Türkiye’de Siyasal Parti Programlarının Aile Olgusuna Yönelik İçerik Analizi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: Aile Özel Sayısı, 254 - 279, 19.10.2025

Mehmet Kapusızoğlu , İsmail Dursunoğlu

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1726967

Öz

Siyasal partiler, belli bir ideolojik zeminde ve iktidar olma amacıyla kurulan siyasi örgütlenmelerdir. Aile ise yalnızca biyolojik ve duygusal bağlarla sınırlı olmayan; bireyin toplumsal ve siyasal kimliğini inşa ettiği ilk kurumdur. Siyaset, aile yapısını şekillendiren politikalar üretirken; aile de bireylerin siyasal tutumlarını, değerlerini ve tercihlerini belirlemede etkili olmaktadır. Siyasal sosyalleşmenin ilk basamağını oluşturan aile, bireyin devlet, otorite ve siyasal katılım algısını biçimlendirmektedir. Bu nedenle aile ve siyaset arasında çift yönlü bir etkileşim söz konusudur. Çalışmanın temel amacı, siyasal partilerin aileyi nasıl tanımladıklarını, hangi işlevleri ön plana çıkardıklarını ve aile politikalarını hangi kavramlar üzerinden temellendirdiklerini ortaya koymaktır. Bununla birlikte araştırma, partilerin aileye ilişkin söylemlerinde ortak paydaları ve farklılaşan noktaları saptamayı hedeflemektedir. Bu yönüyle çalışma, Türkiye’de siyasal partilerin aile politikalarına dair genel eğilimleri betimlemektedir. Bu kapsamda 27. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’nde yer alan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve İYİ Parti’nin programları içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Parti programlarının detaylı ve karşılaştırmalı olarak incelenmesi neticesinde AK Parti’nin aileyi muhafaza etmeyi amaçladığı, CHP’nin ailenin sosyo-ekonomik durumunu hedeflediği, MHP ve İYİ Parti’nin aileyi milli kimlik ve kültürün bir parçası saydığı, HDP’nin ise aile kavramından uzak, kadının kimliğini ön plana çıkardığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Political Party , family , political party program , TBMM

Content Analysis of the Family Construct in Political Party Programs in Turkey

Öz

Political parties are political organizations established on ideological foundations with the aim of gaining power. The family, however, is not confined to biological or emotional ties; it is the first institution where individuals construct social and political identities. Politics formulates policies that shape the family, while the family influences citizens’ political values, attitudes, and preferences. As the initial stage of political socialization, it shapes perceptions of authority, the state, and participation. Thus, family and politics maintain a reciprocal relationship. The purpose of this study is to examine how political parties define the family, which functions they emphasize, and the concepts through which they formulate family policies. It also aims to identify commonalities and differences in party discourses, thereby outlining general tendencies in Turkish politics. To this end, the programs of the Adalet ve Kalkıma Partisi (AK Parti), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), and İYİ Parti, represented in the 27th Grand National Assembly of Turkey (TBMM), were analyzed through content analysis. Findings show that the AK Party prioritizes family preservation, the CHP emphasizes socio-economic aspects, the MHP and İYİ Party link the family to national identity and culture, while the HDP highlights women’s identity rather than the family itself.

