Okul Öncesi Dönemde Çocuklarda Görülen Kaygı ve Saldırganlık Düzeylerinin Ebeveyn Tutumları Açısından İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 3, 920 - 937, 29.09.2025

Ebru Seven , Bedriye Yılmaz Alıcı

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1433949

Öz

Bu çalışmada okul öncesine dâhil olan çocuklarının ebeveyn tutumlarının saldırganlık ve kaygı düzeyleri ile ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma betimsel ve ilişkisel tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini Kuzey Kıbrıs’ta Lefkoşa ve Girne’de bulunan okul öncesine dâhil olan 710 çocuk, 710 ebeveyn ve 70 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Bu araştırmada 36-72 aylık çocukların kaygı ve saldırganlık davranışlarıyla ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla, “Kişisel Bilgi Formu”, “Ebeveyn Tutum Ölçeği” (ETÖ), “36-72 Aylık Çocuklara Yönelik Saldırganlık Yönelimi Ölçeği” ve “Okul Öncesi Çocuklarda Kaygı (Öğretmen Formu)” kullanılmıştır. Araştırma verilerinin istatistiksel analizi için SPSS 26.0 yazılımı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, demokratik ebeveyn tutumu ve çocukların saldırganlık yönelim ölçeği genel ve alt boyutlarından alınan puanlar arasında negatif yönlü anlamlı, aşırı koruyucu, otoriter ve izin verici ebeveyn tutumları ile saldırganlık arasında ise negatif yönlü anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Demokratik ebeveyn tutumu ile çocukların anksiyete puanları arasında negatif yönlü anlamlı, otoriter ebeveyn tutumu ile anksiyete puanları arasında ise olumlu yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Beklenen yönde alan yazınla paralel olarak demokratik tutum çocukların saldırganlık ve kaygı davranışları üzerinde olumlu etki ederken, otoriter tutum saldırganlığı ve kaygıyı tetiklemektedir. Bu durum ebeveynlerin sergilemiş oldukları ebeveyn tutumlarının önemini göstermektedir. Bu bağlamda ebeveynlerin çocuk gelişimi ve çocuk yetiştirme konusundaki eğitimler ile gelişiminin önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Saldırganlık , kaygı , anne baba tutumları

Investigation of Anxiety and Aggressiveness Levels in Children During the Preschool Period in Terms of Parental Attitudes

Öz

The objective of this study is to determine the relationship between parental attitudes and children’s anxiety and aggression levels in pre-school period. This study is conducted as descriptive research and correlational survey model. The sample of the study is composed of 710 preschool children studying in pre-schools located in Lefkoşa and Girne as well as 710 parents and 70 pre-school teachers. A “Personal Information Form”, “Parental Attitude Scale”, “Aggression Tendency Scale Towards 36-72 Months-old Children” and “Anxiety in Pre-School Children (Teacher Form)” are applied to evaluate the relationship between anxious and aggressive behaviours of 36-72-months-old children and parental attitudes. The results of this study indicate a negative significant relation between the general score of democratic parental attitude and aggression tendency of children and their sub-dimensional scores whereas they indicate a negative relation between the scores of authoritative, overprotective and permissive parental attitudes and aggression. There is a negative significant relation between the scores obtained by democratic parental attitudes and children’s anxiety scale scores whereas there is a significant and positive relation between the scores obtained by authoritative parental attitudes and children’s anxiety scale scores. Democratic attitudes have positive impacts on children’s behaviours while authoritative attitudes trigger the aggression and anxiety. Thus, this stresses the parental attitudes’ crucial importance.

