The Socio-Demographic Structure of the Muslim Population in France

Yıl 2025, Sayı: 25, 481 - 505, 30.06.2025

Neslihan Er

https://doi.org/10.18498/amailad.1621660

Öz

The Muslim communities in France have a socio-demographic structure that has evolved since their migration and continues to change to this day. These communities exhibit diversity in terms of religious identity, socio-cultural practices, and integration processes, while their interactions with the French concept of secularism and their levels of societal acceptance vary. This study examines the religious practices, identity construction, and social integration processes of the Muslim population in France within the framework of Pierre Bourdieu’s Field Theory. The main topics of the research include the position of Muslim individuals and communities in the public sphere, their ways of balancing the preservation of religious identity with integration into French society, and the perceptions and interpretations of Islam across different generations. The presence of the Muslim population in France dates back to the colonial period. Muslim migrants from North Africa and other former French colonies were employed as laborers in the industrial, agricultural, and construction sectors, eventually forming a permanent population. The settlement of Harki families in France following Algeria’s independence in 1962 and the implementation of the family reunification policy in 1974 contributed to the long-term social and cultural establishment of Muslim communities. This process has introduced new dynamics in preserving religious identities and transmitting them to future generations. Worship practices, halal food consumption, the celebration of religious holidays, and religious education are among the mechanisms through which Muslim communities maintain their identities. However, the French concept of secularism limits the visibility of religious practices in the public sphere, influencing the ways in which Muslim individuals express their identities. In particular, the headscarf ban and regulations on the use of religious symbols in public institutions heighten the tension between secularism and individual freedom. Media discourses that associate Islam with terrorism and the portrayal of Muslim communities as a homogeneous entity further complicate processes of social acceptance. Second- and third-generation Muslims reinterpret the religious and cultural heritage inherited from their parents within the context of modern French society. This process is characterized by individualized religious practices and increasingly secularized lifestyles. Younger generations construct their religious identities as a personal choice independent of traditional frameworks, developing a more integrated identity within French society. However, the transformation in the identity construction process also reshapes individuals' ties with their families and their sense of social belonging. The social struggles of Muslim communities in France are analyzed within the framework of Bourdieu’s Field Theory. The interaction between the religious, cultural, and political fields is among the key factors determining the social position and integration processes of Muslims. Muslim individuals continuously reconstruct their habitus as they strive to adapt to the fields they inhabit and strengthen their positions. In this context, the presence of Islam in France takes on diverse forms within the social and cultural framework, inevitably shaping individuals’ social experiences. The findings of the study reveal that the Muslim population in France is far from homogeneous, with significant diversity among different groups in terms of religious practices, cultural affiliations, and levels of integration. It has been observed that the French concept of secularism provides a structural framework that limits the religious visibility of Muslims in the public sphere while simultaneously giving rise to new processes of negotiation. Muslims' demands for places of worship, halal food regulations, and the celebration of religious holidays generate debates in political and social spheres while also contributing to the development of mechanisms for Muslim communities to advocate for their rights. Consequently, Muslim communities in France strive to establish a balance between individual and collective elements in their identity construction processes. The younger generations are individualizing their religious identities while integrating into modern French society, and they are also reinterpreting the traditional practices inherited from their families. This transformation reflects a process in which religious identity is reshaped within a secular context, and individuals actively participate in social acceptance processes. The study aims to contribute to academic literature by providing a framework for understanding the historical and contemporary structure of Muslim communities in France, while also shedding light on the development of social policy.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion , Muslims in France , Individualization , Integration , Religious Life