Anahtar Kelimeler

Political Party , family , political party program , TBMM

Kaynakça

• Açıl, O. (2016). İlk türk devletlerinde kadın algısı ve kadın hakları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 63-72.
• Adak, N. (2011). Toplumun temel yapı taşı: aile. S. Güçlü (Ed). Kurumlara sosyolojik bakış içinde (ss. 27-62). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (2025). Adalet ve kalkınma partisi parti programı. https://www.akparti.org.tr/media/0auje2sn/partiprogrami.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2025).
• Ağdemir, S. (1991). Aile ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-3.
• Altemeyer, B. (1996). The authoritarian specter. London: Harvard University Press.
• Beck, U. ve Elisabeth, B. G. (2002). Individualization: institutionalized individualism and its social and political consequences. London: Sage Publications.
• Berger, P. L. ve Berger, B. (1976). Sociology: a biographical approach. Newyork: Penguin Books.
• Bilge Zafer, A. (2013). Cumhuriyet ile birlikte değişen türk aile yapısı ve kadının durumu. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(24), 121-134.
• Bronfenbrenner, U. ve Morris, P. A. (2006). The bioecological model of human development. In R. M. Lerner ve W. Damon (Eds.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (6th ed., pp. 793–828). John Wiley & Sons, Inc.
• Canatan, K. (2011). Aile kavramının tanımı. K. Canatan ve E. Yıldırım (Ed). Aile sosyolojisi içinde (ss. 53- 64). İstanbul: Açılımkitap Yayınları.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2025). Cumhuriyet halk partisi parti programı. https://content.chp.org.tr/1d48b01630ef43d9b2edf45d55842cae.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2025).
• Çarkoğlu, A. ve Binnaz, T. (2006). Değişen türkiye’de din, toplum ve siyaset. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Dalton, R. J. (1980). Reassessing parental socialization: indicator unreliability versus generational transfer. American Political Science Review, 74(2), 421-431.
• Doğan, İ. (2001). Osmanlı ailesi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Engels, F. (2003). Ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeni. E. Özalp (Çev). İstanbul: Eriş Yayınları.
• Eshleman, J. R. (1997). The family, an introduction, (7. Edition). Boston, London, Toronto, Sdyney, Tokyo, Singapore: Allyn and Bacon
• Eyce, B. (2014). Tarihten günümüze türk aile yapısı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(4), 223-244.
• Foulguié, P. (1994). Pedagoji sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Giddens, A. (1992). The transformation of intimacy: sexuality, love and eroticism in modern societies. Stanford: Stanford University Press.
• Giddens, A. (2006). Sociology. (5th Edition). Cambridge: Polity Press.
• Gökalp, Z. (2020). Türk medeniyet tarihi. İstanbul: Kapra Yayıncılık.
• Gökulu, G. (2019). Sembolik etkileşimci teorinin gündelik yaşam sosyolojisine katkıları. EKEV Akademi Dergisi, 23(80). 173-190.
• Günay, Ü. ve Güngör, H. (1999). Türk din tarihi. Kayseri: Laçin Yayınları.
• Güngör, E. (1999). Tarihte türkler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Hatipler, M. (2023). Modernizmden postmodernizme aile. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 6(4), 574–590. doi:10.26677/TR1010.2023.1219
• Halkların Demokratik Partisi (2024). Halkların demokratik partisi parti programı. https://www.hdp.org.tr/tr/parti-programi/8/ (Erişim Tarihi: 01.02.2025).
• İçli, G. (1997). Aile araştırmalarında yöntem ve yaklaşım, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 59-68.
• İYİ Parti (2024). İYİ parti parti programı. https://iyiparti.org.tr/storage/img/doc/iyi-parti-guncel-parti-program.pdf (Erişim tarihi: 01.02.2025).
• Jennings, M. K. ve Niemi, R. G. (1974). The political character of adolescence: the influence of families and schools. Princeton: Princeton University Press.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). Aile ve insan gelişimi: kültürel psikoloji. İstanbul: Evrim Yayınları.
• Kandiyoti, D. (1984). Aile yapısında değişme ve süreklilik: karşılaştırmalı bir yaklaşım. E. Türköz (Ed), Türkiye’ de ailenin değişimi, toplumbilimsel incelemeler içinde (ss.15-33). Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Katherine, M. H. (2023). Family systems theory. https://www.ebsco.com/research-starters/health-and-medicine/family-systems-theory (Erişim Tarihi: 24.09.2025).