Anahtar Kelimeler

Aggression , anxiety , parental attitudes

Kaynakça

• Akgün, A. Gönen, S. ve Aydın, M. (2007). İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 283-299.
• Arlı, M. ve Nazik H. (2001). Bilimsel araştırmaya giriş. Ankara: Gazi Kitapevi
• Ata, S. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin dış mekânda oyun uygulamaları ve çocukların dış mekanda oyun oynamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstütüsü, Ankara.
• S. Y. Güder (Ed.). (2016). Aile ve Toplumsal Cinsiyet. Ankara: Eğiten Kitap.
• Aunola, K., & Nurmi, J. E. (2005). The role of parenting styles in children’s problem behavior. Child Development, 76(6), 1144-1159.
• Barbaroğlu, A. (2016). Çocuk psikolojisi ve ruh sağlığı. Ankara:Vize Yayıncılık.
• Baumrind, D. (1967). Child care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs,75(1),43-88.
• Berk, L. E. (2018). Bebekler ve çocuklar doğum öncesinden orta çocukluğa (N. Işıkoğlu-Erdoğan, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bilgin, A. (2008). Okullarda şiddeti önlemede bir yöntem: Çatışma çözme. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Björkqvist, K. (2017). Gender differences in aggression. Current Opinion in Psychology, 19, 39-42.
• Büyüköztürk, Ş. Çakmak, K.E. Akgün, E.Ö. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Craske, M. G., & Glover, D. (2000). Anxiety disorders. In D. Glover, Women’s health: A behavioral medicine approach. England: Oxford University Press.
• Crick, N. R. & Rose, A. J. (2000). Toward a gender-balanced approach to the study of social-emotional development: A look at relational aggression. In P. H. Miller & S. 119 E. Kofsky (Ed), Toward a feminist developmental psychology, (153-168). England: Taylor & Frances/Routledge.
• Crick, N. R., Ostrov, J. M., Burr, J. E., Cullerton-Sen, C., Jansen-Yeh, E. & Ralston, P. (2006). A longitudinal study of relational and physical aggression in preschool. Applied Developmental Psychology, 27, 254-268.
• Çağdaş, A. (1997). İletişim dilinin 4-5 yaş çocuklannın sosyal gelişimine etkileri (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çağdaş, A. (2002). Anne Baba Çocuk İletişimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çakır, S. (2022). Annelerin bilinçli farkındalık (Mindfulness) düzeyi ile okul öncesi dönem çocuklarının kaygı düzeyi ve arkadaşlık becerileri arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çetintaş, S. (2015). 5 yaş çocuklarında görülen davranış problemleri ile annelerin çocuklarına uyguladıkları disiplin yöntemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Demir, E. K.,ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15–25.
• Doğan, K. (2020). Okul öncesi dönemde çocuğun saldırganlığının ebeveyn tutumları açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Ersan, C. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının saldırganlık düzeylerinin duygu ifade etme ve duygu düzenleme açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gülay, H. (2008). 5-6 yaş çocuklarına yönelik akran ilişkileri ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışmaları ve akran ilişkilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gülay, H. (2008). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Ankara: Pegem Akademi.
• Gültekin Akduman, G. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(1), 121-137.
• Güngör, H. (2009). Ebeveyn ve öğretmen mükemmeliyetçiliğinin 5-6 yaş okul öncesi dönem çocuklarının algılanan kaygı düzeyini öngörmedeki rolü. (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Günindi, Y. ve Giren, S. Y. (2011). Aile kavramının değişim süreci ve okul öncesi dönemde ailenin önemi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 349-361.
• Hale, R. (2008). Baumrind parenting styles and their relationship to the parent developmental theory. (Yüksek Lisans Tezi). Pace University, New York. https://digitalcommons.pace.edu/dissertations/AAI3319535/
• Hanımoğlu, E. (2010). Seviye belirleme sınavına girecek olan ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinde sınav kaygısı, mükemmeliyetçilik ve anne baba tutumu arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 351-366.
• Hasta, D. ve Güler, M. E. (2013). Saldırganlık: Kişilerarası ilişki tarzları ve empati açısından bir inceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 64-104.
• Hatunoğlu, A. (1994). Anne baba tutumları ile saldırganlık arasındaki ilişkiler. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kadan, G. (2010). Okul öncesi dönem çocuklarında (4-6 yaş) saldırganlık davranışını etkileyen faktörlerin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kandır A. ve Alpan, Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum, 10(4), 33-38.
• Karaca, N. H., Gündüz, A. ve Aral, N. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal davranışının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(2), 65-76.