Fransa Müslüman Nüfusunun Sosyodemografik Yapısı

Öz

Fransa’daki Müslüman topluluklar, göçle başlayan ve günümüze kadar değişerek süregelen sosyodemografik bir yapıya sahiptir. Söz konusu topluluklar, dinî kimlikleri, sosyokültürel alışkanlıkları ve entegrasyon süreçleri bakımından çeşitlilik gösterirken, Fransız laiklik anlayışıyla etkileşimleri ve toplumsal kabul düzeyleri farklılaşmaktadır. Çalışma, Fransa’daki Müslüman nüfusun dinî pratikleri, kimlik inşası ve toplumsal entegrasyon süreçlerini Pierre Bourdieu’nün Alan Teorisi çerçevesinde ele almaktadır. Müslüman bireylerin ve toplulukların kamusal alandaki konumu, dinî kimliklerini koruma ile Fransız toplumuna entegrasyonu dengeleme biçimleri ve farklı kuşakların İslam’ı algılayışı ve yorumlayış tarzları araştırmanın temel konularını oluşturmaktadır. Müslüman nüfusun Fransa’daki varlığı, sömürgecilik dönemine dayanmaktadır. Kuzey Afrika ve diğer eski Fransız kolonilerinden gelen Müslüman göçmenler, sanayi, tarım ve inşaat sektörlerinde iş gücü olarak istihdam edilmiş ve zamanla kalıcı bir nüfus oluşturmuşlardır. 1962’de Cezayir’in bağımsızlığı sonrası 'Harki' ailelerinin Fransa’ya yerleşmesi ve 1974’te uygulamaya konulan aile birleşimi politikası, Müslüman toplulukların sosyal ve kültürel olarak kalıcı hale gelmesine yol açmıştır. Bu süreç, dinî kimliklerin korunması ve gelecek nesillere aktarımı açısından yeni unsurları beraberinde getirmiştir. İbadet pratikleri, helal gıda tüketimi, dinî bayramların kutlanması ve dinî eğitim, Müslüman toplulukların kimliklerini koruma mekanizmaları arasında yer almaktadır. Ancak Fransız laiklik anlayışı, dinî pratiklerin kamusal alanda görünürlüğünü sınırlandırarak, Müslüman bireylerin kimliklerini ifade etme biçimlerini etkilemektedir. Özellikle başörtüsü yasağı ve kamu kurumlarında dinî sembollerin kullanımına ilişkin düzenlemeler, laiklik ve bireysel özgürlük arasındaki gerilimi artırmaktadır. Medyanın İslam’ı terörizmle ilişkilendiren söylemleri ve Müslüman toplulukların homojen bir yapı olarak ele alınması, toplumsal kabul süreçlerini zorlaştırmaktadır. İkinci ve üçüncü kuşak Müslümanlar, ebeveynlerinden devraldıkları dinî ve kültürel mirası modern Fransız toplumu içinde yeniden yorumlamaktadır. Bu süreçte, bireyselleşen dinî pratikler ve sekülerleşen yaşam tarzları dikkat çekmektedir. Genç nesiller, dinî kimliklerini geleneksel bağlamlardan bağımsız şekilde kişisel