Üstün Yetenekli Çocukların Geleceğine Yön Veren Politika Belgeleri Bize Ne Söylüyor?

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 43, 21.05.2024

Bahar Yakut Özek

https://doi.org/10.59320/alanyazin.1425966

Öz

Türkiye'de üstün yetenekli çocukların eğitimine dair politika ve uygulamalara odaklanan bu makalede, Milli Eğitim Şuraları ve diğer politika belgelerinin bu alandaki evrimi incelenmiştir. Çalışmada, politika belgelerinin genellikle uygulamada etkisiz olduğu, özellikle üstün yetenekli çocuklara yönelik kararların yeterince hayata geçirilemediği belirtilmektedir. Bilim sanat merkezleri ve öğretmen seçimi gibi önemli konularda alınan kararlar örneklenmiş, ancak bu kararların çoğunluğunun uygulanamadığı vurgulanmıştır. Üstün yetenekli çocukların tespiti için geliştirilen Anadolu Sak Zeka Ölçeği'nin önemine değinilmiş, ancak genel olarak 18. Milli Eğitim Şurası'nda BİLSEM'lerin dönüşümüne yönelik önemli adımların atıldığı gözlemlenmemiştir. Ayrıca, politika belgeleri arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Komisyonu Raporu, Stratejik Eylem Planı ve Vizyon 2023 Belgesi'nin etkisi üzerinde durulmuş, ancak bu belgelerin genelde üstün yetenekli çocuklara yönelik politikaların oluşturulmasında ne kadar etkili olduğu sorusu açık kalmıştır. MEB'in 2013 ve 2018'de yayınladığı eylem planları, üstün yetenekli çocukların eğitimine yönelik stratejik amaçları ve hedefleri içermiştir. Ancak, belgelerin uygulamadaki etkinliği ve BİLSEM'lerin güçlendirilmesi konusundaki somut adımların detaylandırılmamış olması, politikaların tam anlamıyla hayata geçirilip geçirilemediği konusunda belirsizlik yaratmaktadır. Bu makale, üstün yetenekli çocukların eğitimine yönelik politika ve uygulamalardaki mevcut durumu değerlendirir ve gelecekte atılacak adımların üzerine düşünmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekli çocuklar, Eğitim politikaları, Kalkınma planları, Milli Eğitim Şuraları, BİLSEM.

Etik Beyan

Bu makale, doktora tezinden üretilmiştir. Yazar tezin ilgili bölümlerini paraphrase etse de teziyle benzerlik taşımaktadır. Ayrıca makalede kalkınma planlarından, milli eğitim şuralarından da alıntılar kullanılmıştır. Alıntıların kullanımı akademik yazımı uygun verilmiş, benzerlikte bu oranlarda rapordan çıkarılmıştır.

Teşekkür

Doktora tezime rehberlik eden değerli danışmanım Prof. Dr. Murat Özdemir'e çok teşekkür ederim.

What Do The Policy Documents That Direct The Future of Gifted Children Tell Us?

Öz

This article focuses on the policies and practices related to the education of gifted children in Turkey, by examining the evolution of National Education Councils and other policy documents in this field. The study states that policy documents are generally ineffective in practice, and that decisions especially for gifted children cannot be adequately implemented. The decisions taken on important issues such as science and art centers and teacher selection were exemplified, but it was emphasized that the majority of these decisions could not be implemented. The importance of the Anatolian Sak Intelligence Scale, developed for the detection of gifted children, was mentioned, but in general, it was not observed that important steps were taken towards the transformation of BİLSEMs in the 18th National Education Council. In addition, among the policy documents, the impact of the Turkish Grand National Assembly Research Commission Report, Strategic Action Plan and Vision 2023 Document was emphasized, but the question of how effective these documents were in establishing policies for gifted children in general remained open. The action plans published by the Ministry of National Education in 2013 and 2018 included strategic goals and targets for the education of gifted children. However, the effectiveness of the documents in practice and the fact that concrete steps regarding the strengthening of BİLSEMs are not detailed create uncertainty as to whether the policies have been fully implemented. This article evaluates the current situation in policies and practices regarding the education of gifted children and aims to reflect on future steps.

Anahtar Kelimeler

Gifted children, Education policies, Development plans, National Education Councils, BİLSEM.

