Gini Katsayısı ve Kamu Eğitim Yatırımlarının Okuma ve Okullaşma Oranına Etkilerinin Kanonik Korelasyon ile Araştırılması: Türkiye Örneği

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 842 - 852, 29.09.2025

Şengül Can

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1616365

Öz

Eğitim alanında yapılan yatırımlar uzun vadede devletlerin ekonomik hedeflerine ulaşmasına katkı sağlamaktadır. Yeterli ve erişilebilir seviyede eğitim sağlanması kalifiye beşeri sermaye gücünü arttırmaktadır. Bu durum uzun vadede katma değerli üretim kapasitesini destekleyerek rekabet gücünü arttırmaktadır. Gini katsayısı gelir dağılımını ölçmede kullanılan ve toplumsal refahı temsil eden bir katsayıdır. Bu çalışma ile eğitimin her kademesinde yapılan kamusal harcamalar, gini katsayısı ve okuma ve okullaşma değişkenlerinin ilişkileri araştırılmıştır. Araştırma yöntemi olarak farklı veri kümeleri içerisindeki değişkenler arasındaki ilişkileri araştıran bir teknik olan kanonik korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda okul öncesi, ilkokul ve ortaokul seviyesinde kamu harcamalarının pozitif yönlü etkisi olduğu, ginii katsayısı ve yükseköğretim seviyesi kamu harcamalarının negatif etkisi olduğu sonucu elde edilmiştir. Okuma ve okullaşma grubu değişkenlerinde ise kütüphane üyelik sayıları, okullaşma oranı ve okuma bilen kişi sayısının pozitif yönlü etkisi olduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kanonik Korelasyon , Gini Katsayısı , Eğitim Harcamaları , Okullaşma Oranı

Investigation of the Effects of Gini Coefficient and Public Education Investments on Reading and Schooling Rates by Canonical Correlation: The Case of Türkiye

Öz

Investments in education contribute to the achievement of economic goals of states in the long run. Providing adequate and accessible levels of education increases the strength of qualified human capital. This increases competitiveness by supporting value-added production capacity in the long run. The Gini coefficient is a coefficient used to measure income distribution and represents social welfare. This study investigated the relationship between public expenditures at all levels of education, the Gini coefficient and the variables of reading and schooling. As a research method, canonical correlation analysis, a technique that investigates the relationships between variables in different data sets, was used. As a result of the research, it was concluded that public expenditures have a positive effect on pre-school, primary and secondary school levels, while the gini coefficient and higher education level public expenditures have a negative effect. In the reading and schooling group variables, it was found that the number of library memberships, schooling rate and the number of people who can read have a positive effect.

Anahtar Kelimeler

Canonical Correlation , Gini Coefficient , Education Expenditures , Schooling Rate