• Karagün, E. ve Çolak, S. (2009), Kpss Sınavına Hazırlanan Beden Eğitimi Ve Spor Öğretmenliği Bölümü Son Sınıf Öğrencilerinin Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi. 6. Ulusal Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Sempozyumu, Bursa.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. (26.baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kaynak, B., Kan, A. ve Kurtulmuş, Z. (2016). 36-72 Aylık çocuklara yönelik “Saldırganlık Yönelim Ölçeği” geliştirme çalışması. Turkısh Studies- International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic., 11(3), 1457-1474.
• Kılıç, H. G. (2007). Bazı demografik değişkenler ve anne baba tutumlarına göre madde bağımlısı bireylerin anne baba bağlılıkları ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova üniversitesi, Adana. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• King, N. J., Gullone, E., Tonge, B. J. & Ollendick, T. H. (1993). Self-reports of panic attacks and manifest anxiety in adolescents. Behaviour Research and Therapy, 31, 111–116.
• KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı (2021). 2021-2022 İstatistik yıllığı. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı. Lefkoşa.
• Köksal, B. (2016). Özel bir okulda okuyan 2-6 yaş arası çocukların saldırganlık düzeyleri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Küçükturan, G. (2005). Anne Baba Tutum Ölçegi. Eurasian Journal of Educational Research, 19, 238-250.
• Landsford, J. E., Skinner, A. T., Sorbring, E., Di Giunta, L., Deater-Deckard, K., Dodge, K. A., & Chang, L. (2012). Boys’ and girls’ relational and physical aggression in nine countries. Aggressive Behavior, 38(4), 298–308.
• Meadows, S. (1986). Understanding Child Development (p. 173-185). London: Unvin Hyman.
• Mitscherlich, A. (2000). Barış Düşüncesi ve Saldırganlık (H. Portakal, Çev.) (2. Basım). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Morine, K. A., Crothers, L. M., Schreiber, J. B., Kolbert, J. B., Hughes, T. L. & Schmitt, A. J. (2011). Relational aggression in preschool students: an exploration of the variables of sex, age, and siblings. Child Development Research, 1-6.
• Öğüt, F. (2000). Sosyal Uyum İle Sürekli Kaygı Arasındaki İlişki. (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, İzmit . https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Örgün, S. K. (2000). Anne baba tutumları ile 8. sınıf öğrencilerinin benlik saygıları ve atılganlıkları arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdemir, S. (2014). Okul öncesi çocuklarda görülen saldırgan davranışların incelenmesi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özdoğan, B. (1982). Dokuz yaş çocuklarında davranış bozukluklarının çevresel nedenleri. Psikoloji Dergisi, 14(15), 39-44.
• Özyürek A. (2004) . Kırsal Bölge ve Şehir Merkezinde Yasayan 5 – 6 Yas grubu Çocuğa Sahip Anne-Babaların Çocuk Yetiştirme Tutumlarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özyürek, A. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ile anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 106-120.
• Poyraz, H. ve Dere, H. (2003). Okul öncesi eğitimin ilke ve yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Silverman, W. K., LaGreca, A. M. & Wasserstein, S. (1995). What do children worry about? Worries and their relation to anxiety. Child Development, 66, 671– 686.
• Spence, S. H., Rapee, R., McDonald, C. & Ingram, M. (2001). The structure of anxiety symptoms among preschoolers. Behaviour Research and Therapy, 39(11), 1293–1316.
• Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazaları, 13(25), 42-59.
• Sümer, N. ve Şendağ, M. A. (2009). Orta çocukluk döneminde ebeveynlere bağlanma, benlik algısı ve kaygı. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 86-101.
• Şahin, H. (2021). Development of the teacher report form of anxiety in pre-school children. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 16(3), 336–349.
• Şanlı, D. (2007). Annelerin Çocuk Yetiştirme Tutumlarını Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Şendil, G. (2003). Çocuk, Ergen, ve Anne Baba. Ankara: Çantay Yayınları.
• Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). England: Pearson.
• Tekinceer, E. (2021). Somatik hastalığı olan okul öncesi dönem çocuklarında ebeveyn tutumları ile kaygı düzeyi ilişkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tezel Şahin, F. ve Özbey, B. U. S. (2007). Aile Eğitim Programlarına Niçin Gereksinim Duyulmuştur? Aile Eğitim Programları Neden Önemlidir?. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 12(12). https://doi.org/10.21560/spcd.12286
• Ulusoy, A. (Ed.). (2009). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Uysal, H. ve Dinçer, Ç. (2013). Okul öncesi dönemde karşılaşılan fiziksel ve ilişkisel saldırganlığın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 38(169), 328-345.
• Yavuzer, H. (2001). Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2007). Eğitim ve gelişim özellikleriyle okul çağı çocuğu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldızbaş, E. C. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının saldırganlık yönelimleri ile ebeveynlerinin anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncüyıl Üniversitesi, Van. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yılmaz, K. (2009). Sınıf öğretmenlerinin demokratik tutumlarının algıladıkları anne baba tutumlarına ve bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi.(Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/