TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE HİCÂZAŞÎRÂN MAKÂMI: DEDE MEHMED ZEKÂÎ EFENDİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: IX Sayı: 17, 30 - 52, 23.02.2023

Özlem Elitaş

Öz

Türk Müziği’ni oluşturan temel ögelerin başında gösterilen makâm kavramı, tarihsel süreç içerisinde Anadolu topraklarında savaştan tedaviye, astronomiden edebiyata, eğitimden terapiye kadar hayatın içerisinde yer alan pek çok unsurla birlikte ele alınmıştır. Günümüzde dahi farklı coğrafyalarda etkinliğini sürdürmesi sebebiyle “makâm müziği” veya “makâmsal müzik” gibi isimlerle de anılan ve genellikle geleneksel müziklere işaret eden bu terim, Dede Mehmed Zekâî Efendi’nin yaşadığı 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı topraklarında icrâ edilen müziği tanımlayan en belirgin yapıdır.
Eserlerinde Klâsik Türk Müziği’nin rafine üslûbunu yansıtan Mehmed Zekâî Efendi, yaşadığı dönemde az kullanıldığını fark ettiği makâmlardan yeni eserler üreterek bu makâmların unutulmaması hususunda gayret göstermiştir.
Bu çalışmada, Hicâzaşîrân makâmının tarihsel değişim ve dönüşüm sürecine odaklanılarak Zekâî Dede’nin Hicâzaşîrân eserleri üzerinden makâmın işleyişi hakkında izler aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hicâzaşîrân Makâmı, Zekâî Dede, Makâm.

Kaynakça

• Akbayar, N. (2000). Esâtîz-i Elhân, İstanbul: Pan Yayıncılık. Akdoğu, O. (1991). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Aksu, F. A. (1988). Abdülbâki Nâsır Dede Tetkik ü Tahkik, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Arısoy, M. (1988). Seydî’nin El Matla Eseri Üzerine Bir Çalışma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Bardakçı, M. (2011). Ahmedoğlu Şükrullah, İstanbul: Pan Yayıncılık. Ceyhan, A. (1997). Bedr-i Dilşad’ın Murâd-Nâmesi II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Çakır, A. (1999). Alişah B. Hacı Büke (?-1500)’nin Mukaddimetü-l -Usûl Adlı Eseri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çelik, B. B. (2001). Hızır Bin Abdullah’ın Kitâb’l-Edvâr’ı ve Makamların İncelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.