Kaynakça

• Abdullah, A., Doucouliagos, H., & Manning, E. (2015). Does education reduce income inequality? A meta‐regression analysis. Journal of Economic Surveys, 29(2), 301-316. https://doi.org/10.1111/joes.12056.
• Akça, Y. D. H., & Ela, A. (2012). Eğitim ve gelir dağılımı ilişkisi: Türkiye değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 241-259.
• Ali, M. S. A. M., Zabidi, A., Tahir, N. M., Yassin, I. M., Eskandari, F., Saadon, A., Taib, M.N., & Ridzuan, A. R. (2024). Short-term Gini coefficient estimation using nonlinear autoregressive multilayer perceptron model. Heliyon, 10(4), 1-19. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e26438
• Andrew, G., Arora, R., Bilmes, J., & Livescu, K. (2013). Deep canonical correlation analysis. In International conference on machine learning (pp. 1247-1255). PMLR.
• Baş, K. (2001). Ekonomik büyüme, gelđr dağılımı, eğitim ve nüfus artışı ilişkileri: türkiye örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 47-60.
• Başaran, N. (2023). Kamu eğitim harcamalarının gelir dağılımına etkisi: oecd ülkeleri üzerine bir uygulama / the effect of public education expenditure on ıncome distribution: an application on oecd countries. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 7(2), 278-294. https://doi.org/10.29216/ueip.1291674
• Beyaz Sipahi, B. (2021). Türkiye’de eğitim harcamaları gelir dağılımı ve enflasyon ilişkisi: eşbütünleşme analizi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(2), 553-567. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.869412
• Bilen, M., & Çalışır, M. (2019). Türkiye’de gelir dağılımı ile eğitim arasındaki ilişki: ardl sınır testi ile analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(2), 1-30. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.414075
• Borga, M. (2001). Canonical correlation: a tutorial. On line tutorial http://people. imt. liu. se/magnus/cca, 4(5).
• Checchi, D. (2001). Education, inequality and income inequality. LSE STICERD research paper, (52).
• Coady, D., & Dizioli, A. (2018). Income inequality and education revisited: persistence, endogeneity and heterogeneity. Applied Economics, 50(25), 2747-2761. https://doi.org/10.1080/00036846.2017.1406659
• Digdowiseiso, K. (2009). Education inequality, economic growth, and income inequality: Evidence from Indonesia, 1996-2005. MPRA paper, 17792, 1-18. http://mpra.ub.uni-muenchen.de/17792/
• Durkut, B. (2024). Hofstede kültür boyutları ile bireysel yenilikçilik boyutları arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon analizi ile incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, S., & Sürme, B. (2024). Turizm gelirleri ve yoksulluk riski arasındaki ilişki. Igdir University Journal of Social Sciences/Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 482-496. DOI:10.54600/igdirsosbilder.1546789
• Göze Kaya, D. (2020). Orta gelir grubu ülkelerde yoksulluğa etki eden bazı faktörler üzerine panel veri analizi. Journal of International Social Research, 13(73), 901-911.
• Gregorio, J. D., & Lee, J. W. (2002). Education and income inequality: new evidence from cross‐country data. Review of income and wealth, 48(3), 395-416. https://doi.org/10.1111/1475-4991.00060
• Güngör, G., & Göksu, A. (2013). Türkiye’de eğitimin finansmanı ve ülkelerarası bir karşılaştırma. Yönetim ve Ekonomi, 20(1), 59-72.
• Hu, A. (2015). Evaluating educational inequality within educational expansion: a formal comparison between odds ratio and the educational gini coefficient. The Journal of Mathematical Sociology, 39(4), 280-303. DOI: 10.1080/0022250X.2015.1094471280
• Keskin, S. ve Özsoy, A. N. (2004). Kanonik Korelasyon Analizi ve Bir Uygulaması. Journal of Agricultural Sciences, 10(01), 57-71.
• Mahmood, S., & Noor, Z. M. (2014). Human capital and ıncome ınequality in developing countries: new evidence using the gini coefficient. Journal of Entrepreneurship & Business, 2(1), 40-48. DOI: 10.17687/jeb.v2i1.31
• Menevşeoğlu, G. (2019). Kanonik korelasyon analizi üzerine bir inceleme [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Muller, A. (2002). Education, income inequality, and mortality: a multiple regression analysis. Bmj, 324(7328), 23. doi: https://doi.org/10.1136/bmj.324.7328.23
• Özgür Güler, E., & Veysikarani, D. (2024). Küresel rekabet endeksi ve verimlilik arasındaki ilişki. Verimlilik Dergisi, 58(4), 521-538. DOI: 10.51551/verimlilik.1454034
• Petersson, J. (2023). Using the Gini coefficient for assessing heterogeneity within classes and schools. SN Social Sciences, 3(11), 186. https://doi.org/10.1007/s43545-023-00772-x
• Rehme, G. (2007). Education, economic growth and measured income inequality. Economica, 74(295), 493-514. https://doi.org/10.1111/j.1468-0335.2006.00555.x
• Sarıdaş, G., & Çelik, K. (2022). Türkiye’de eğitimin gelir dağılımı üzerine etkisinin incelenmesi (2003-2018). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 353-366. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1125130
• Beyaz Sipahi, B. (2021). Türkiye’de yoksulluk üzerine sağlık ve eğitim harcamalarının etkisi. SSD Journal, 6(25), 64-74. http://dx.doi.org/10.31567/ssd.402
• TÜİK-1, (2024). Gelir, yaşam, tüketim ve yoksulluk istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Gelir,-Yasam,-Tuketim-ve-Yoksulluk-107
• TÜİK-2 (2024). Eğitim, kültür, spor ve turizm istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Egitim,-Kultur,-Spor-ve-Turizm-105
• Ulusoy, A., Karakurt, B., & Akbulut, E. (2015). Eğitim harcamalarının gelir dağılımına etkisi: Türkiye’de yükseköğretimin gelir eşitsizliğini giderici işlevi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2), 45-75.
• Uurtio, V., Monteiro, J. M., Kandola, J., Shawe-Taylor, J., Fernandez-Reyes, D., & Rousu, J. (2017). A tutorial on canonical correlation methods. ACM Computing Surveys (CSUR), 50(6), 1-33. https://doi.org/10.1145/3136624
• Ünlükaplan, İ. (2009). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde iktisadi kalkınma, rekabetçilik ve inovasyon ilişkilerinin kanonik korelasyon analizi ile belirlenmesi. Maliye Dergisi, 157(2), 235-250. Yalçın, A. Z., Yılmaztürk, A., & Yıldız, F. (2023). Kamu eğitim harcamalarının gelir eşitsizliğini azaltıcı etkisi: Seçilmiş Oecd ülkeleri örneği (2010-2019). Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(48), 248-274. https://doi.org/10.35408/comuybd.1239358
• Yang, X., Liu, W., Liu, W., & Tao, D. (2019). A survey on canonical correlation analysis. IEEE Transactions on Knowledge and Data Engineering, 33(6), 2349-2368. DOI: 10.1109/TKDE.2019.2958342
• Yanık, B. (2004). Türkiye'de eğitim eşitsizliği [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Yılmaztürk, A. Z., Yılmaztürk. A., & Yıldız, F. (2023). Kamu eğitim harcamalarının gelir eşitsizliğini azaltıcı etkisi: seçilmiş oecd ülkeleri örneği (2010-2019), 21(48), 248-247. https://doi.org/10.35408/comuybd.1239358
• Ziesemer, T. (2011). What Changes Gini Coefficients of Education? On the dynamic interaction between education, its distribution and growth. Uni-Merit.