bir tercih olarak yapılandırmakta ve Fransız toplumuna daha entegre bir kimlik geliştirmektedir. Ancak, kimlik inşa sürecinde yaşanan dönüşüm, bireylerin aileleriyle olan bağlarını ve toplumsal aidiyetlerini de yeniden şekillendirmektedir. Fransa’daki Müslüman toplulukların toplumsal mücadeleleri, Bourdieu’nün 'Alan Teorisi' bağlamında ele alınmıştır. Dinî alan, kültürel alan ve siyasi alan arasındaki etkileşim, Müslümanların toplumsal konumlarını ve entegrasyon süreçlerini belirleyen temel faktörler arasında yer almaktadır. Müslüman bireyler, içinde bulundukları alanlara uyum sağlama ve kendi pozisyonlarını güçlendirme çabası içinde habituslarını sürekli olarak yeniden inşa etmektedirler. Bu bağlamda, İslam’ın Fransa’daki toplumsal ve kültürel bağlam içinde farklı biçimlerde varlık göstermesi ve bireylerin toplumsal deneyimlerini etkilemesi kaçınılmaz hale gelmektedir. Çalışmanın sonuçları, Fransa’daki Müslüman nüfusun homojen bir yapıdan uzak olduğunu ve topluluk içindeki farklı grupların dinî pratikler, kültürel aidiyetler ve entegrasyon düzeyleri açısından büyük çeşitlilik gösterdiğini ortaya koymaktadır. Fransız laiklik anlayışının, Müslümanların kamusal alandaki dinî görünürlüğünü sınırlandıran yapısal bir çerçeve sunduğu, ancak bununla birlikte yeni müzakere süreçlerini de beraberinde getirdiği gözlemlenmiştir. Müslümanların ibadet mekânları, helal gıda düzenlemeleri ve dinî bayram kutlamaları gibi talepleri, siyasi ve toplumsal düzlemde tartışmalara neden olmakta, aynı zamanda Müslüman toplulukların kendi haklarını savunma mekanizmalarını geliştirmelerine de katkıda bulunmaktadır. Sonuç olarak, Fransa’daki Müslüman topluluklar, kimlik inşa süreçlerinde bireysel ve kolektif unsurlar arasında bir denge kurmaya çalışmaktadır. Genç kuşaklar, dinî kimliklerini bireyselleştirerek modern Fransız toplumuyla bütünleşirken, ailelerinden devraldıkları geleneksel pratikleri de yeniden yorumlamaktadır. Bu dönüşüm, dinî kimliğin seküler bir bağlam içinde yeniden şekillendiği ve bireylerin toplumsal kabul süreçlerine aktif olarak katıldığı bir süreci yansıtmaktadır. Çalışma, Fransa’daki Müslüman toplulukların tarihsel ve güncel yapısını anlamaya yönelik bir çerçeve sunarak, akademik literatüre katkı sağlamayı ve sosyal politika geliştirme süreçlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi , Fransa Müslümanları , Bireyselleşme , Entegrasyon , Dinî Hayat

