Türkiye’de Enflasyonun Fonksiyonel Gelir Dağılımına Etkisinin Ekonometrik Analizi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 3, 1003 - 1023, 29.09.2025

Atilla Aydın

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1423301

Öz

Gelir dağılımı eşitsizliği günümüzde gerek gelişmiş ülkelerde gerekse gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sosyoekonomik sorun olarak algılanmaktadır. Gelir dağılımı olgusu; kişisel, fonksiyonel, bölgesel, sektörel gelir dağılımı gibi çeşitli biçimlerde ele alınmaktadır. Bu çalışmada gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını temel alan fonksiyonel gelir dağılımı verileri kullanılmıştır. Emek gelirlerinin gayrisafi katma değer içindeki payındaki azalma, gelir dağılımında eşitsizliğin artması olarak değerlendirilmektedir. 1980 sonrasında tüm dünyada yaşanan liberalleşme ve küreselleşme eğilimlerine Türkiye de 24 Ocak 1980 kararları ile eklemlenmiştir. Bu çerçevede finansallaşma eğilimi de artmış, yüksek enflasyon meselesi kronik hale gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, enflasyon oranındaki değişimlerin fonksiyonel gelir dağılımı üzerindeki etkilerinin belirlenmesidir. Çalışmada emek gelirlerinin gayrisafi katma değer içindeki payı ve enflasyon oranına ilişkin çeyreklik veriler kullanılmış olup veri aralığı 1998-2023 dönemini kapsamaktadır. Johansen eşbütünleşme testi ve DOLS yönteminin kullanıldığı çalışmanın sonucunda enflasyon oranındaki artışların fonksiyonel gelir dağılımına bozucu etki yaptığı saptanmıştır. Ayrıca hata düzeltme modeli ile eşbütünleşme ilişkisindeki kısa dönem sapmaların uzun dönemde giderildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon , Fonksiyonel Gelir Dağılımı , Türkiye Ekonomisi , Eşbütünleşme , DOLS

Econometric Analysis of the Effect of Inflation on Functional Income Distribution in Türkiye

Öz

Income inequality is perceived as an important socioeconomic problem in both developed and developing countries. The phenomenon of income distribution is handled in various forms such as personal, functional, regional and sectoral income distribution. In this study, functional income distribution data, which is based on the distribution of income among factors of production, are used. A decrease in the share of labor income in gross value added is considered as an increase in inequality in income distribution. After 1980, Turkey joined the liberalization and globalization trends all over the world with the January 24, 1980 decisions. In this framework, the tendency towards financialization has also increased and the issue of high inflation has become chronic. The aim of this study is to determine the effects of changes in the inflation rate on functional income distribution. In the study, quarterly data on the share of labor income in gross value added and inflation rate are used and the data range covers the period 1998-2023. As a result of the study, Johansen cointegration test and DOLS method are used and it is found that increases in the inflation rate have a distortive effect on the functional income distribution. In addition, an error correction model was established and it was concluded that short-term deviations in the cointegration relationship are eliminated in the long run.

Anahtar Kelimeler

Inflation , Functional Income Distribution , Turkish Economy , Cointegration , DOLS

