MEHTER, BORU-TRAMPET VE BANDO ALANINDA ASKERİ MÜZİK BESTELERİ VE ÇALIŞMALARIYLA EŞSİZ BİR ASKER BESTEKÂR: FETHİ SAZÇALAN

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 13, 108 - 138, 27.01.2021

Erhan Tekin

Öz

Askeri müzik tarihi, kurumları ve bestecileri hakkında akademik araştırma sayısı oldukça yetersizdir. Mehter, bando ve boru-trampet takımları için eserleri törenlerde ve konserlerde icra edilen ve beğeniyle dinlenilen asker besteci Fethi Sazçalan'ın biyografisi ve besteleri hakkında bugüne kadar yayınlanmış hiç bir kaynak bulunamadı. Selanik göçmeni olarak anavatana gelen ve Cumhuriyet sonrası Askeri Mızıka Gedikli Mektebi’nde eğitim gören Sazçalan, bir er olarak başladığı askerli görevinden gedikli başçavuş rütbesinde iken istifa ederek ordudan ayrıldı. Daha sonra sivil memur olarak ordu birliklerinde görev aldı ve boru-trampet için iki kitap ve on dört tören marşı, bando için dokuz adet marş ve bir adet peşrev ve mehter takımları için de dört adet marş besteledi. Sazçalan, bando ve boru ezgilerini fanfar stili içerisinde birleştiren tarzı, zengin melodik motifler, farklı armoni tekniği ve ensturmantasyon stili, marş formunu oldukça serbest ve zengin bir tarzda kullanan eşsiz bir yetenek ile sıra dışı besteleme teknikleriyle ön plana çıkan asker bir bestecidir. Zor ve kısıtlı imkanlarla aldığı eğitime rağmen farklı alanlarda yaptığı bestelerin sayısı ve besteleme teknikleriyle diğer bestecilerden çok farklı bir yönü ve yeteneğe sahip olduğu görüldü. Besteleriyle hem geleneksel Türk sanat müziği ve mehter müziğinin yanı sıra modern çoksesli Türk müziğine de çok katkı
sağladı. Literatür taraması, arşiv kaynakları ve kişisel görüşmeler yöntemiyle yapılan bu akademik çalışmada, bugüne kadar hiçbir kaynakta yer almayan
Fethi Sazçalan’ın ilk defa biyografisi ve tüm eserleri incelenerek ele alındı.

Anahtar Kelimeler: Fethi Sazçalan, Boru-Trampet, Marş, Bando, Mehter.

Anahtar Kelimeler

Fethi Sazçalan, mehter, boru-trampet, bando, marş

Kaynakça

• Çiloğlu, İ. (2002), Asker Ressamlar, Besteciler, Sinema, Tiyatro Sanatçıları ve Asker Kazanında Yiyen Sanatçılar, İstanbul: Yaylacık Matbaacılık
• Dönmez, B. M.. (2019). Etnomüzikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Bağlam Yayınları
• Gazimihal, M. R.. (1955), Türk Askeri Muzikalar Tarihi, İstanbul: Maarif Matbaası
• Haydon, G. (1941), Introduction to Musicology, North Carolina: The University Press Karaarslan, İ. (2009), “Selimiye Askeri Bandosu’nun Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Önemi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi)”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı, İstanbul
• Marşlar Albümü. (1990), K. K. Basımevi, KKYY: 15-2
• Oransay, G. (1965), Batı Tekniğiyle Yazan 60 Türk Bağdar, Ankara: Küğ Yayınları
• Öğüt, A. (2002), “Askeri Bandolar Tarihi”. Musiqi Dunyası, http://www.musigi-dunya.az/new/read_magazine.asp?id=145, erişim tarihi: 10.11.2020
• Say, A. (2003), Müzik Tarihi (5. Basım), Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları
• Tekin, E. (2019a), “Askeri Bando Geleneğinde Yetişen Mümtaz Bir Asker Besteci: Bando Kıdemli Başçavuş Metin Yılmaz”, Müzik Kültürüne Dair Çeşitli Görüşler III, Konya: Eğitim Yayınevi Tekin, E. (2019b), “Modern Türk Askeri Bandoculuğunun Son Kuşak Bestecilerinden Halil Çolakoğlu”, Müzik Kültürüne Dair Çeşitli Görüşler II, Konya: Eğitim Yayınevi
• Toker, H. (2016), Elhan-ı Aziz Sultan Abdül Aziz Devrinde Sarayda Mûsikî, Ankara: TBMM Basımevi
• Türkmen, U., Yılmaz, H. ve Adar, Ç. (2018), Dinar Bandosu, Afyonkarahisar: Sena Matbaacılık
• 07 Kasım 2014 tarihli Belge: T.C. Genelkurmay Başkanlığı Kara Kuvvetleri Komutanlığı PER: 22282378-1040-932-14/Per. İşl. D. Em. Ş. Em. Arş. Ks. 309959/1231243845 sayılı belge talebi konulu belge
• URL: https://www.peramezat.com/urun/milletten-orduya-27-mayis-1960-gucte-sfethi-gokcayli-beste-mitat-akaltan, erişim tarihi: 10.11.2020
• KK 1: Orhan Sazçalan, 1949 doğumlu, ortaokul terk, telefon görüşmesi, esnaf, emekli, 21 Mayıs 2020, Manisa
• KK 2: Halil Deniz, Keşan, telefon görüşmesi, 8 Kasım 2020, esnaf, müzisyen