Köken Dil Türkçe Konuşurlarının Fonetik ve Prozodik Özellikleri (Türkçe-Almanca)

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 5, 78 - 95, 10.06.2021

Şadan Altınok

Öz

İki dillilikte bir dilin diğer dili fonik, leksik, gramatik ve prozodik olarak etkilemesi doğal bir süreç olarak görülmektedir. Bu çalışmada Almanya’da yaşayan üçüncü kuşak miras dil Türkçe konuşurlarından elde edilen veriler fonetik ve prozodik olarak incelenmiştir. Yaş düzeylerine göre; 22 kadın, 8 erkek yetişkin kategorisinde ve 21 kadın, 13 erkek genç kategorisinde olmak üzere toplam 64 katılımcının verileri analiz edilmiştir. Ayrıca durak ve konumsal vurgu yerlerini karşılaştırmak için 16 anadil konuşurunun verileri de analize dahil edilmiştir. Katılımcıların gördükleri bir olayı Türkçe olarak formel ve informel anlattıkları ses kayıtları incelenmiştir. Ses kayıtları fonetik ve prozodik olarak iki ayrı değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Fonetik olarak en belirgin farklılaşma eğilimi; a, e, o, r, k, t, ş, ç, n seslerinde görülmüştür. Prozodik inceleme sonucunda ise; dilin ezgisinin kaybolduğu, tekrarların ve duraklamaların çokluğu, boğumlanma hataları, yanlış hece vurguları, bitimli cümlelerde bitimsiz sesletim, tonlama belirsizlikleri, bağlaç ve söylem belirteçlerinin konumsal vurgu farklılıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Almanca, fonetik, iki dillilik, konuşma, miras dil, prozodi, Türkçe.

Destekleyen Kurum

Alman Bilim Vakfı (DFG)

Proje Numarası

RUEG "Emerging Grammars in Language Contact Situations: A Comparative Approach" uluslararası projesinin “Clause combining and word order in heritage Turkish across majority Languages(P4)” bölümü verileri

Teşekkür

Bu çalışmada Alman Bilim Vakfı (DFG) tarafından desteklenen RUEG "Emerging Grammars in Language Contact Situations: A Comparative Approach" uluslararası projesinin “Clause combining and word order in heritage Turkish across majority Languages(P4)” bölümü verilerinden faydalanılmıştır. P4 bölümü proje yöneticisi Prof. Dr. Christoph Schroeder’e ve tüm çalışma arkadaşlarıma desteklerinden dolayı teşekkür ederim.

PHONETIC AND PROSODIC CHARACTERISTICS OF THE SPEAKERS OF TURKISH, A HERITAGE LANGUAGE (Turkish-German)

Öz

In bilingualism, it is seen as a natural process that a language affects the other language phonically, lexically, grammatically and prosodically. Intense exposure to the language and the frequency of use of this language due to the living environment can also affect the transfer between the two languages. In this study, data obtained from third generation speakers of Turkish, a heritage language, living in Germany were used. According to their age levels, the data of a total of 64 participants, including 22 women, 8 men in the adult category and 21 women and 13 men in the youth category, were analyzed. In addition, data from 16 native speakers were included in the analysis to compare places of pauses and positional emphasis. The sound recordings of the participants narrating an event in Turkish formally and informally were analyzed. The sound recordings were subjected to two separate evaluations, phonetically and prosodically. Phonetically, the most distinctive tendency of differentiation was seen in the sounds "a, e, o, r, k, t, ş, ç, n". As a result of the prosodic analysis, the loss of the melody of the language, the multiplicity of repetitions and pauses, articulation errors, false syllable stress, nonfinite pronunciation in finite sentences, intonation ambiguities, and positional emphasis differences of conjunction and discourse markers were determined.

Anahtar Kelimeler

German, phonetics, bilingualism, speech, heritage language, prosody, Turkish.

Proje Numarası

RUEG "Emerging Grammars in Language Contact Situations: A Comparative Approach" uluslararası projesinin “Clause combining and word order in heritage Turkish across majority Languages(P4)” bölümü verileri

Kaynakça

• Akkaya, Nevin/ İsçi, Cenan (2016). “Akademik Çevrenin İkidillilik Kavramı Hakkındaki Görüsleri/Views of Academic Staff on Bilingualism”. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 5(2): 328-343.
• Arslan, Mehmet (2006). “Almanya’dakı̇ Türk İşçı̇ Çocuklarının Eğı̇tı̇m Sorunları”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21(2): 233-245.
• Arslan, Meryem (2018). “ ‘Türkmanca’ ve Kelime Türleri: Kelsterbach Örneği”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 6(15): 613-631.
• Aydın, Fazıl (Ed.) (2014). Uluslararası İşgücü Anlaşmaları, Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayın Numarası 07.
• Aytan, Talat/ Başkapan, Ayşe/ Uysal, Güllü (2018) “Avrupalı Türkler Ana Dili Eğitimi Çalıştayları Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkophone 5(2): 16-34.
• Başkurt, İrfan (2009). “Almanya’da Yaşayan Türk Göçmenlerin Kimlik Problemi”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi 12 (2): 81-94.
• Bekar, Beytullah (2015). Almanya Türkçesi. Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Bekâr, Beytullah. (2016). “Almanya’da Türkçenin Ana Dili Olarak Öğretimiyle ve Türklerin Türkçe Kullanımlarıyla İlgili Kaynakça Denemesi”. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks 8(3): 285-302.
• Canbolat, Derya (2019). Almanya Türkülerine Yansıyan Dil ve Eğitim Sorunları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Çakır, Mustafa (2002). “Almanya’daki Çok Kültürlü Ortamlarda Türkçenin Ana dili Olarak Kullanımı”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2(1): 39-57.
• Çınar, Yusuf (2017). “Türk Alman İlişkilerinde Almanya’daki Türk Göçmenler (1961-2000)”. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi 2(2): 1-21.
• Demircan, Ömer (1990). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri. İstanbul: Ekin Eğitim-Yayıncılık ve Dağıtım.
• Demircan, Ömer (2013). Türkçenin Sesdizimi. İstanbul: Der Yayınları
• Demirdöven, Gökhan Haldun/ Okur, Alpaslan (2017). “İki dilli Türkçe öğretmeni adaylarının iki dillilik olgusuna yönelik görüşleri (Duisburg/Essen Üniversitesi örneği)”. Ana Dili Eğitimi Dergisi 5(4): 774-805.
• Ergenç, İclal (1984). Almanca ve Türkçe’nin Ses Yapılarının Karşılaştırılması. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi.
• Gökalp Yılmaz, Gaye (2017). “Avrupa’da Yaşayan Türkı̇yelı̇lere Daı̇r Gurbetçı̇ Ve Almancı Söylemlerı̇nı̇n Yenı̇den Düşünülmesı̇”. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 22 (Göç Özel Sayısı): 1473-1490.
• Günce, Gülseren (1976). “Almanya’da Yaşayan Türk İşçi Çocuklarının Eğitimlerinde ve çevreye uyumlarına ilişkin Sorunları Konusunda Bir Ön-Araştırma”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 9(1): 213-241.
• Karasar, Niyazi (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kaya, İlhan (2011). “Avrupalı Türkler: Misafir İşçilikten Avrupa Vatandaşlığına”. Doğu Coğrafya Dergisi 13(19): 149-166.
• Kelleher, Ann (2010). “Heritage Briefs “What is a Heritage Language?”. Center for Applied Linguistics: 1-3. https://cal.org/heritage/pdfs/briefs/What-is-a-Heritage-Language.pdf Erişim tarihi 20.12.2020