Kaynakça

• Adraoui, Mohamed-Ali. “Le Salafisme en France – Socialisation, Politisation, Mondialisation”. Confluences Méditerranée 95/4 (Ocak 2016), 69-80. https://doi.org/10.3917/come.095.0069
• Andezian, Sossie. “L’Islam Dans la France d’Aujourd’hui”. Autres Temps 10 (Eylül 1986), 38-44. https://doi.org/10.3406/chris.1986.1083
• Arkoun, Mohammed vd. Histoire de l’Islam et des Musulmans en France du Moyen Age à nos Jours. Paris: Albin Michel, 2006.
• Arkoun, Muhammed. İslam Üzerine Düşünceler. İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
• Bauberot, Jean. Laiklik: Tutku ile Akıl Arasında 1905-2005. çev. Alev Er. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2017.
• Boissière, Thierry. “L’islam en France: Les Défis de l’Adaptation”. Les Cahiers Français : Documents d’Actualité 340 (2007), 1-6. https://hal.science/hal-01942347
• Bourdieu, Pierre. Ayrım: Beğeni YargısınınToplumsal Eleştirisi. çev. Ayşe Günce Berkkurt - Derya Fırat Şannan. Ankara: Heretik Yayıncılık, 2015.
• Bourdieu, Pierre. Pratik Nedenler/Eylem Kuramı Üzerine. çev. Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Hil Yayınları, 2006.
• Boursin, Marie-Laure. “À l’Heure de la Prière : Entre Pratiques et Expérimentations”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017), 623-636. https://doi.org/10.3917/ethn.174.0623
• Brisebarre, Anne-Marie. La Fête du Mouton : Un Sacrifice Musulman Dans l’Espace Urbain. Paris: CNRS Editions, 1998. Crenn, Chantal. “Ce Que les Musulmans Nous Disent de la Campagne Girondine”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017), 693-702. https://doi.org/10.3917/ethn.174.0693
• De Lavergne, Nicolas. “L’Islam, Moteur de la Citoyenneté. Le Cas de «Jeunes Musulmans de France»”. Sociétés 82/4 (Temmuz 2003), 29-41. https://doi.org/10.3917/soc.082.0029
• Donegani, Jean-Marie. “Crise de l’Occident, Crise du Christianisme, Crise de la Différence”. Recherches de Science Religieuse 101/3 (Temmuz 2013), 351-376. https://doi.org/10.3917/rsr.123.0351
• Feroldi, Vincent. “Islam et Catholicisme. Le Défi du Dialogue Interreligieux en 2016”. Histoire, Monde et Cultures Religieuses 44/4 (Aralık 2017), 107-136. https://doi.org/10.3917/hmc.044.0107
• Gélard, Marie‑Luce. “L’Islam en France: Pratiques et Vécus du Quotidien”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017), 599-606. https://doi.org/10.3917/ethn.174.0599
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2010.
• Güler, Hasan. “Fransa’da Helal Gıda Tartışmaları: ‘Kebab’ Örneği”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 54 (Aralık 2021), 41-60. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1052367
• Hanafi, Rania. “Sœurs en Islam: Des Étudiantes Pratiquantes en "Résistance"”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017), 673-681. https://doi.org/10.3917/ethn.174.0673
• Ipsos L’Islam et la Société Française (21 Ocak 2020). https://www.ipsos.com/fr-fr/lislam-et-la-societe-francaise
• Lamchichi, Abderrahim. “L’Islam de France à l’Épreuve de la Laïcité et du "vivre ensemble"”. Confluences Méditerranée 2/41 (Mart 2002). https://doi.org/10.3917/come.041.0141
• Le Pape, Loïc vd. “Les Convertis à l’Islam en France, Entre Liens Originels et Recompositions Croyantes”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017). https://doi.org/10.3917/ethn.174.0637
• Leveau, Rémy - Wihtol De Wenden, Catherine. “La Deuxième Génération”. Pouvoirs: Revue Française d’Études Constitutionnelles et Politiques 47 (Kasım 1988), 61-73. https://revue-pouvoirs.fr/la-deuxieme-generation/
• Lutrand, Marie-Claude - Yazdekhasti, Behdjat. “Laïcité et Présence Musulmane en France: Des Dynamiques d’Influence Réciproque”. Cahiers de la Méditerranée 83 (Aralık 2011), 327-335. https://doi.org/10.4000/cdlm.6321
• Recham, Belkacem. Les Musulmans Algériens Dans l’Armée Française, 1919-1945. Paris: Editions L’Harmattan, 2000.
• Sayad, Abdelmalek. La Double Absence. Des Illusions de l’Émigré aux Souffrances de l’Immigré. Paris: Le Seuil, 2016.
• Sayad, Abdelmalek. "Les Enfants Illégitimes". Persée 25 (Ocak 1979), 61-81. https://www.persee.fr/doc/arss_0335- 5322_1979_num_25_1_2623
• Selby, Jennifer A. - Gotman, Anne. “Le Bled en Banlieue. Le Mariage Musulman Face à l’État Français”. Ethnologie Française 47/4 (Ekim 2017), 703-716. https://doi.org/10.3917/ethn.174.0703
• Tilbe, Ali - Topaloğlu, Yusuf. “Beur Yazını ve Verlan Dili: Fransa’daki Kuzey Afrika Göç(er) Söylemi”. Söylem Filoloji Dergisi 5/2 (Aralık 2020), 329-350. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.760335
• Verba, Daniel - Guelamine, Faïza. Interventions Sociales et Faits Religieux. Rennes: Presses de l'EHESP, 2014.
• Visier, Laurent - Zoïa, Geneviève. La Carte Scolaire et le Territoire Urbain. Paris: Presses Universitaires de France, 2009.
• Yardım, Müşerref. Fransa’da İslam ve Kolonyal Hafıza. Konya: Eğitim Yayınevi, 2023.
• Yardım, Müşerref. “Göç ve Entegrasyon Politikaları Işığında Fransa’da Toplumsal Kabul”. Göç Araştırmaları Dergisi 3/2 (Aralık 2017), 100-136. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gad/issue/45487/571040