Öz
Tanbur, geleneksel Türk sanat müziği dizgesi ile örtüşen perdeleri dolayısıyla, gelenek mensupları tarafından “Türk müziğinin piyanosu” olarak nitelenmektedir. Bu özelliği tanburu icra ve eğitimde önem atfedilen bir çalgı haline getirmektedir. Kökeni Orta Asya’ya dayanan tanbur, tarihsel süreçte çeşitli değişimler geçirerek günümüzdeki şeklini almış ve Tanburi İsak tarafından 18.yy’da geliştirilen tanbur üslubu bir dönüm noktası olmuş gerek icraları gerekse besteledikleri eserleriyle tanınan birçok başarılı tanburi yetişmiştir. İcraları, besteleri ve özel olarak taksimleri akademik alanda ilgi çeken tanburiler, birçok araştırmanın odağında yer almıştır. Bu makalede, önce tanbur hakkında tarihi bilgi verilmiş, gelenekte ekol oluşturmuş tanburiler tanıtılmış, Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi internet sitesinde erişime açık olan beş doktora, dört sanatta yeterlilik ve 33’ü yüksek lisans olmak üzere 42 lisansüstü tezinin bibliyografik analizi gerçekleştirilmiş ve bu çalışmalar tasnif edilmiştir. Öncelikli olarak tasnifi yapılan tezlerin listeleri verildikten sonra, yapıldıkları üniversitelere ve yapılış yıllarına göre dağılımı tablolarla açıklanmış, daha sonra da odaklarına göre dağılımı, tanbura ve tanburilere ilişkin alt konu alanları irdelenmiştir. Ayrıca lisansüstü tezlere konu olan tanburilere ilişkin tespitler yapılmış, kullanılan araştırma verileri ve tez yazarlarının cinsiyet dağılımları da tablolar halinde nicel verilerle açıklanmıştır. Elde edilen bulgular sonuç ve öneriler bölümünde değerlendirilmiştir. Yapılan tasniflerin bu alanda çalışma yapmak isteyen araştırmacılara katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alpa, R. (2009), Necdet Yaşar’ın Tanbur Taksimlerinin Makamsal ve Teknik Analizi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Baloğlu, B.Ş. (2020), Osmanlı Müzik Yaşamının Değişim Sürecinde “gelenek icadı” ve Artistik İcranın Temsilcisi Olarak Tanburi Cemil Bey, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Bişak Özdemir, G. (2018), Türk Makam Müziğinde Tanbur Çalgısının Yeri ve Önemi: Fine Arts Dergisi, 13(4), 133 – 140.
- Cevher, H. (2003), Ali Ufki (Haza Mecmua-i Saz ü Söz). Çeviri Yazım İnceleme, İzmir: Meta Basım Matbaa.
- Çaylı, F. (2017), Hızır Bin Abdullah’ın Giriftnâme’si Üzerine: XV. Yüzyıl Müzik Teorisi Yazmalarından Bir Transpozisyon Rehberi: Rast Müzikoloji Dergisi, 5(2), 1587-1600.
- Ergan, S. (1994), Türkiye Müzik Bibliyografyası (1929-1993), Konya: Kuzucular Ofset.
- Koyuncuoğlu Alpa, R Çakırer, Hüseyin S. (2014). Necdet Yaşar'ın Geçiş Taksimlerinin Makamsal ve Teknik Yapı Yönünden İncelenmesi: The Journal of Academic Social Science Studies, 26(2), 231-245, Doi: http ://dx.doi.org.10.9761/JASSS2257
- Tuğrul, O. (2020), Günümüz Önemli Tanbur İcracılarının Uyguladıkları Etütlerin ve Egzersizlerin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
- Öztuna, Y. (2000), Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi (1.basım), Ankara: AKM. Başkanlığı Yayınları.
- Uymaz, T. (2005). Şehbal’de Musiki Yazıları Transkripsiyon ve Yorum (51-100. sayılar), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Üngör, E. R. (2004). Türklerde Çalgılar, I. Uluslararası Tarihte Anadolu Müziği ve Çalgıları Sempozyumu, 12-13 Kasım 1999, Ankara.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Tuna, A. (2017), Müzik Bibliyografyası Bağlamında 2000-2017 Yılları Arasında Yapılmış Lisansüstü Tezler ve Yöntemleri: Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 2017(11),125-133.
- Tura, Y. (2001), Kantemiroğlu (Kitâbu İlmi’l-Mûsikî alâ vechi’l- Hurûfât). Çeviri Yazım, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. İnternet Erişimi
- Karakaya, F. https://islamansiklopedisi.org.tr/tambur (Erişim Tarihi: 14/4/ 2023).
- Konu, N. https://fikircografyasi.com/makale/tamburi-cemil-ekolununson- temsilcisi-necdet-yasar (Erişim Tarihi:14/5/2023).
- Özcan, N. https://islamansiklopedisi.org.tr/tel-mesut-cemil (Erişim Tarihi:16/4/2023).
- Yener, S. http://musikiklavuzu.net/?/blog/bestekarlar/tanburi-izakefendi- 1745-1814. (Erişim Tarihi: 14/5/2023).
- https://muzikotek.com.tr/tr/banka/besteci/sadun-aksut (Erişim Tarihi:15/4/2023).
- https://yasamoykusu.com/biyografi/ercumentbatanay (Erişim Tarihi:14/5/2023).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Temmuz 2023 |
| Kabul Tarihi | 3 Temmuz 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: IX Sayı: 18 |