Örgütsel Sapma: Literatür Taraması ve Eğitim Örgütlerindeki Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 43, 21.05.2024

Suzan Yıldırım

https://doi.org/10.59320/alanyazin.1446387

Öz

Örgütsel sapma, bir örgütteki bireylerin belirlenmiş kurallardan, normlardan veya etik standartlardan sapma eğiliminde oldukları kasıtlı davranışları ifade etmektedir. Kişisel, durumsal, örgütsel ve çevresel faktörler gibi çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilen bu davranışlar hemen hemen her örgütte görülebilmekte ve verimlilik kaybı, azalan iş tatmini, düşük örgütsel bağlılık gibi olumsuz sonuçlar doğurarak örgüte ve üyelerine zarar vermektedir. Bu çalışma ile örgütsel sapma kavramı, örgütsel sapma sınıflamaları, örgütsel sapmanın öncülleri ve sonuçları ile eğitim örgütlerine yönelik yapılan sapma araştırmaları incelenerek kuramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Çalışmanın, örgüt yöneticileri ve karar alıcılarına kavram ile ilgili önemli bilgiler sunarak, örgüt içindeki sapma davranışlarının etkili bir şekilde ele alınması ve önlenmesine yönelik kapsamlı bir kaynak yaratacağı ve bu sayede alana yarar sağlayacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel sapma, sapma davranışları, örgüt, eğitim örgütü

Organizational Deviation: Literature Review and Reflections in Educational Organizations

Öz

Organizational deviance refers to the intentional behaviors of individuals within an organization that deviate from established rules, norms, or ethical standards. Arising from various reasons such as personal, situational, organizational, and environmental factors, these behaviors can be observed in almost every organization, leading to negative consequences such as productivity loss, decreased job satisfaction, and low organizational commitment, causing harm to both the organization and its members. This study aims to create a theoretical framework by examining the concept of organizational deviance, its classifications, precursors, and consequences, along with deviation research conducted in educational organizations. By providing essential insights into the concept, the study seeks to offer valuable information to organizational leaders and decision-makers. It is hoped that the study will serve as a comprehensive resource for effectively addressing and preventing deviant behaviors within the organization, thereby contributing to the field.

Anahtar Kelimeler

Organizational deviance, deviant behaviours, organization, educational organization