• Kırmızı, Bülent (2016). “Göçmen Türklerin Almanya’da Yaşadığı Sorunların Dünü ve Bugünü”. Journal of Turkish Language and Literature 2(3): 145-156.
• Kielhöfer, Bernd/ Jonekeit, Sylvie (1998). Zweisprachige Kindererziehung. Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Oruç, Şerif (2016). “Ana Dili, İkinci Dil, İki Dillilik, Yabancı Dil”. The Journal of Academic Social Science Studies 45: 279-290.
• Özdemir, M. Çağatay (1988). Federal Almanya'daki Türk İşçi Çocuklarının Eğitim Sorunları Açısından İki Dillilik ve İki Kültürlülük İle İlgili Eğitim Modelleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Pekacar, Çetin/ Güner Dilek, Figen (2009) "Uluslararası Fonetik Alfabe-I." Dil Araştırmaları 4: 135-150.
• Sakın, Bertuğ. (2018). “Almanya Türklerinin Dil Tutumları Üzerine Toplumdilbilimsel Bir Araştırma”. Current Research in Social Sciences 4(1): 1-17.
• Selen, Nevin (1979). Söyleyiş Sesbilimi Akustik Sesbilim ve Türkiye Türkçesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Selen, Nevin. (1988). Alman Dilinin Fonetik ve Entonasyon Kuralları. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Tsehaye, Wintai/ Lefremenko, Kateryna/ Bunk, Oliver (2020). “Language Contact Versus Internal Dynamics in Heritagespeakers’ Use of Discourse Markers”. Presentation, Annual Conference of the German Society for Linguistics (Deutsche Gesellschaft für Sprachwissenschaft). Hamburg.
• Uluçam-Wegman, Işıl (2017) Federal Almanya’da Türkçe Derslerinin Geçmişi, Yapısı, Alan Dersleriyle Etkileşimi ve Öğrenci Profili/Turkish Language Instruction in the Federal Republic of Germany. Türkçe Eğitimi Güncel Araştırmaları. (Ed. Doç. Dr. Hakan Ülper). Ankara: Pegem.
• Wiese, Heike (2012). Kiezdeutsch: Ein neuer Dialekt entsteht. München: Verlag CH Beck.
• Wiese, Heike/ Alexiadou, Artemis/ Allen, Shanley/ Bunk, Oliver/ Gagarina, Natalia/ Iefremenko, Kateryna/ Jahns, Esther/ Klotz, Martin/ Krause, Thomas/ Labrenz, Annika; Lüdeling, Anke/ Martynova, Maria/ Neuhaus, Katrin/ Pashkova, Tatiana/ Rizou, Vicky/ Rosemarie, Tracy/ Schroeder, Christoph/ Szucsich, Luka/ Tsehaye, Wintai/ Zerbian, Sabine/ Zuban, Yulia (2020). RUEG Corpus (Version 0.3.0) [Data set]. Zenodo. http://doi.org/10.5281/zenodo.3765218
• Yılmaz, Mehmet Yalçın (2014). İki Dillilik Olgusu ve Almanya’daki Türklerin İki Dilli Eğitim Sorunları. Turkish Studies 9/3: 1641-1651.
• https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration- Integration/auslaenderstatistik-stichtag.html;jsessionid= DF9DD6E2874E9711 00056EC1B3B25FF6.internet8731 (Erişim Tarihi: 25.07.2020)
• https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Current-Population/ Tables/liste-current-population.html (Erişim Tarihi: 25.07.2020)
• https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Migration-Integration /Tables/foreigner-gender.html (Erişim Tarihi: 25.07.2020)
• https://www.bik.gov.tr/hangi-ulkede-kac-turk-vatandasi-yasiyor/ (Erişim Tarihi: 11.10.2020)
• https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration-Integrat ion/Pulikationen/Downloads-Migration/auslaendbevoelkerung2010200197004.pdf?__ blob=publicationFile (Erişim Tarihi: 25.07.2020)
• http://www.mfa.gov.tr/yurtdisinda-yasayan turkler_.tr.mfa#:~:text=Yurtd%C4%B1%C5%9F %C4%B1nda%20ya%C5%9Fayan%206%2C5%20milyonu,Bat%C4%B1%20Avrupa %20%C3%BClkelerine%20yerle%C5%9Fmi%C5%9F%20bulunmaktad%C4%B1r. (Erişim Tarihi: 11.10.2020)