MERÂGÎ’NİN CÂMİU’L-ELHÂN’INDA FÂRÂBÎ VE MERÂGÎ’NİN BAZI ALGILARINI DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: IX Sayı: 17, 194 - 213, 23.02.2023

Seyid Muhammed Taki Hüseyni

Öz

Muallim-i Sânî Ebu Nasr-i Fârâbî ve Abdülkâdir-i Merâgî, hiç kuşkusuz mûsikî ilminin ve sanatının büyük simalarındandır. Her iki şahsiyetin ortak özelliklerinden birisi sadece erbâb-ı amel ya da eshab-ı nazar olmaması yani bu ilmin iki yönü olan nazarî ve amelî yönlerinde söz sahibi olmalarıdır. Fârâbî’nin mûsikînin ilim ve amelinde bu mükemmel bilgilerinden dolayı kaleme aldığı el-Mûsîka'l-kebîr’inde kapsamlı bir şekilde mûsikîye ait konuları inceleyip kendisinden önceki mûsikînin pratik ve teorik tartışmalarına son vermiştir. Bu nedenle Fârâbî’nin el-Mûsîka'l-kebîr’i mûsikîşinâslar tarafından oldukça ilgi görmüştür. Fârâbî sadece felsefe alanında değil, mûsikî ilminde de mihenk taşı sayılmış ve görüşleri mûsikî nazariyatçıları tarafından müracaat kaynağı olmuştur. Fârâbî ile aynı özellikleri taşıyan Merâgî de Câmiu’l-elân adlı eseri başta olmak üzere mûsikî sahasına sunduğu eserlerle bu ilmin zenginleşmesine ve ilerlemesine oldukça katkı sağlamıştır. Merâgî, Câmiu’l-elhân’ında ele aldığı kapsayıcı konuları son noktasına ulaştırmak için Fârâbî başta olmak üzere birçok nazariyatçının görüşlerine yer vermiştir. Bu makalede, Merâgî'nin Câmiu’l-elhân’ında Fârâbî'den yaptığı alıntılar ele alınarak incelenmiştir. Bu incelemelerin sonucunda Merâgî'nin, Fârâbî'den aktardığı görüşlere karşı iki tavır sergilediği tespit edilmiştir. Merâgî, bazı yerlerde ele aldığı konuları güçlendirmek amacıyla Fârâbî’nin sözlerini alıntılamış, bazı yerlerde de Fârâbî’nin görüşlerini aktardıktan sonra onun sözlerini açıklamıştır. Merâgî’nin söz konusu bu açıklamalarında bazen Fârâbî’yi yanlış anladığı ve onun sözlerini yanlış yorumladığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Merâgî, Fârâbî, Câmiu’l-elhân, Mûsîka’l-kebîr, Mûsikî.

Teşekkür

Sayın hocam, Dr. Ubeydullah Sezikli'ye sonsuz şükranlarımı takdim ediyorum

Kaynakça

• Abdü'l-Mü'min b. Safiyyüddîn (1967), Behcetu’r-rûh, (haz. L. Rabinoodi Bergoomale). Tehran: Bonyade Farhange Iran.
• Âmülî, Şemsüddîn Muhammed (2002), Nefâʾisü’l-fünûn fî ʿarâʾisi’l-ʿuyûn, (haz. Şa’rânî, E.), Tehran: İslâmîyye. Azernuş, A. (1996), Tercüme Mûsikî-i kebîr, Tehran: Pejuhişgah-ı Ulum-i İnsani.
• Cevherî, İsmail b. Hemmâd (1979), es-Sıhâh, Tâcü'l-lugat ve sıhâhi'l-Arabîyye. (haz. Attar, A.) Beyrut: Dârü'li-ilm li'l-melayin.
• Evbehî, Nizâmüddîn Alî Şâh (2022), Mukaddimetü’l-usûl, (thk. Hüseyni, S.M.T), Tehran: Sure-i Mihr.
• Fârâbî, Ebu Nasr (1907), el-Mecmû' min müellefâti Ebî Nasr el-Fârâbî, (haz. Ahmed Naci el-Cemali, el-Hanci Muhammed Emin), Kahire: Matbaatı's-Sa'âda.
• Fârâbî, Ebu Nasr (1967), el-Mûsîka’l-kebîr, (haz. G. A. Haşe ve M. A. el-Hafnî), Kahire: Dârü’l-kitabi’l-Arabî.
• Fârâbî, Ebu Nasr, el-Mûsîka’l-kebîr, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, nr. 953.
• Fârâbî, Ebu Nasr, el-Mûsîka’l-kebîr, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıb Paşa, nr. 876.
• Fârâbî, Ebu Nasr, el-Mûsîka’l-kebîr, Madrid: Biblioteca Nacional, Kütüphanesi nr. 241.
• Fârâbî, Ebu Nasr, İbâne ʿan garazi Aristotâlîs fî Kitâbi Mâ Baʿde’t-tabîʿa, İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Ragıb Paşa, nr. 1461.
• Harezmî, Muhammed, (1989), Mefâtîhu'l-Ulûm, (thk. İbrahim el-Ebyârî), Beyrut.