Kaynakça

• Akçit, V, Akşit, İ., & Barutçu, E. (2018). Kurt Lewin’in liderlik tarzları ile örgütsel sapma ilişkisinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (1), 209-225.
• Akkaya, B (2019). İlkokullardaki öğretmenlerin üretkenlik karşıtı iş davranışının örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet ile ilişkisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi].Ankara Üniversitesi.
• Aksu A., Guçer H., & Orçan A. (2015). Primary school teachers’ views about supervisional deviant behaviors. Educ. Res. Rev. 10(11):1514-1523.
• Aksu, A., & Girgin, S. (2013). Okullarda örgütsel sapma ölçeği. Education Sciences, 8(3), 375-389. https://doi.org/10.12739/NWSA.2013.8.3.1C0593
• Akyüz, M., & Özyer, K. (2018). Cinsiyet ayrımcılığının örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisinde öz-yeterliliğin aracılık rolü: Sağlık kurumlarında bir araştırma. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 25-51.
• Anasız, B., & Püsküllüoğlu, E. (2018). Algılanan Örgütsel Sapma Davranışı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (19), 449-469.
• Anasız, T. B. (2016). Öğretim üyelerinin örgütsel sapma davranışlarının incelenmesi (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği). Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi: Muğla.
• Appelbaum, S.H., Iaconi, G.D., & Matousek, A. (2007). Positive and negative deviant workplace behaviors: Causes, impacts, and solutions. Corporate Governance, (7)5, 586-598. https://doi.org/10.1108/14720700710827176
• Argon, T., & Ekinci, S. (2016). Teachers' views on organizational deviance, psychological ownership and social innovation. Universal Journal of Educational Research 4(12A), 133-139. https://doi.org/10.13189/ujer.2016.041317.
• Avcı, N. (2008). Konaklama işletmelerinde örgütsel öğrenme, iş tutumları ve örgütsel sapma arasındaki ilişkinin analizi. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi: İzmir.
• Başdemir, A. (2019). Okullardaki örgütsel sapma düzeylerinin öğretmen algılarına göre incelenmesi: Siirt örneği. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi: Siirt.
• Bayın, G., & Yeşilaydın, G.T., (2014). Hemşirelerde Örgütsel Sapma Davranışının Analizi: Bir Üniversite Hastanesi Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi 6/3, 81-107
• Bennett, R. J., & Robinson, S. L. (1995). A Typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of Management Journal. 38(2),555- 572.
• Bennett, R. J., & Robinson, S. L. (2000). Development of a measure of workplace deviance. Journal of Applied Psychology, 85(3), 349-360.
• Bennett, R. J., & Robinson, S. L. (2003). The past, present, and future of workplace deviance research. greenberg j.s. editör. Organizational Behavior: The State of the Science. Lawrence Erlbaum Associate, 247-282.
• Bennett, R.., & Marasi, S. (2016). Workplace deviance. Encyclopedia of Mental Health. 382-386.
• Bies, R. J., & Tripp, T. M. (1996). Beyond distrust: Getting even‖ and the need for revenge. In R.M. Kramer & T.R. Tyler (Eds.). Trust in organizations. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Binboğa, G., Eğin, E., & Gülova, A. (2018). Örgütsel davranişin karanlik yüzü ve türkçe literatürün incelenmesine yönelik bir araştirma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (FESA), 3 (1), 382-399.
• Brice, W., & Rupp D. R. (2015). The psychology of workplace deviant & criminal behavior. The Journal of Criminal Law & Criminology, 105(2), pp.533-547.
• Çeken, H. (2012). Etik liderlik ve örgütsel adaletin örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 18-39.
• Chauhan, A., Kura, K. M., & Mohd Shamsudin, F. (2014). Effects of honor codes and classroom justice on students’ deviant behavior. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 112, 77-86.
• Coccia, C. (1998). Avoiding a toxic organization. Nursing Management, 29(5), 32-4.
• Çolak, F. (2019). Okulların liderlik kapasitesi ve öğretmenlerin örgütsel sapma davranışları arasındaki ilişki (Muğla ili örneği). [Yükseklisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Costa, P. T., Jr., & McCrae, R. R. (2011). The Five-Factor Model, Five-Factor Theory, and interpersonal psychology. In L. M. Horowitz & S. Strack (Eds.), Handbook of interpersonal psychology: Theory, research, assessment, and therapeutic interventions, 91–104). John Wiley & Sons, Inc. https://psycnet.apa.org/record/2010-25204-006
• Cremer, D.D., Dijke, M.V., Mayer, D. M., Thau, S., & Workman, K. M. (2012). Leader mistreatment, employee hostility, and deviant behaviors: Integrating self uncertainty and thwarted needs perspectives on deviance. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 117(1), 24-40.
• Cropanzano, R., Anthony, E. L., Daniels, S. R., & Hall, A. V. (2017). Social exchange theory: A critical review with theoretical remedies. The Academy of Management Annals, 11(1), 479–516. https://doi.org/10.5465/annals.2015.0099
• Demir, M. (2011). Effects of organizational justice, trust and commitment on employees' deviant behavior, Anatolia, 22(2), 204-221.
• Demir, M., & Tütüncü, Ö. (2010). Ağırlama işletmelerinde örgütsel sapma ile işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişki, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1), 64-74.
