FİRMALARDA ÇOK BOYUTLU PERFORMANS DEĞERLEME YAKLAŞIMLARI: KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE

Yıl 2006, Cilt: 8 Sayı: 2, 343 - 370, 23.05.2006

Cemal Elitaş

Öz

Firma performansının bütününü değerlemeye yönelik geçmişten günümüze sürekli gelişen ve değişen pek çok performans değerleme yaklaşımı geliştirilmiştir. Bugüne kadar kullanılan ve halen de kullanılmakta olan sadece finansal göstergelere dayalı değerlemenin firma performansını ölçmede yetersiz kaldığı görülmektedir. Firmalarda finansal göstergelere dayalı performans değerlemenin eksik yönlerinin fark edilmesi, örgütsel performansın değerlendirilmesinde çok boyutlu performans değerleme yaklaşımlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çok boyutlu performans değerleme yaklaşımları, firma faaliyetlerinin tüm boyutlarıyla değerlendirilmesini sağlamaktadır. Bu yaklaşımlar, müşteriler, kalite, kârlılık, insan kaynakları, yenilik, esneklik gibi öncelikli yönetim değerlerini destekleyen geniş çaplı performans göstergelerini kullanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, 1990’lardan sonra geliştirilen çok boyutlu performans değerleme yaklaşımlarını kavramsal bir çerçevede ele alarak farklı işletme bilim dallarında özellikle muhasebe biliminde nasıl kullanılabileceği üzerine değerlendirmelerde bulunmaktır. Bu kapsamda Lynch-Cross Performans Piramidi, Balanced Scorecard (Dengeli Ölçüm Kartı Değerleme), Paydaş Temelli Performans Değerleme (The Stakeholder Card ) ve Performans Prizması yaklaşımları bütün boyutları ile incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Performans , Performans Değerleme , Finansal Performans Göstergeleri , Performans Piramidi , Dengeli Ölçüm Kartı Tekniği

Kaynakça

• Akal, Z., 1998, İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No: 473, Ankara.
• Atkinson, A.A., Waterhouse, J.H. ve Wells, R.B., 1997, A Stakeholder Approach to Strategic Performance Measurement, Sloan Management Review, 38 (3), s. 25-38.
• Baş, İ.M., 1999, Şirket Toplam Performans Yönetimi: Kimya Sektöründe Bir Uygulama, Kalite Kongresi.
• Bititci, Ü., Carrie, A.S., ve McDevitt, L., 1997, Integrated Performance Measurement Systems: A Development Guide, International Journal of Operations and Production Management, 17 (5), s. 522-534. Büyükmirza, K., 2006, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, 10 Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Kaplan, R. S. ve Norton, D. P., 1996, Balanced Scorecard, İngilizceden Çeviren: Serra Egeli, Sistem Yayıncılık, İstanbul. Kartal, A., 2001, Yönetim ve Maliyet Muhasebesi II, Birlik Ofset, Eskişehir.
• Kaygusuz, S.Y., 2005, Yönetim Muhasebesinin Performans Yönetimi
• Fonksiyonunda Geldiği Son Nokta: Balanced Scorecard (Ölçüm Kartı Tekniği), “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, s. 82-100.
• Koçel, T., 1993, Büyüyen İşletmelerde Karşılaşılan Yönetim ve Organizasyon Sorunları, İTO Yayınları No: 32, İstanbul.
• Lynch, R ve Cross, K., 1991, Measure UP! Yardsticks for Continuous Improvement. Oxford:Blackwell Publishing.
• Mair, J., ve Rata, C., 2004, Corporate entrepreneurship: Linking Strategic Roles to Multiple Dimensions of Performance, IESE Business School, University of Navarra, Working Paper, No. 551, Barcelona. Metawie, M. ve Gilman, M., 2005, Problems Wıth The Implementatıon Of PerformanceMeasurement Systems In The Publıc Sector Where Performance Is Lınked To Pay: A Lıterature Revıew Drawn From The UK 3rd Conference on Performance Measurements and Management Control, Nice. Meyer, M.V. ve Gupta, V., 1994, The Performance Paradox’, in Straw, B.M. and Cummings,L.L., Research in Organizational Behavior, 16 (3), s. 309-369.
• Neely, A.D., 1999, The Performance Measurment Revolution: Why Now and What New?, International Journal of Operations and Production Management, 3 (2), s.205-228. Neely, A., Adams, C. ve Kennerley, M., 2002, “The Performance Prism: The Scorecard forMeasuring and Managing Business Success”, Financial Times- Prentice Hall: London.
• Sarıaltın H., 2003, Örgüt Performansının Ölçülmesi ve Geliştirilmesinde Kıyaslama Yöntemi ve İmalat Şirketlerinde Kıyaslama Uygulamaları, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Örnek, A.Ş., 2000, Balanced Scorecard: Bilgiden Stratejiye Ulaşmada Kullanılabilecek Yeni Bir Araç, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:2 (3), s. 255-276.
• Özbirecikli ve Ölçer, 2002, Strateji Odaklı Performans Ölçümü: Balanced Scorecard-BSC, İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 31, (2), s.1-18. Sayıştay, 2003, Sayıştayın Performans Ölçümüne İlişkin Ön araştırma Raporu, Eylül.
• Yüksel, H., 2003, Performans Ölçüm Sistemlerinin Tasarımında Dikkate Alınması Gereken Faktörlerin Değerlendirilmesi, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, (2), s. 85-99. Wade, D. ve Recardo, R., 2001, Corporate Performance Management, Butterworth- Heinemann, Woburn, MA.