BÖĞRÜDELİK TATAR YIRLARI'NDA GÖÇ UNSURU

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 11, 127 - 156, 27.01.2020

İzanrüba Kıran Ayten Kaplan

Öz

                Anadolu toprakları, birçok etnik gruba barınma hakkı sağlamıştır. Bu etnik gruplardan biri de Tatarlardır. Eskişehir, Ankara, Konya çevrelerinde yayılım gösteren Tatarlar, Anadolu’da, geldikleri yerin ismiyle tanımlanmışlardır. Kazan Tatarları, Kırım Tatarları, Sibirya Tatarları bunlara örnek olarak verilebilir.

                Araştırma konusu olan Böğrüdelik Tatarları, kendilerini Sibirya Tatarı olarak tanımlamaktadır. Bu etnik grup hakkında yapılan araştırmalar, daha çok tarihlerini ve dilini konu almaktadır. Çeşitli duygu birikimlerini yansıtmalarının yanı sıra sosyokültürel olaylara ait önemli söylem araçları olan müzik üzerine yapılmış bir araştırma yoktur. Nesrin Şen “Cihanbeyli-Böğrüdelik Köyü Türküleri” (1996) isimli yüksek lisans tezinde, halk ezgileri olan yırlar, edebi olarak incelemiştir. Bu tezin dışında, Böğrüdelik’te yaşayan Tatarlar’ın müzik kültürleri üzerine yayınlanmış ya da araştırma konusu olmuş bir kaynakla karşılaşılmamıştır. Bir toplumun müziğinin incelenmesi etnomüzikolojik verilere ulaşma açısından önem taşımaktadır. Göçmen bir toplumun, göç nedenlerini, göç öncesi ve sonrası yaşamları hakkında bilgi edinme olanağını sözlü müzik sağlamaktadır. Böylelikle topluluk üyelerinin yaşanmışlıkları ve halen sürdürdükleri yaşamda hangi kültürel öğeleri ön planda tuttuğu ve gelecek kuşaklara aktarılan kültürel unsurların neler olduğu tespit edilebilir.

          Araştırma örneklemi olan Böğrüdelik Köyü, Konya’nın Cihanbeyli ilçesinde olup; Türkiye sınırları içerisinde, Sibirya’dan göç eden Tatarların bulunduğu tek yerdir. Tek örnek olması; elde edilen bilgilerin etnomüzikoloji ve halkbilim çalışmalarına veri oluşturması açısından önem taşımaktadır.

                Tatarlar'ın müziklerinden elde edilen verilerle, göç unsurlarının belirlenmesi amaçlanan bu çalışmada sesli, yazılı, görsel literatür taraması ve görüşme tekniği kullanılmıştır. Nitel araştırmalarda örnek olay tarama modeline dayalı betimsel bir araştırmadır.

Böğrüdelik'te yaşayan Tatarların halk ezgileri olan yırlar, Tatar halkın vazgeçilmez sözlü ürünleridir. Bu sözlü ezgilerde göç öncesi, göç esnası, göç sonrasında yaşadıklarını ve duygularını anlatan göç temalı yırlar vardır. Yırlardaki sözlerde kullanılan dil Tatarca’dır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Böğrüdelik, Tatar, Yır, Göç

Kaynakça

• 1. Kalafat, Y. ve Güngör, B. (2011). Türk Kültürlü Halklarda Türk-Tatar Halk İnançları, Ankara: Berikan Yayınevi. 2. Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler, Ankara: Türk Tarih Kurumu. 3. Özbek, M. (2014). Türk Halk Müziği El Kitabı I Terim Sözlüğü,(2. Baskı.).Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. 4. Saygun, A.A. (1998). “Türk Musikisinde Pentatonizm” Halkbilimi Dergisi, Sayı 6 (Yaz), ss 2-10, ODTÜ Türk Halk Bilim Topluluğu 5. Sibiryadan Göçün Özeti, (2009). Erişim: 18 Mayıs 2019, http://tatarbogrudelik.blogspot.com/2009/08/sibiryadan-gocun-ozeti.html6. Şen, N. (1996). Cihanbeyli-Böğrüdelik Köyü Türküleri. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.7. TÜMATA, Pentatonik müzik ve etkileri. (t.y.). Pentatonizmin yayılış haritası [Harita]. Erişim 19 Mayıs 2019, https://tumata.com/muzik-terapi/pentatonik-muzik-ve-etkileri/8. Yıldırım, K. (2012). Tatar Adının Kökeni Üzerine. Türkiyat Mecmuası, 22(2), 171-190, Erişim: 09 Aralık 2018, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/173075