Kaynakça

• Akbulut, E. (2021), Türkiye’de enflasyon, faiz, vergiler ve gelir dağılımı ilişkisi: Ampirik analiz, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1) , 147-169. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/esad/issue/62547/902454
• Akıncı, Y., Akıncı, G.Y. ve Yılmaz, Ö. (2015), Gelir eşitsizliğini azaltmada finansal sistem ne kadar etkin? Türkiye ekonomisi için bölgesel panel veri analizi, TİSK Akademi, Cilt 10, Sayı 20, s. 287-316.
• Aktaş, E.E. ve Dokuzoğlu, S. (2022), Enflasyon-gelir eşitsizliği ilişkisi: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için panel eşik değer analizi, Sosyoekonomi, 30(51), 449-470. DOI: 10.17233/sosyoekonomi.2022.01.22
• Amaral, P. (2017), Inflation and income inequality: Is food inflation different?, Working Paper No. 17- 16, Federal Reserve Bank of Minneapolis.
• Ang, J. B. (2010), Finance and inequality: The case of India, Southern Economic Journal, Vol. 76, No. 3, pp. 738–761.
• Argun, A.İ. (2016), Gelişmekte olan ülkelerde finansal gelişme ve gelir eşitsizliği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, s. 61- 74.
• Avcı, M. ve Mukiyen Avcı, G. (2017), OECD ülkelerinde kurumsal kalite ve gelir eşitsizliği ilişkisi, Sosyoekonomi, Cilt: 25, Sayı 31, s. 75-90.
• Björklund, A. (1991), Unemployment and income distribution: Time-series evidence from Sweden, The Scandinavian Journal of Economics, Vol. 93, No. 3, pp. 457-465.
• Blank, R.M. ve Blinder, A.S. (1985), Macroeconomics, income distribution, and poverty, NBER Working Paper Series, 1567, pp. 1-58.
• Boratav, K. (2015), Türkiye iktisat tarihi. İmge Kitabevi.
• Bronfenbrenner, M. (1971), Income distribution theory, New York.
• Bulutay, T., Timur, S. ve Ersel, H. (1971), Türkiye’de gelir dağılımı, 1968, SBF, Ankara.
• Bükey, A. M. ve Çetin, B. I. (2017), Türkiye’de gelir dağılımına etki eden faktörlerin en küçük kareler yöntemi ile analizi, Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(1) , 103-117, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/finance/issue/61463/917924
• Çavuşoğlu, T. ve Hamurdan, Y. (1966), Gelir dağılımı araştırması 1963. DPT, Ankara.
• Çil, N. (2018), Finansal ekonometri, Der Yayınları, İstanbul.
• Dağdemir, Ö. (1998), Ekonomik kalkınma sürecinde gelir eşitsizliği sorunu ve makroekonomik göstergeler, Ekonomik Yaklaşım, Cilt 9, Sayı 30, s. 42-58.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979), Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root, Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427- 431.
• Dickey D.A. ve Fuller W.A.(1981), Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root, Econometrica, 49(4), ss.1057 1072.
• DİE (1987), Hanehalkı tüketim ve gelir dağılımı anketi sonuçları
• DİE (1994), Hanehalkı gelir dağılımı anketi sonuçları
• Dilber, C. ve Hatipoğlu, M. (2022), Enflasyon ve gelir dağılımı arasındaki nedensellik ilişkisi: gelişmekte olan OECD ülkeleri üzerine bir araştırma, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3) , 342-347. DOI: 10.29106/fesa.1092827
• Dişbudak, C. ve Süslü, B. (2007), Türkiye’de kişisel gelir dağılımını belirleyen makroekonomik faktörler, Ekonomik Yaklaşım, Cilt 18, Sayı 65, 1-23.
• Dobson, S. ve Dobson, C.R (2010), Is there a trade-off between income inequality and corruption? Evidence from Latin America, Economics Letters, Vol. 107, No. 2, pp. 102-104
• DPT (1976), Gelir Dağılımı, 1973, Ankara.
• DPT (2001), Sekizinci beş yıllık kalkınma planı, gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksullukla mücadele özel ihtisas komisyonu raporu, Ankara, Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Gelir-Dagiliminin-Iyilestirilmesi-ve-Yoksullukla-Mucadele-OIK-Raporu.pdf
• Enders, W. (2010), Applied econometric time series, Third Edition, New York, Wiley.
• Engle, R. F. ve Granger, C. W. (1987), Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing. Econometrica: journal of the Econometric Society, 251-276.
• Eryiğit, K.Y. (2008), Döviz kuru davranışı alternatif modeller: Türkiye örneği, Bursa, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Eygü, H. (2018), Enflasyon, işsizlik ve dış ticaret arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye Örneği (1990-2017). Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 96-112.
• Fischer, S. ve Modigliani, F. (1978), Towards an understanding of the real effects and costs of İnflation, Review of World Economics, 114(4), 810-833.
• Granger, C. W. ve Newbold, P. (1974), Spurious regressions in econometrics, Journal of Econometrics, 2(2), 111-120.
• Güçlü, S. ve Bilen, M. (1995), 1980 sonrası dönemde gelir dağılımında meydana gelen değişmeler. Yeni Türkiye Dergisi, 6, 160-171.
• Gülmez, A. ve Altıntaş, N. (2015), Türkiye’de ticari açıklık ve enflasyonun gelir dağılımına etkisi: Ekonometrik bir analiz, Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 6, Sayı 9, s. 31-44.
