The Hadith-Based Foundations of the Nafs Stages in Khalwatiyya Tradition (In the example of al-Atwar al-Sab’a Epistle Written by Yusuf Sunbul Sinan)

Yıl 2020, Sayı: 14, 9 - 50, 30.06.2020

Muammer Bayraktutar

https://doi.org/10.18498/amailad.682262

Öz

Sünbül Sinan, who was born in Merzifon/Amasya/Turkey and the founder of Sünbüliyye branch of Khalwatiyya tradition, is one of the important sûfî figures in the period of Ottoman Empire. He is a supporter of the arguments about dance and fortune in the Ottoman era. In this regard, he published several works. His another publication is Risala fî Bayan al-Atwar al-Sabʻa. He addresses the hirarchies of sayr-u suluk in this epistle. The conception of al-Atwar al-Sab’a (seven stages) has also an important place in Khalwatiyya and there are epistles written on this issue. One of these epistles is Sunbul Efendi’s epistle. When discussing and explaining the subject, he used both Quran verses and hadiths. The hadith understanding and utilizing of sûfîs is different than the understanding of hadith narrators. Sûfîs sometimes might not behave mildly when finding narratives that approve their teachings and understandings. In this paper, we address, discuss, and analyze the content of this epistle, the hadith understanding of sûfîs, and the hadiths that Sunbul Efendi used to ground his understanding of atwar sab’a, and thereby, we aim to determine if the statements considered as hadiths in the epistle are real or not. Additionally, we aim to assess the certainty, indication, and meaning of the statements considered as evidence and hadith in detail regarding the understanding of atwar al-sab’a, it is aimed to contribute to the studies in the field of hadith and mysticism.

Summary

Sunbul Sinan Efendi (d. 936/1529), who was born in Amasya / Merzifon and was the founder of the Sunbuliyye branch of the Khalwatiyya tradition, is one of the essential Sufistic personalities of the Ottoman period. He is a leading supporter of the Sufi dance (raqs) and Sufi whirling (dawran) discussions in the Ottoman period. In addition to the works he has been copyrighted in this subject, one of his essential works is Risala fî Bayan al-Atwar al-Sabʻa. In this epistle of Sunbul Efendi, he discusses sayr and suluk (path) in Sufism. The understanding of al-Atwar al-Sabʻa (seven stages) also has an essential place in the Khalwatis, and epistles concerning this issue were written. The epistle of Sunbul Efendi is one of them.

Sunbul Sinan has given place more verses and hadiths in grounding his nafs stages in his epistles compared to other atwar authors. In his epistle, Sunbul Sinân gave 16 narrations or words he cited as a hadith and referred to as evidence and a basis to justify the order of suluks. As a result of the detections, deductions, and criticisms of the hadith, words, and narrations, among them there are 1 authentic, 1 hasan li ghairihi, 3 weak hadiths in terms of imputation, and the remaining 11 narrations or words consists of words and observations, some of which are not initially hadith, some of which are regarded as fabricated, and some are not involved in the sources. Besides, it is observed that the vast majority of these narrations in the epistle did not exist in the first period hadith and Sufism sources, mostly in the classified and copyrighted sources in the later periods, and some of them were not involved in the sources at all. Hence, it is probable to say that in the early periods, some of the people who are ascetic (zahid), Sufi, and wise, or words that were supposed to have the correct meaning of different cultures and personalities, were reflected in the sources of the next period and conveyed to Sufism by transforming them into hadith. In this regard, a more in-depth research is required on the source of narrations that are effective in Sufism and used as hadith and their conveyance to Sufism.

Sufi's hadith understanding and use of hadith may change from the hadith understanding of the narrator of hadiths. At this point, Sufis can sometimes present a moderate behavior when it comes to narrations that verify their teachings and understanding. Sunbul Sinan's attitude is observed to be similar to the Sufi approach concerning hadith if the use of hadith in epistles and understanding of hadith in general. The author has adopted an approach in presenting the hadiths as evidence, not more than the correctness and certitude of the hadith, but he cares about whether his meaning is relevant in terms of verifying and explaining his teachings.