• Kaya, M. (1997). Ailede anne-baba tutumlarının çocuğun kişilik ve benlik gelişimindeki rolü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(9), 193-204.
• Kır, İ. (2011). Toplumsal bir kurum olarak ailenin işlevleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Kışlalı, A. T. (1992). Atatürkçülük karşıtı ideolojiler. Ankara: İmge Kitabevi.
• KONDA (2024). Gençlerin politik tercihleri araştırması 2024. https://konda.com.tr/uploads/genclerin-politik-tercihleri-arastirmasi-2024- 64df8822aead837953c985b7a856bc911a53b8524850b4725246f7b92b74b216.pdf?utm_source=chatgpt.com, (Erişim Tarihi: 05.06.2025).
• Kongar, E. (1990). Türkiye’de aile: yapısı, evrimi ve bürokratik örgütlerle ilişkileri. Aile Yazıları-2, Derleyen: B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (Der). Bilim serisi 5/2, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Kurt, A. (2016). Dünden bugüne türk ailesi. M. Zincirkıran (Ed). Dünden bugüne türkiye’nin toplumsal yapısı içinde (ss. 335-364). Bursa: Dora Yayınları.
• Laff, R. ve Ruiz W. (2019). Theories developed for understanding the family. https://socialsci.libretexts.org/Bookshelves/Early_Childhood_Education/Child_Family_and_Community_(Laff_and_Ruiz)/01%3A_Theories_That_Help_Us_Understand_Families/1.01%3A_Theories_Developed_for_Understanding_the_Family. (Erişim Tarihi: 24.09.2025).
• Lasswell, H. D. (1930). Psychopathology and politics. Chicago: University of Chicago Press.
• Mandaloğlu, M. (2022). Eski türklerde aile ve evlilik anlayışı. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 4(8), 481-98.
• McNeill, W. H. (2021). Dünya tarihi (18 Baskı). A. Şenel (Çev). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2009). Milliyetçi hareket partisi parti programı. https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_programi_2009_opt.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2025)
• Murdock, G. P. (1967). Social structure. London: Macmillan.
• Nickerson, C. (2024). Functionalist perspective on the family. https://www.simplypsychology.org/functionalist-perspective-family.html (Erişim Tarihi: 24.09.2025).
• Niemi, R. G. ve Hepburn, M. A. (1995). The rebirth of political socialization. Perspectives On Political Science, 24(1), 7–16.
• Ortaylı, İ. (2009). Osmanlı toplumunda aile. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ögel, B. (2020). Dünden bugüne türk kültürünün gelişme çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Özen, S. (1992). Mübadele ve çatışma kuramlarında aile. Sosyoloji Dergisi, (3), 117-129.
• Özkaynar, K. (2015). Siyasi partilerin 2011 ve 2015 yılı seçim beyannamelerine bakış: bir doküman incelemesi ve içerik analizi çalışması. The Journal of Academic Social Science, 3(17), 429-452.
• Parsons, T. (2005). The social system. Free Press, New York.
• Parsons, T. (2007). The american family: its relations to personality and the social structure. In Robert F. Bales ve T. Parsons (Eds.). Family, socialization and interaction process (pp.3-34). New York.
• Sayın, Ö. (1990). Aile sosyolojisi: ailenin toplumdaki yeri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Shornack, L. (1986). Exchange theory and the family, lnternational Social Science Review, 61(2), 51-60.
• Şahin Başfırıncı, Ç. (2008). Bir pazarlama iletişim medyası olarak web ortamında içerik analizi yapmanın güçlükleri ve olası çözüm önerileri. Yönetim Dergisi: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü, 19(61), 52-71.
• Ültay, E., Akyurt, H. ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201.
• Thompson, K. (2014). Feminist perspectives on the family. https://revisesociology.com/2014/02/10/feminist-perspectives-family/ (Erişim Tarihi: 24.09.2025).
• Türk Dil Kurumu (2025). Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.03.2025)
• Yaşar Ekici, F. (2014). Türk aile yapısının değişim ve dönüşümü ve bu değişim ve dönüşüme etki eden unsurların değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), (30), 209-224.
• Yükseköğretim Kurumu (2023). Yükseköğretim gençliğinin değerler haritası. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayınları.