Accounting, Evaluation and Reporting of Interest Rate Swap Contracts Under TFRS 9

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1629 - 1651, 31.01.2022

Ömer Burak Paksoy

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.990033

Öz

Since the early 1980s, many businesses and financial institutions have started to use interest rate swap contracts in order to avoid the risk of interest rate fluctuations. The widespread use of financial derivatives has brought along issues related to how these products will be presented in the financial statements and how they will be accounted for. In this context, Turkish Accounting Standards (TMS) 39 and Turkish Financial Reporting Standards (TFRS) 9: Financial Instruments standards have been published. Later, as of January 1, 2018, TMS 39 standard was abolished and replaced by TFRS 9 standard. The purpose of this study is to demonstrate the principles of accounting, valuation and reporting of interest rate swap contracts under TFRS 9 on a sample application. For this purpose, a sample application regarding the interest rate swap transaction of an enterprise is included in the study. Accounting, valuation and reporting of the interest rate swap transaction and the effects of this transaction on the balance sheet and income statement of the company are shown.

Anahtar Kelimeler

Interest Rate Swap Contracts, Financial Derivative Products, Swap, TFRS 9 Standard

TFRS 9 Kapsamında Faiz Oranı Swap Sözleşmelerinin Muhasebeleştirilmesi, Değerlemesi ve Raporlaması

Öz

1980’lerin başından günümüze kadar birçok işletme ve finansal kuruluş, faiz oranlarındaki dalgalanmalardan kaynaklı riskten korunmak amacıyla faiz oranı swap sözleşmelerini yaygın şekilde kullanmaya başlamışlardır. Finansal türev ürünlerin kullanımının giderek yaygınlaşması, bu ürünlerin finansal tablolarda nasıl gösterileceği ve nasıl muhasebeleştirileceği ile ilgili konuları da beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) 39 ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) 9: Finansal Araçlar standartları yayınlanmıştır. Daha sonra, 1 Ocak 2018 itibariyle TMS 39 standardı yürürlükten kaldırılarak yerini TFRS 9 standardı almıştır. Bu çalışmanın amacı, TFRS 9 kapsamında faiz oranı swap sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi, değerlemesi ve raporlaması ile ilgili esasların bir örnek uygulama üzerinde gösterilmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada, bir işletmenin nakit akışı riskinden korunma amaçlı faiz oranı swap işlemine ilişkin örnek bir uygulamaya yer verilmiştir. Faiz oranı swap işleminin muhasebeleştirilmesi, değerlemesi, raporlaması ve bu işlemin işletmenin finansal durum tablosuna ve gelir tablosuna etkileri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranı Swap Sözleşmeleri, Finansal Türev Ürünler, Swap, TFRS 9: Finansal Araçlar Standardı

Kaynakça

• AMADEO, K. (2020). https://www.thebalance.com/interest-rate-swaps-3306248, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• ARZOVA, S.B. ve ŞAHİN, B.Ş. (2021). “IBOR Reformu ve Riskten Korunma Muhasebesi”. Journal of Research in Business, 6(2): 454-469.
• BABAOĞLU, G. ve ÖZTÜRK, E. (2020). “Riskten Korunma Muhasebesi Kapsamında Etkinlik Şartının Rasyo Analizi Yöntemi ile Tespiti”. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13(2): 377-400.
• BAŞÇI, E.S. (2003). “Vadeli İşlem Piyasası Aracı Olarak Swap’ın İşleyişi ve Finansal Piyasalardaki Kullanımları”. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(12): 18-33.
• ÇAKIR, H.M. ve SABUNCU, B. (2016). “Riskten Korunma Amaçlı Türev Araçların Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Muhasebeleştirilmesi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25: 121-137.
• ÇINA BAL, E. ve ÖZTÜRK, V. (2013). “Türkiye Muhasebe Standardı TMS-39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm Kapsamında Türev Ürünlerin Nakit Akış Riskinden Korunma Amaçlı Kullanımı: Forward Örneği”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2): 123-140.
• ÇITAK, N. ve KURT, F. (2020). “İhracat Firmalarında Riskten Korunma Aracı Olarak Türev Ürünlerin Kullanımı”. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, 62: 11-22.
• DELOITTE (2013). “IFRS 9: Financial Instruments- high level summary”. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/ru/Documents/audit/ifrs-9-financial-instruments-en.pdf , (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• DEVECİ, B. ve DEVECİ, B. (2018). “Örnek Olay Çalışmasına İlişkin Teorik Bir Değerlendirme”. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 4(13): 126-135.
• DİNÇ, E. ve ATASEL, O.Y. (2018). “Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) Kapsamında Riskten Korunma Muhasebesi ve Korunma Yedeği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4): 1185-1204.
• GÖKGÖZ, A. (2019). “TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı Çerçevesinde Ticari Alacaklara İlişkin Beklenen Kredi Zararlarının Tespiti ve Muhasebeleştirilmesi”. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 5(2): 163-178.
• HECKINGER, R. (2013). “Understanding Derivatives: Markets and Infrastructure, Chapter 1: Derivatives Overview”. https://www.chicagofed.org/~/media/publications/understanding-derivatives/understanding-derivatives-chapter-1-derivatives-overview-pdf.pdf?la=en, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• HULL, J. (2012). “Options, Futures and Other Derivatives”. 8th Edition. Pearson Education Limited, USA.
• İPEK, A. (2020). “Riskten Korunma Muhasebesi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği Üzerine Bir Vaka Çalışması”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 88 (Ekim): 75-96.
• İŞSEVEROĞLU, G. (2014). “TMS 39 Kapsamında Finansal Varlıkların Sınıflandırılması ve Değerlemesi: Borsa İstanbul 100 Endeksindeki Şirketlerin Uygulamaları”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(21): 87-106.
• JERMANN, U.J. ve YUE, V.Z. (2017). “Interest Rate Swaps and Corporate Default”. Journal of Economic Dynamics and Control, 1-34.
• KABLAN, A. (2005). “Türkiye’de Swap Sözleşmelerinin Muhasebeleştirilmesi ve Uygulamaları”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• KALDIRIM, Z. ve SELVİ, Y. (2021). “Hibrid Sözleşmelerdeki Saklı Türevler”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(Özel Sayı): 24-41.
• KAMU GÖZETİMİ KURUMU (2017). “TFRS 9 Finansal Araçlar”, https://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TFRS/TFRS_9_2017%20S%C3%BCr%C3%BCm%C3%BC_2018.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• KAWALLER, I.G. (2007). “Interest Rate Swaps: Accounting vs. Economics”. Financial Analysis Journal, 63(2): 15-18.
• KIYILAR, M. (1998). “Swap, Swap Türleri ve Swap İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi”. İÜ İşletme Fakültesi Dergisi, 27(1): 83-104.
• KIZILKAYA, D. (2016). “Swap İşlemleri ve Faiz SWAP’ının (IRS) Temel Unsurları”. https://silo.tips/download/sabit-faiz-oran-deiken-faiz-oran-swap-ilemleri-ve-faiz-swap-nn-irs-temel-unsurla, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• KOÇAK ŞEN, İ. ve SÖZBİLİR, H. (2019). “IFRS 9 Finansal Araçlar Standardı Kapsamında Finansal Türev Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi: Swap Örneği”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 21(4): 1008-1036.
• KORKMAZ A. (2020). “Swap Sözleşmelerden Elde Edilen Gelirin Vergilendirilmesi”. Vergi Raporu, 244: 74-91.
• KURAR, İ. ve ÇETİN, A.C. (2016). “Türev Araçlarının Risk Yönetim Fonksiyonu: Vadeli İşlem Piyasası Risk Yönetimi Üzerine Bir Araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2): 403-425.
• LEONARD, G. ve SRINIVASAN, G. (2016). “Interest-Rate Swaps: Hedge or Bet? A Case of Canadian Universities”. https://www.caia.org/sites/default/files/AIAR_Q1_2016_08_LeonardSrinivasan_HedgeorBet.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• OCAKOĞLU, O. (2013). “Türev Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi”. Mali Çözüm Dergisi, Kasım-Aralık 2013: 49-63. ORACLE (2020). “IFRS 9 in Summary”. https://go.oracle.com/ifrs9-compliance-summary#IFRS9summary, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• ÖZULUCAN, A., ARSLAN, S. ve KELEŞ, D. (2017). “Menkul Kıymetlerin TMS 39 ve TFRS 9 Çerçevesinde Muhasebeleştirilmesi”. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4): 235-249.
• PROSIC, D. (2015). “Mechanism and Accounting Treatment of Interest Rate Swap”. Bankarstvo, 44(1): 26-47. DOI:10.5937/bankarstvo1501026P.
• PWC PRACTICAL GUIDE (2016). “General Hedge Accounting”. https://fdocuments.in/document/practical-guide-general-hedge-accounting.html, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• SAUNDERS, K.T. (1999). “The Interest Rate Swap: Theory and Evidence”. Journal of Corporate Finance, 5 (1999): 55-78.
• SELVİ, Y. (2000). “Türev Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi”. 1. Baskı. ARC Yayınları, İstanbul.
• TELCİ, A. (2021). “TFRS 9-Finansal Araçlar Standardının Portföy Yönetimi Şirketlerinin Finansal Tablolarına Etkisini Muhasebenin Önemlilik Kavramı Çerçevesinde Vaka Çalışması ile Değerlendirilmesi”. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25): 746-772.
• TUNCAY, F.E. ve CENGİZ, H. (2016). “Faize Dayalı Swap Sözleşmeleri ve Muhasebeleştirilmesi”. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16: 1-22.
• TÜRMOB (2020). “Swap İşlemleri İşleyişi ve Vergisel Boyutu”. https://turmob.org.tr/ekutuphane/download/0cc73f48-a0ac-4aa2-89d8-b84d7fb5c166, (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021).
• YILMAZ, B. ve ŞAHİN, İ.E. (2009). “Türev Ürünlerinden Swap İşlemlerinin Mali Risk Yönetiminde Kullanımı”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17): 393-406.