Küre Bakır Madeni (1800-1821)

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 121 - 143, 24.12.2019

Gülşah Kaya

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.513083

Cited By: 1

Öz

Madenler, yüzyıllardan beri toplumların
yaşantılarında oldukça önemli bir yer tutmuş önemli gelir kaynaklarındandır.
Maden ocak ve işletmeleri, devletin para rejiminin örgütlenmesinde ve tedavüle
sunulmasında önemli bir yere sahiptirler. Kastamonu’nun Küre ilçesinde bulunan
bakır madenleri de bölgeyi tarih boyunca önemli kılmıştır. Küre’nin tarihteki
bilinen adı “Küre-i Nühâs”tır ve eski Türkçede “Bakır Ocağı” anlamına
gelmektedir.

Bu çalışmada Osmanlı arşiv belgelerinden
faydalanılarak, 1800-1821 tarihleri arasında Küre bakır madenleri hakkında
değerlendirmelerde bulunulmuştur. Giriş kısmında, Küre’nin tarihine kısaca
değinildikten sonra, madenlerin en canlı dönemi olan 1300-1500 yılları arası
dönemden bahsedilmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti’ndeki maden ocaklarının nasıl
ve kimler tarafından idare olunduğu, madenlerde kimlerin, hangi görevlerden
sorumlu olduğu, Osmanlı Devleti’nin madenler konusundaki uygulamış olduğu
politika konularına da değinilmiştir. Diğer kısımda,1800-1821 arası arşiv
belgelerinden istifade edilerek Küre bakırının nakli ve Darphâne’ye teslim
edilmesi, teslim edilen bakır miktarı, Küre bakırının saray mutfağında ve
Osmanlı ordusunun ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılması, maden eminliği
husûsunda şikâyet konuları, alacak-verecek davaları, işçi istihdâmı, maden
çalışanlarının durumları ve bağlı oldukları köyler hakkında tespitlerde
bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Küre, Bakır Madeni, Osmanlı Devleti

Kure Copper Mine (1800-1821)

Öz

Mines are an
important source of income that has occupied an important place in the lives of
societies for centuries. The mines and enterprises have an important place in
the organization and introduction of the money regime of the state.  Copper mines in Kastamonu’s Kure district
have made the region important throughout  history. The known name of Kure in history is
“Kure-i Nuhas” and it means “Copper Mine” in old Turkish.

In this
argument, some evaluations were made about Kure copper mines- between 1800-1821-by
utilising the documents from Ottoman archives. İn the introduction,after
briefly mentioning the history of the Kure,the period between 1300-1500, which
is teh most lively perid of the mines, is mentioned. In addition, how and by
whom the mines in the Ottoman Empire are governed, who is responsable for the
mines and which duties, the policy issues taht the Ottoman Empire has applied
in the field of the mines are also mentioned. Beside these, some quite
important subjects were determined about Kure-i Nühâs mine, the transportation
of Kure copper mine and its delivery to Engraving and printing place, the usage
of Kure copper in palace cuisine and Ottoman Army, the complains about mining
asurance, employment, the conditions of mine workers and some knowledge about
their villages.  by utilising the
documents from Ottoman Archives between 1800-1821.

Anahtar Kelimeler

Kure, Copper Mine, The Ottoman Empire

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Adliye (C..ADL.,) nr.43/2617.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Tasnifi Adliye (C..ADL.,) nr.23/1114.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Askeriye (C..AS..), nr.165/7251.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Askeriye (C..AS..), nr.10141/44438.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.8/395.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.24/1171.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.30/1468.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.57/2815.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.55/2744.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.38/1885.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.24/1182.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.30/1468.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.33/1622.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.26/1294.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr.13/613.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Darphâne (C..DRB.), nr. 55/3744.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Dâhiliye (C..DH.), nr. 349/17453.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Maliye Defteri (C..ML..), nr.40/1834.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Saray (C..SM.), nr.44/2207.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), YB..O4., nr.6/52
• Altunbay Mustafa, Klasik Dönemde Osmanlı’da Madencilik, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.10, Ankara 2002, s.1473.
• Bayartan Mehmet, XIX.Yüzyılda Osmanlı Madenlerinin Coğrafi Dağılışı, Osmanlı Bilimi Araştırmaları X-I, 2008, s.149-150.
• Cumhur Müjgan, Kastamonu Tarihinde Ahiler ve Esnaf Kuruluşları, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebliğleri (19-21 Ekim 1998), Ankara 1998, s.7-8.
• Eldem Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, TTK Yayınları, Ankara 1994.
• Erginsoy Ülker, İslam Maden Sanatının Gelişmesi, İstanbul, 1978.
• Kankal Ahmet, Türkmen’in Kaidesi Kastamonu, Zafer Matbaası, Ankara 2004.
• Karpov S.P., Italianskie Morskie Respubliki i Iuzhnoe Prichernomor’e v XIII-XV. vv: Problemy Torgovli, Moskva 1990, Izd-vo Moskovskogo Universiteta.
• Karpov S.P., Trapezundskaia Imperia i Zapadnoevropeiskie Gosudarstva v XIII-XV vv, Moskva 1981, Izd- vo Moskovskogo Universiteta.
• Karpuz Emine, Anadolu Mutfaklarında Kullanılan Bakır Kaplar ve Osmanlı Dönemi Örnekleri, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.12, Ankara 2002, s. 2.
• Pakalın M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• Sahillioğlu Halil, Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketlerinin Yeri, ODTÜ Gelişme Dergisi Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar Özel Sayısı, Ankara 1978, s.4.
• Tızlak Fahrettin, XIX. yüzyılın İlk Yarısında Anadolu Madenleri. Prof.Dr. Bayram Kodoman’a Armağan, Samsun 1993, s.295.
• Ünal Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Sinop Tersanesi İçin Canik Sancağı’ndan Malzeme Temini. Geçmişten Geleceğe Samsun, (Editör: C. Yılmaz), Samsun 2006, s.248.
• Varlık M. Bülent, Osmanlı Devleti’nde Madenlerde Çalışma Koşulları, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İstanbul 1985, s.917.
• Yakupoğlu Cevdet, Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu- Sinop- Çankırı- Bolu) XIII-XV. Yüzyıllar, Gazi Kitabevi, Ankara 2009.
• Yakupoğlu Cevdet, Kastamonu’nun Doğal Zenginliklerinden Küre Madenlerinin Tarihi Arka Planı, Kastamonu Üniversitesi
• Kastamonu’nun Doğal Zenginlikleri Sempozyumu (16-17 Ekim 2012), s.42-43.
• Quataert Donald, 19.yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Madencilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İstanbul 1985, s.915-916.Tezler
• Çağatay Neşet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Maden İşletme Hukuku, Doktora Tezi, Ankara: A.D.T.C.F, 1987.