Münir Aktepe’ye armağan. İstanbul: 253-264.
• Tabakoğlu, A. (2007). Öşür. TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 34, ss. 100-103). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Tunçdilek, N. (1967). Türkiye iskân coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, M. Z. (2007). XVII. yüzyılı sonları ve XVIII. yüzyıl başlarında Danişmendlü cemaati ve Denizli yöresindeki durumları. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, PA.Ü.Fen Edebiyat Fakültesi, Denizli.
• Yınanç, M. H. (1963). Danişmendliler. İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 3, ss. 468-479). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.