• Demir, M. (2009). Konaklama işletmelerinde duygusal zeka, örgütsel sapma, çalışma yaşamı kalitesi ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişkinin analizi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Demir, M., & Tütüncü, Ö. (2010). Ağırlama işletmelerinde örgütsel sapma ile işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişki, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1), 64-74. https://dergipark.org.tr/en/pub/atad/issue/16799/174499
• Demirkol, M., Doğan, A., & Özdemir, T.Y. (2023). Okul yöneticilerinin öğretmenlerde örgütsel sapma davranışlarına ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 1-19. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2023.209
• Doğruöz, E., & Özdemir, M. (2018). Eğitim örgütlerinde üretkenlik karşıtı iş davranışları ve örgütsel bağlılık ilişkisi. İlköğretim Online, 17(1), 396-413.
• Dunlop, P. D., & Lee, K. (2004). Workplace deviance, organizational citizenship behavior, and business unit performance: the bad apples do spoil the whole barrel. Journal of Organizational Behavior, 25(1), 67–80.
• Eid, J., Hystad, S. W., & Mearns, K. J. (2014). Moral disengagement as a mechanism between perceptions of organisational injustice and deviant work behaviours. Safety Science, 68, 138-145.
• Erkutlu, H., & Chafra, J. B., (2018). Despotic leadership and organizational deviance: The mediating role of organizational identification and the moderating role of value congruence. Journal of Strategy and Management, (11)2, 150-165.
• Erkutlu, H., & Chafra, J. B., (2019). Leader psychopathy and organizational deviance: The mediating role of psychological safety and the moderating role of moral disengagement. International Journal of Workplace Health Management, 12(4), 197-213.
• Ertürk, A., & Zıblım, L. (2020). Is The Perception of Organizational Deviation Affected by The Organizational Climate? Research in Schools. Eurasian Journal of Educational Research, 20 (85), 1-22.
• Galperin, B. (2012). Exploring the nomological network of workplace deviance: Developing and validating a measure of constructive deviance. Journal of Applied Social Psychology. 42. 10.1111/j.1559-1816.2012.00971.x.
• Genel, B. (2019). The role of organizational citizenship behavior on the relationship between organizational culture and organizational deviance: A research in the banking industry. [Yükseklisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Giacalone, A.R., & Greenberg, J. (1996). Antisocial Behavior in Organizations. Sage Publications, Inc.
• Girgin Köse, S. (2013). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sapma ve stratejik liderlik arasındaki ilişki üzerine algıları: İzmir ili örneği. [Yükseklisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Guay, R. P., Choi, D., Oh, I.-S., Mitchell, M. S., Mount, M. K., & Shin, K.-H. (2016). Why people harm the organization and its members: Relationships among personality, organizational commitment, and workplace deviance. Human Performance, 29(1), 1–15. https://doi.org/10.1080/08959285.2015.1120305
• Hanaylı, B. (2020). Örgütsel bağlılığın sanal kaytarma davranışı üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Helfers, R., Reynolds, P., & Maskaly, J. (2018). Applying Social Exchange Theory to Police Deviance: Exploring Self-Protective Behaviors Among Police Officers. Criminal Justice Review. 44.
• Henle, C.A., Giacalone, R.A., & Jurkiewicz, C.L. (2005). The role of ethical ideology in workplace deviance. Journal of Business Ethics, 56(3), 219.
• Hirschi, T. (1969). Causes of delinquency. Berkeley, CA: University of California Press.
• Hollinger, R. C., & Clark, J. P. (1982). Formal and informal social controls of employee deviance. The Sociological Quarterly, 23(3), 333–343.
• İyigün, N. Ö., & Çetin, C. (2012). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisi ve ilaç sektöründe bir araştırma. Öneri dergisi, 10(37), 15-29. https://doi.org/10.14783/od.v10i37.1012000179
• Khaldoon, I., & Zakuan, A. (2015). Workplace deviant behaviour: Study on bank employees in Klang Valley, Malaysia. Erişim adresi: http://etd.uum.edu.my/5560/2/s810851_02.pdf
• Kişmir, S.F. (2021). Ortaöğretim öğretmenlerinin okul iklimi algıları ile örgütsel sapma algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yükseklisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kurtz, R. S. (2014). Organizational deviance, integrity, and regulation. Public Integrity, 17(1), 75-89.
• Litzky, B. E., Eddleston, K. A., & Kidder, D. E (2006). The good, the bad and the misguided. How managers inadvertently encouraged deviant behaviours. Academy of Management Perspectives, 20(1), 91-103.
• Marcus, B., & Schuler, H. (2004) Antecedents of counterproductive behavior at work: a general perspective. Journal of Applied Psychology, 89, 647-660.
• Mathur, G., & Chauhan, S.A. (2018). Analyzing the relationship between depression, abusive supervision & organizational deviance: an SEM approach. Journal of Human Resource Management, 21(1), 1-13.
• McCardle, J. G. (2007). Organizational justice and workplace deviance: The role of organizational structure, powerlessness, and information salience. Electronic Theses and Dissertations. 3259. https://stars.library.ucf.edu/etd/3259
• Merton, R. K. (1968). Social theory and social structure. New York, NY: Free Press. Moffitt, T. E. (1993). Adolescence-limited and life-course-persistent antisocial behavior: A developmental taxonomy. Psychological Review, 100, 674–701.
• Michalak, R., & Ashkanasy, N. M. (2013). Emotions and deviance. In S. M. Elias (Ed.). Deviant and criminal behavior in the workplace (pp. 19–49). New York University Press. https://doi.org/10.18574/nyu/9780814722602.003.0002
