Taş Plak Geleneğinde Türk Müziği Kadın Ses Sanatçılarının Müzikal Kimlik Ve Rolleri

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 83 - 107, 30.06.2019

Tuba Barutcu

Öz

Taş
plakların Osmanlı döneminde XIX. yüzyılın sonlarında ortaya çıkması ve
yaygınlaşmasıyla birlikte, Türk müziği alanında ön plana çıkmış kadın ses
sanatçılarının kendilerine özgü müzikal kimlik oluşturduğu ve o dönemin sanat
camiası içerisinde önemli bir rol üstlendikleri görülmektedir. Cumhuriyet'in
ilan edilmesiyle Ulu Önder Atatürk tarafından gerçekleştirilen inkılap
hareketleri, Türk kadınına sosyal, kültürel, siyasal ve ekonomik anlamda birçok
imkân sağlamıştır. Bu devrimlerin birçok alan gibi sanat ve müzik alanına da
etki etmesi sonucu, Türk müziğine gönül vermiş yetenekli kadın ses
sanatçılarının kendilerini ifade edebilecekleri bir mesleki konuma ve olanağa
sahip oldukları söylenebilir. Böylelikle toplumda ve sanat alanında saygın bir
statü kazanan kadınlar, kendilerini müzikal anlamda geliştirme ve
gerçekleştirme imkânı bulmuşlardır. Müzik endüstrisi tarafından keşfedilen
kadın sanatçılar, seslerini taş plaklar vasıtasıyla topluma duyurmayı
başarmışlar ve ulusal bir ün kazanmışlardır.

            Bu araştırmada, Türk müziği kadın ses
sanatçılarının müzikal kimlik ve rolleri literatür taraması yapılarak çeşitli
yönlerden ele alınmıştır. Kadınların müzikal kimlik oluşturma süreçlerinin
nasıl gerçekleştiği, bu süreçte ne gibi öğelerin etkili olduğu ve toplum
içerisinde kadın ses sanatçıları olarak nasıl bir rol üstlendikleri
irdelenmiştir. Türk kadınının sanat yönüne vurgu yapması açısından önem
taşıdığı düşünülen bu araştırmada nitel araştırma yöntemini esas alan betimsel
bir model kullanılmıştır. Çeşitli kriterlere dayalı olarak elde edilen veriler
değerlendirilmiş, ortaya çıkan bulgular yorumlanmıştır. Araştırmanın, toplumun
beğenisini kazanmış kadın ses sanatçılarının müzikal kimlikleri ve
üstlendikleri rolleri ile bu alanda kendisini geliştirmek isteyen geleceğin
sanatçılarının mesleki yaşamlarına yol göstereceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Taş Plak, Türk Müziği, Kadın Ses Sanatçıları, Müzikal Kimlik, Rol

Kaynakça

• Bardakçı, M. (2017). Safiye, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal Bilimlerin Kavşağında Kimlik Sorunu, İzmir: Ege Yayıncılık.
• Bostancı, N. (1998). ‘Etnisite, Modernizm ve Milliyetçilik’, Ankara: Türkiye Günlüğü.
• Cebeci, S. (2010). Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri, (3. Basım). İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Ceylan, T. (2011). Toplumsal Sistem Analizinde Toplumsal Statü ve Rol, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 15 Sayı. 1.
• Doğan, İ. (1998). Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Dönmezer, S. (1999). Toplumbilim, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Eren, E. (1991). Yönetim ve Organizasyon, İstanbul: İşletme İktisadı Enstitüsü Yayını.
• Fıchter, J. (1994). Sosyoloji Nedir, (Çev. N. Çelebi), (2016). Ankara: Attila Kitabevi.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (Haz.: H. Özel, C. Güzel). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Güney, S. (2012). Sosyal Psikoloji, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi, (19. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayserilioğlu, B. (1951). Safiye Ayla,İstanbul: Osmanbey Matbaası, Radyo Magazin Sanat Ansiklopedisi, Mart Ayı, Sayı 3.
• Kürkçüoğlu, F. (2004). Kayıt Tarihimizin Serüveni, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, "Virgül" Aylık Kitap ve Eleştiri Dergisi, Sayı. 76.
• Linton, R. (1936). The Study of Man, New York: Appleton Century Company, Inc.
• Meşe, G. (1997). Yaşam Stilleri ve Kollektif Kimlik Etkileşimi Cumhuriyet Demokrasi ve Kimlik, (Haz: N. Bilgin). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Özdemir, E. (2010). Kimlik Kavramı ve Teorik Yaklaşımlar, Ankara: Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 8 (32).
• Özdil, M. (2017). Kolektif ve Bireysel Kimlikler Bağlamında Sosyal Bütünleşme, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı. 28.
• Sarı, G. Ç. (2013). Osmanlı'dan Cumhuriyete Kadın Müzisyenler: Taş Plak Geleneğinde Lale ve Nerkis Hanımlar Cd'si, İstanbul: Toplumsal Cinsiyet Dergisi, Sayı. 6.
• Schlesinger, M. (1998). Victoria Hazan, New York: Phonograph Records Co., Balkan Record Store, Global Village Music.
• Tezcan, M. (1995). Sosyolojiye Giriş, Ankara: Feryal Matbaası.
• Tok, N. (2003). Kültür, Kimlik ve Siyaset, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Topses, G., Topses, M. D. (2010). Toplum Bilime Giriş, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ünlü, C. (1991). Sözlü Taş Plaklar, İstanbul: İletişim Yayınları, Aylık Ansiklopedik Dergi "Tarih ve Toplum" Ekim Ayı, Cilt. 16 Sayı. 94.
• Ünlü, C. (2004). Git Zaman Gel Zaman Fonograf Gramofon Taş Plak, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yıldız, İ., Gelmez, A. (2014). Sosyal Psikoloji, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Yörükan, T. (2006). Alfred Adler Sosyal Roller ve Kişilik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• http://www.turkishmusicportal.org/tr/turk-muzigi-tarihi/turk-ses-kayit-tarihi (Erişim tarihi: 14.06.2019).
• http://www.feymag.com/Haberler/Detay/Kim/Muzigin-oncu-kadinlarindan-Fikriye-Hanim (Erişim tarihi: 16.06.2019).
• http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/24383/001513512006.pdf?sequence=1 (Erişim tarihi: 16.06.2019).
• http://kadineserleri.org/wp-content/uploads/2018/08/2008-istanbul-temasa-hayatinda-kadinlar.pdf (Erişim tarihi: 16.06.2019).
• http://www.hurriyet.com.tr/gramofondan-cdye-lale-nerkis-hanimlar-39040212 (Erişim tarihi: 16.06.2019).
• www.turizmhaberleri.com/KoseYazisi.asp?ID=2148 (Erişim tarihi: 20.03.2019).
• http://www.turizmhaberleri.com/KoseYazisi.asp?ID=2437 (Erişim tarihi: 22.03.2019).