Kaynakça

• Akarsu, F. (2001). Üstün yetenekli çocuklar: Aileleri ve sorunları. Ankara: Eduser Yayınları.
• Akay, M. (2010). Milli eğitim şuraları karar metinlerinin seçilmiş kavramlar açısından incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Armstrong, C. (2021). Key methods used in qualitative document analysis. OSF Preprints, 1-9. Aybek, 2020. Ziya Selçuk eğitim şurasını toplamamalıdır. https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/sahin-aybek/ziya-selcuk-egitim-surasini-toplamamalidir-1722893
• Aypay, A. (2015). Eğitim politikası (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Bilgiç, N. (2017). Üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin eğitimi politikalarına yönelik nitel bir çalışma. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cevher Kılıç, V. (2015). Türkiye’de üstün ve özel yetenekli çocuklara yönelik bir eğitim politikası oluşturulamaması sorunu üzerine bir değerlendirme. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 4(12), 145-154.
• Cronin, P., Ryan, F., & Coughlan, M. (2008). Undertaking a literature review: A step-by-step approach. British Journal of Nursing, 17(1), 38-43.
• Çitil, M. (2018). Türkiye’de üstün yeteneklilerin eğitimi politikalarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47 (Özel Sayı 1), 143-172.
• Çoruk, A. (2019). Planlı kalkınma dönemindeki Milli Eğitim Şûra kararlarının kalkınma planlarındaki eğitime ilişkin hedefler çerçevesinde değerlendirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 15(4), 297-318.
• DPT, (1963). Birinci beş yıllık kalkınma planı (1963 - 1967). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Birinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1963-1967%E2%80%8B.pdf
• DPT, (1968). İkinci beş yıllık kalkınma planı (1968 - 1972). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C4%B0kinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1968-1972%E2%80%8B.pdf
• DPT, (1973). Üçüncü beş yıllık kalkınma planı (1973 - 1977). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1973-1977%E2%80%8B.pdf
• DPT, (1979). Dördüncü beş yıllık kalkınma planı (1979 - 1983). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/D%C3%B6rd%C3%BCnc%C3%BC-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1979-1983%E2%80%8B.pdf
• DPT, (1985). Beşinci beş yıllık kalkınma planı (1985 - 1989). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Be%C5%9Finci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1985-1989.pdf
• DPT, (1990). Altıncı beş yıllık kalkınma planı (1990 - 1994). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Alt%C4%B1nc%C4%B1-Be%C5%9F-Y%C4%B1lll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1990-1994%E2%80%8B.pdf
• DPT, (1996). Yedinci beş yıllık kalkınma planı (1996 - 2000). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Yedinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1996-2000%E2%80%8B.pdf
• DPT, (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Sekizinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2001-2005.pdf
• DPT, (2007). Dokuzuncu beş yıllık kalkınma planı (2007-2012). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2007-2013%E2%80%8B.pdf
• Durmuş, A. (2018). Millî eğitim şûraları ve öğretim programlarında özel yetenekli çocukların eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 445-448.
• Eriş, S. (2006). 1961–1987 yıllarında gerçekleştirilen Milli Eğitim Şuraları ve alınan kararların uygulamaları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Fischer C. (2006) Research Methods for Psychologists: Introduction through Empirical Studies. USA, Elsevier Inc. KB, (2014). Onuncu kalkınma planı (2014-2018). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf
• KB, (2019). Onbirinci kalkınma planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf
• Kılıç, V. C. (2018). Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitiminde ülke politikaları ve eğitim uygulamaları. Türk Kültürü Dergisi, 1, 135-143.
• Li, S., & Wang, H. (2018). Traditional literature review and research synthesis. The Palgrave handbook of applied linguistics research methodology, 123-144.
• MEB, (1949). IV. Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164715_4_sura.pdf
• MEB, (1953). V. Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164807_5_sura.pdf
• MEB, (1957). VI. Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164847_6_sura.pdf,
• MEB, (1962). Yedinci Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_01/28122537_sura_7.pdf
• MEB, (1974). IX Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165045_9_sura.pdf
• MEB, (1982). XI Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165200_11_sura.pdf
• MEB, (1988). XII Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165252_12_sura.pdf
• MEB, (1996). XV. Milli Eğitim Şurası. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165430_15_sura.pdf
• MEB, (2006a). Onyedinci Milli Eğitim Şurası kararları.
• http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165619_17_sura.pdf
• MEB, (2006b). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: Milli Eğitim.
• MEB, (2010). 18. Milli Eğitim Şurası kararları. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf
• MEB, (2012). Üstün yeteneklilerin eğitimi alanında uluslararası politika ve uygulamaların incelenmesi raporu. http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_02/12114109_stnyeteneklerineitimi.pdf adresinden erişilmiştir.
• MEB, (2013). MEB 2013-2017 Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Eylem Planı. http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_10/25043741_zelyeteneklibireylerstratejiveuygulamaplan20132017.pdf
• MEB, (2014). 19. Milli Eğitim Şurası kararları. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/10095332_19_sura.pdf
• MEB, (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf
• MEB (2021). 20. Millî Eğitim Şûrası Kararları . https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_12/08163100_20_sura.pdf
• MEB (2022). 20. Milli Eğitim Şurası, Yüz Yüze Eğitime Dönüşte 180 Gün. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_02/20144118_Yuzyuze_Egitime_Donuste_180_Gun-sayfalar-104-113_1.pdf
• Özdemir, V. (2014). Türkiye’de planlı kalkınma deneyimleri. Marmara Üniversitesi, 1-27. https://dumludag.files.wordpress.com/2013/09/ozdemir_planlama.pdf
• Özmen, F., & Kömürlü, F. (2013). Türkiye’de üstün zekâli ve yetenekli öğrencilerin eğitimine ilişkin politika ve uygulamalar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 35-56.
• Rozas, L. W., & Klein, W. C. (2010). The value and purpose of the traditional qualitative literature review. Journal of evidence-based social work, 7(5), 387-399.
• Sak, U., Ayas, M. B., Sezerel, B. B., Öpengin, E., Özdemir, N. N., & Gürbüz, S. D. (2015). Gifted and talented education in Turkey: Critics and prospects/Türkiye'de üstün yeteneklilerin eğitiminin eleştirel bir değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Egitim Dergisi, 5(2), 110.
• Shaughnessy, M. F. (2020). An interview with Ugur Sak: Intelligence testing in Turkey. North American Journal of Psychology 22 (2), 167-172.
• Şahin, F. (2020). Türkiye’de özel yeteneklilerin eğitimi: Politika belgeleri ve yasalar bağlamında bir tartışma. Yeni Türkiye, 115, 63-76.
• TBMM, (2012). Üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının sağlanması amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu, Kasım. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/129
• Tofur, S., Aypay, A., & Yücel, C. (2016). 1980 - 2014 Türk Milli Eğitim Şûra kararları ile Tebliğler Dergisi Fihristlerinin karşılaştırmalı değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 41(186), 253-274.