• Moberg, D.J. (1997). On employee vice. Business Ethics Quarterly, 7(4), 41-60.
• Near, J., & Miceli, M. (1985). Organizational Dissidence: The Case of whistle-blowing. Journal of Business Ethics. 4. 10.1007/BF00382668.
• Neves, P., & Story, J. (2015). Ethical leadership and reputation: Combined indirect effects on organizational deviance. Journal of Business Ethics, 127(1), 165–176.
• Ng, T. W. H., & Feldman, D. C. (2012). The effects of organizational and community embeddedness on work-to-family and family-to-work conflict. Journal of Applied Psychology, 97(6), 1233–1251. https://doi.org/10.1037/a0029089
• Omotayo, OA, Olubusayo, F, H.,Olalekan.A, J. & AdenikeA. A., (2015). Bir değerlendirme ile ilgili iş yeri sapkın davranışlar ve bunun anlamı. Açık organizasyonel performans büyüyen ekonomi. Günlük veya Örgütsel Psikoloji. 15 (1).
• Özdemir, T. Y., & Yıldız-Yalçın, A. (2023). Organizational pathologies in educational organizations and administrator responses to pathologies. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 56(3), 1067-1103. https://doi.org/10.30964/auebfd. 1100945
• Öztürk, T. (2023). Öğretmenlerin algılanan örgütsel sapma davranışlarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 9(108). http://dx.doi.org/10.29228/sssj.6 7716
• Peterson, D.K. (2002). Deviant workplace behavior and the organization’s ethical climate. Journal of Business and Psychology, 17(1), 47-61.
• Promsri, C. (2014). Relationship between organizational justice perception and deviant workplace behavior: A case study of nonacademic staffs of a selected public university. Panyapiwat Journal, 6(1), 60-76.
• Promsri, C. (2018). The Effects of Organizational Commitment on Deviant Work Behaviors of Employees at a Thai Government Bank”, Social Science and Humanities Journal, 2(3), 370-377.
• Puffer, S. M. (1987). Prosocial behavior, noncompliant behavior, and work performance among commission salespeople. Journal of Applied Psychology, 72(4), 615–621. https://doi.org/10.1037/0021-9010.72.4.615
• Robbins, S. P. & Judge. T. A. (2007). Organizational behavior. 12th. Edition, Pearson Education, Inc., Upper Saddle, River. New Jersey.
• Robinson, S.L., & Greenberg, J. (1998). Employees behaving badly: dimensions, determinants, and dilemmas in the study of workplace deviance. Journal of Organizational Behavior. 1-30.
• Robinson, S.L., & Bennett, R.J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study, Academy of Management Journal, 38(2), 555- 572. https://doi.org/10.5465/25669
• Rogojan, P.T. (2009). Deviant workplace behavior in organizations: Antecedents, influences, and remedies. Diplomarbeit, Magister der Sozial- und Wirtschaftswissenschaften. Universität Wien.
• Sackett, P. (2002) The structure of counterproductive work behaviours. International Journal of Selection and Assessment, 10, 5–11.
• Shaheen S., Bashir S., & Khan, A., K. (2017). Examining organizational cronyism as an antecedent of workplace deviance in public sector organizations. Public Personnel Management, 46(3) 308–323.
• Shapiro, S. P. (2005). Agency theory. Annual Review of Sociology, 31, 263–284. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.31.041304.122159
• Skarlicki, D.P., & Folger, R. (1997). Retaliation in the workplace: The roles of distributive, procedural, and interactional justice. Journal of Applied Psychology, 82, 434-443.
• Spector, P. E., Fox, S., Penney, L. M., Bruursema, K., Goh A., & Kessler, S. (2006). The dimensionality of counterproductivity: Are all counterproductive behaviors created equal? Journal of Vocational Behavior, 68, 446-460.
• Spreitzer, G. M., & Sonenshein, S. (2004). Toward the construct definition of positive deviance. American Behavioral Scientist, 47(6), 828–847. https://doi.org/10.1177/0002764203260212
• Syaebani, M. I., & Sobri, R. R. (2011). Relationship between organizational justice perception and engagement in deviant workplace behavior. The South East Asian Journal Management, 5(1), 37-49.
• Tüfekçi, Ü. (2016). Üretkenlik karşıtı iş davranışları ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Uğur, S. S. (2019). Örgütsel bağlılık ile örgütsel sapma davranışı arasındaki ilişki: Banka çalışanlarına yönelik bir araştırma. Economics Business and Organization Research, 1(1), 85-96.
• Valle, M., Kacmar, K M., Zivnuska, S., & Harting, T. (2019). Abusive supervision, leader-member exchange, and moral disengagement: A moderated-mediation model of organizational deviance. The Journal of Social
• Psychology, 159(3), 299–312. https://doi.org/10.1080/00224545.2018.1466776
• Vardi, Y., & Wiener, Y. (1996). Misbehavior in organizations: A motivational framework. Organizational Science, 7, 151-165. https://doi.org/10.1287/orsc.7.2.151
• Weiss, H. M., & Cropanzano, R. (1996). Affective events theory: A theoretical discussion of the structure, causes and consequences of affective experiences at work. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in organizational behavior: An annual series of analytical essays and critical reviews, 18, 1–74.
• Wheeler, H.M. (1976). Punishment theory and industrial discipline. Industrial Relations, (15)2, 235-243. 10.1111/j.1468-232X.1976.tb01120.x
• Zoghbi-Manrique-de-Lara, P., & Verano-Tacoronte, D. (2007). Investigating the effects of procedural justice on workplace deviance: Do employees' perceptions of conflicting guidance call the tune?. International Journal of Manpower, 28, 715-729. 10.1108/01437720710835183.