GORİOT BABA ROMANINDA KÜLTÜREL ÖGELERİN ÜÇ AYRI ÇEVİRMEN TARAFINDAN TÜRKÇEYE AKTARILIŞININ ÇEVİRİ BİLİMSEL AÇIDAN KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 28, 29.12.2024

Mehmet Kurt

Öz

Yüzyılımızın ortalarından itibaren bilimselliğe bürünen aktarım, son zamanlarda dünyamızdaki küreselleşme süreciyle, ülkelerin birbirlerine dil farklılıklarına rağmen ortak bir dille iletişim kurarak daha yakınlaşmalarını, birbirlerinin kültürlerine olan ilgiyi daha da artırmış ve ülkelerin bu yolla birçok alanda gelişmelerini sağlayan bir araç olmuştur. Bu tanımlama, hemen hemen birçok kuramcı tarafından paylaşılmaktadır. Buradan aktarımının dil ve kültür olmak üzere iki boyutunun bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu incelemede, Balsac’ın Goriot Baba romanında geçen Fransız kültürel ögelerin Türkçeye aktarılışlarında iki ayrı çeviri bilimci, Newmark ve Venuti’nin stratejilerinden faydalanılmıştır. İncelemenin ana konusu, kültürel öğelerin aktarımıdır. Bunun için Venuti'nin Yerlileştirme ve Newmark' ın ise “Deyimsel aktarım” yönteminin kültürel ögelerin aktarılmasında daha uygun olduğu görülmüştür. Bu incelemede amaç, Balsac’ın Goriot Baba romanında “Deyimsel aktarım” ve “Yerlileştirme” yoluyla Türkçeye aktarılan kültür öğelerinin üç ayrı çevirmen tarafından, değişik zaman dilimlerinde yapılan çevirilerinin, aktarım açısından karşılaştırmalı bir inceleme yaparak farklılıklarını, benzerliklerini ve hangi kuramcının kuramının uygulandığını örneklerle ortaya koymaktır..

Anahtar Kelimeler

Aktarım, Kültürel öğeler, Yerlileştirme, Yabancılaştırma, Deyimsel Aktarım.

A Comparative Study of the Transposition of Cultural Elements in the Novel Father Goriot into Turkish by Three Different Translators from a Translation Studies Perspective

Öz

Since the mid-20th century, translation has taken on a scientific character, and recently, with the globalization process in our world, it has become a tool that allows countries to come closer together by communicating in a common language despite their linguistic differences, thereby increasing interest in each other's cultures and facilitating developments in various fields. This definition is widely shared by many theorists. It is understood that the translation offers two dimensions: language and culture. In this study, the strategies of two different translation scholars, Newmark and Venuti, were utilized to analyze the transfer of French cultural elements into Turkish. The main theme of this study is the translation of cultural elements. For this purpose, it was observed that Venuti's "domestication" and Newmark's "idiomatic translation" strategy were more suitable for the translation of cultural elements. The aim of this analysis is to reveal the differences and similarities between cultural elements in the translation of Balsac's novel ‘Goriot Baba’, which were transferred to Turkish through ‘idiomatic transfer’ and ‘indigenization’, by three different translators in three different time periods through a comparative and explanatory analysis. Thus, main differences between their theoretical approaches will be discussed based on textual examples.

Anahtar Kelimeler

Translation, Cultural Elements, Domestication, Foreignization, Idiomatic Translation

Kaynakça

• Aldyab, A. & Kettaneh, T. (2021). “El-Tantûriyye” romanındaki kültürel ögelerin çevirisi üzerine bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 831–843.
• Akalın, İ., & Haluk, Ş. (2011). Türkçe Sözlük (11. Baskı) Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ayata, C. Ş. (2021). Yazın çevirisi ve kültür aktarımı. Paper presented at the symposium, Ege University, İzmir, Turkey.
• Balzac, H. de. (1971). Le père Goriot (Folio ed.). Gallimard.
• Balzac, H. de. (1982). Goriot Baba, Çeviren: Nesrin Altınova, Trans.). Sosyal Yayınlar. Balzac, H. de. (2015). Goriot Baba, Çeviren: Tahsin Yücel. Can Sanat Yayınları.
• Balzac, H. de. (2021). Goriot Baba, Çeviren: V. Yalçıntoklu) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Barut, E., & Baytar, İ. (2021). Çeviride kültürel öğelerin aktarımı için başvurulan yöntem ve stratejilere ilişkin bir inceleme: Robert Louis Stevenson’un "Define Adası" eserinden yerlileştirme stratejisi örnekleri. International Journal of Language Academy, 9(2), 17– 28.
• Can, M. Z., & Gezer, G. (2019). Kültürü çevirmek: Kültür aktarımı kapsamında çeviri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (17), 354–370.
• Çilyüz, S. (2020). Kültürel öğelerin çeviri yoluyla aktarımı. Sakarya University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Translation and Interpreting.
• Erkurt, G. Ş. (2023). Çevirmen sosyal konumu ve rolü itibariyle kültür aktarımcısı mıdır? Kültürlerarasılık & Dilbilim Çözümlemeleri. Paradigma Akademi.
• İnal, T., & Kaya, M. (2006). Nedim Gürsel’in Resimli Dünyasından Timour Muhidine’nin Les Turbans de Venise’ine: Kültürel öğelerin çevirisi ile ilgili betimleyici bir çalışma. Frankofoni, 29, 79–86.
• Kurt, M. (2021). Fransızcadan Türkçeye geçen kimya terimlerinin çeviribilim ve sözcükbilim açısından sözlüksel sorunlarının incelenmesi ve çözüm önerileri. International Journal of Language Academy, 9(1), 175–197. https://doi.org/10.29228/ijla.48789
• Newmark, P. (1981). Approaches to Translation. Oxford-Frankfurt/M.
• Önder, M. (1979). Ziya Gökalp’te Kültür Kavramı, İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi No:131
• Saraç, T. (1999). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük (8th ed.). Adam Yayıncılık ve Matbaacılık. ISBN 975-418-185-3.
• Sığırcı, İ. (2022). Fransızca Çeviri Klavuzu, Seçkin Akademik ve Mesleki Yay.
• Sığırcı, İ. (2022). Çeviri Felsefesi, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Sığırcı, İ. (2015). Kültürün aktarımı: Türkçe ve Fransızcada ölümle ilgili örtmece sözlerin İncelenmesi, Milli Foklor, 27 (108), ss. 103-115. https://www.millifolklordergisi.com/PdfViewer.aspx?Sayi=108&Sayfa=100
• Taş, S. (2017). Kültürel unsurların çevirisi ve çeviri stratejileri. Humanitas, 5(10), 1–14. https://doi.org/10.20304/humanistas.289303
• Venuti, L. (1998). Strategies of translation. in M. Baker (Ed.), Encyclopedia of Translation Studies (pp. 240–244). Routledge.
• Yalçın, P. (2003). Çeviri stratejileri: Kuram ve uygulama. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 47–58.
• https://sozluk.gov.tr/.02.01.2024
• https://www.cnrtl.fr/definition/matou/.04.02/2024
• https://tr.glosbe.com/fr/tr. 18.12.2023
• https://www.google.com/search?tlsa=1&sca_esv=3bc652a4c53a3f84&ei=wHHbZbbHEtipxc 8P--*6CuAU&q=%C3%87evir&tlitesl=auto&tlitetxt=&tlitetl=tr. 03.02.2024.
• https://www.hurriyet.com.tr/egitim/halic-nedir-ve-nasil-olusur-halic-nerelerde-gorulur-cografyada- halic-kavrami-41839318. 11.12.2024.