• Hermes, N. (2014), Does microfinance affect income inequality? Applied Economics Letters, Vol. 46, No. 9, pp. 1021-1034.
• Jauch, S. ve Watzka, S. (2016), Financial development and income ınequality: A panel data approach, Empirical Economics, Vol. 51, No. 1, pp. 291-314
• Johansen, S. (1988), Statistical analysis of cointegration vectors, Journal of Economics Dynamic and Control, 12(2-3), 231–254.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (2001), Controlling inflation in a cointegrated vector autoregressive model with an application to US data, University of Copenhagen Dept. of Economics Discussion Paper 01-02, p. 42.
• Kane, C.T. ve Morisset, J. (1993), Who would vote for inflation in Brazil? An integrated framework approach to inflation and income distribution, Policy Research Working Paper Series, 1183, The World Bank.
• Karluk, S. R. (2005), Cumhuriyetin ilanından günümüze Türkiye ekonomisinde yapısal dönüşüm. (10. Baskı). Beta Yayınları.
• Kazgan, G. (1999), Tanzimat’tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (2001), Türkiye ekonomisi (12. Baskı). İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Maurer, M.C.R. (2008), Inequality, democracy and inflation, SSRN.
• Maurer, M.C.R. ve Yeşin, P.A. (2004), Income inequality and inflation, Swiss National Bank Working Papers.
• Neumark, F. (1948), Genel ekonomi teorisi, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
• OECD (2023), Inflation, https://data.oecd.org/price/inflation-cpi.htm, Erişim Tarihi: 10 Temmuz 2023.
• Özatay, F. (2009), Finansal krizler ve Türkiye, İstanbul: Doğan Kitap.
• Özmucur, S. (1987), Milli gelirin üç aylık dönemler itibariyle tahmini, dolarla ifadesi ve gelir yolu ile hesaplanması, İstanbul Ticaret Odası.
• Phillips, P.C. ve Perron, P. (1988), Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), ss.335 346.
• Seddighi, H.R., Lawyer, K.A. ve Katos, A.V. (2000), Econometrics a practical approach, London, Routledge Taylor and Francis Group.
• Sehrawat, M. ve Giri, A.K. (2015), Financial development and income inequality in India: An application of ARDL approach, International Journal of Social Economics, Vol. 42, No. 1, pp. 64-81.
• Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2017), Ekonometrik zaman serileri analizi. Bursa, Dora Yayıncılık.
• Shahbaz, M., Tiwari, A. ve Sherafatian, A. (2012), Financial development and income inequality: is there any financial kuznets curve in Iran, MPRA Paper No. 40899.
• Sieroń, A. (2017), Inflation and income inequality, Prague Economic Papers, 26(6), 633-645.
• Siringi, E. M. ve Oiro, M. (2011), Impact of inflation on income inequality: Lessons from Kenyan economy, Asian ve African Journal of Economics and Econometrics, Vol. 11, No. 1, pp. 113- 134.
• Sönmez, M. (1992), Türkiye'de gelir eşitsizliği. (2.baskı), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Sturzenegger, F. (1992), Inflation and social welfare in a model with endogenous financial adaptation, NBER Working Paper, 4103, National Bureau of Economic Research, Cambridge, Mass.
• Taşar, M. O. (2010), Türkiye’nin güçlü ekonomiye geçiş programı ve makro ekonomik etkilerinin analizi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 76-97, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/niguiibfd/issue/19746/211350
• TCMB (2002), 2001 yıllık rapor, Ankara.
• TÜİK (2023), Gayrisafi yurt içi hasıla, gelir yöntemiyle mevsim etkisinden arındırılmış cari fiyatlarla (değer, değişim oranı), https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=ulusal-hesaplar-113&dil=1, Erişim Tarihi: 10 Temmuz 2023.
• Uysal, D. (2004), IMF politikaları ve Türkiye, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Uysal, Y. (2007), Gelir dağılımı türleri arasındaki ilişkiler perspektifinde Türkiye’ de gelir dağılımının düzenlenmesine yönelik öneriler, Dokuz Eylül Üniversitesi, Kurumsal Akademik Açık Arşivi. https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/5482
• Van Wijck, P. (1992), Cyclical and political influences on the size distribution of ıncome in the US (1959- 1989), Applied Economics, No. 24, pp. 169-173.
• Wolff, E.N. (1979), The distributional effects of the 1969-75 inflation on holdings of household wealth in the United States, Review of Income and Wealth, 25(2), 195-207.
• Yiğitoğlu, A.İ. (2005), 2001 krizi sonrası dönemde Türkiye ekonomisinin ve bankacılık sektörünün değerlendirilmesi, Sosyoekonomi, 1(1):115-125.
• Yoshino, O. (1993), Size distribution of workers household income and macroeconomic activities in Japan: 1963-88, Review of Income and Wealth, Vol. 39, No. 4, pp. 387-402.
• Yue, H. (2011), Income inequality, economic growth and inflation: A study on Korea, International Journal of Economics and Research, Vol. 2, No. 5, pp. 14-21
• Zaim, S. (1992), Çalışma Ekonomisi, İstanbul, Filiz Kitabevi.