Sunbul Sinan also made ishari (implied) comments on the words and narrations he presented as hadith. Still, in his ishari interpretations, he abided by the rules inquired in the ishari interpretation, did not eliminate the apparent meaning of the hadiths, nor did he make any interpretations contradicting to the general principles of religion. He sought to ground his nafs hierarchies based on the lafz or ishari meaning of the narrations and words he presented as evidence. Still, it is seen that the naqli (prophecy) evidence given in this subject as hadith are not based on a reliable basis, especially in hadith, and that almost all of them are comprised of weak, unreliable, controversial and problematic words and news. Still, by examining the status of the narrations presented in this epistles, it is not right to reach a conclusion and opinion that there is no religious and scientific basis in the understanding that expresses the nafs stages in the Sufism, or the course of perfection of man as the al-atwar al-sab'a. Because the primary goal of the Qur'an and Sunnah is to enhance man morally, to acquit his nafs, to glorify his soul, and bring it to perfection in the world and the heaven. The primary purpose of Sufism is to help and guide people in fulfilling this goal. It is recognized that Sunbul Sinan, like the Sufis, adopted this aim as a basis in the use of hadith. Sufis gave importance to every word that complied with the purposes of Sufism and whose meaning was relevant in terms of their own teachings and exhibited a lenient attitude for equating the unreliable narrations, criticized in terms of correctness and certitude, as hadith of the Prophet. Still, at this point, it will unquestionably be a more suitable approach for the Sufis to consider the methods and principles of the hadith, and to act with an understanding that prefers correct and consistent narrations rather than problematic narrations in terms of correctness and certitude while grounding the doctrine and understanding of Sufism. Because in the context of verifying the teachings of Sufism, there are adequate verses and correct hadiths, and their correctness does not create a need for problematic narrations. Consequently, the understanding of al-atwar al-sab’a, which has an essential place in sayr and suluk, should be based on the Qur'an and Sunnah axis, by reconsidering the methods and data of the hadith, in the context of more reliable narrations in terms of correctness and certitude. Such new research and studies may create a decrease in the criticisms that will be aimed towards Sufism and will also add to grow and enhance the Sufism understanding based on solid foundations within the context of the Qur'an and Sunnah. As a result, in the article, the nature of his epistle, as well as the understanding of hadiths, the hadiths used by Sunbul Efendi to ground the understanding of al-atwar al-sab’a were evaluated in terms of deduction, criticism, and analysis within the context of hadith science, and the real value of the words presented as hadith in the epistle was sought to put forward.

In the meantime, it was aimed to evaluate the suitability of the hadiths and words presented as evidence to ground the understanding of al-atwar al-sab’a in terms of certitude, implication, and meaning, and to contribute to the studies in the field of hadith and Sufi sciences.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Sufism, Khalwatiyya, Sunbul Sinan, al-Atwar al-Sab’a

Halvetiyye Geleneğindeki Nefis Mertebeleri Anlayışının Hadislerdeki Dayanakları (Yusuf Sünbül Sinân’ın Etvâr-ı Sebʻa Risâlesi Özelinde)

Öz

Amasya/Merzifon’da doğan ve Halvetiyye tarikatının Sünbüliyye kolunun kurucusu olan Sünbül Sinân Efendi (ö. 936/1529), Osmanlı döneminin önemli tasavvufi şahsiyetlerinden biridir. Osmanlı döneminde yaşanan raks ve devran tartışmalarının önde gelen taraftarlarındandır. Bu hususta eserler telif etmiştir. Telif ettiği önemli eserlerinden biri de Risâle fî Beyâni’l-Etvârı’s-Sebʻa isimli eseridir. Sünbül Efendi bu risâlesinde tasavvufta seyr-ü sülûk mertebelerini konu edinmektedir. Etvar-ı sebʻa (yedi evre) anlayışı aynı zamanda Halvetîlerde önemli bir yere sahip olup bu hususta risaleler kaleme alınmıştır. Bu risalelerden biri de Sünbül Efendi’nin söz konusu risâlesidir. Sünbül Efendi konuyu izah ederken ve ele alırken âyetlerin yanısıra hadislere de yer vermiştir. Sûfîlerin hadis anlayışı ve hadis kullanımı, muhaddislerin hadis anlayışından farlılıklar arz edebilmektedir. Sûfîler bu noktada bazen öğretilerini ve anlayışlarını teyid eden rivayetler söz konusu olduğunda mütesahil davranabilmektedirler. Makalede risâlesinin mahiyeti, sûfîlerin hadis anlayışının yanısıra, Sünbül Efendi’nin Etvâr-ı Seb’a anlayışını temellendirirken kullandığı hadisler, tahric, tenkid ve tahlil yönleriyle hadis ilmi açısından incelenmiş ve risâlede hadis olarak ifade edilen sözlerin, gerçek değeri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu arada delil olarak sunulan ve hadis olarak ifade edilen sözlerin etvar-ı sebʻa anlayışının temellendirilmesine sübut, delâlet ve anlam olarak uygunluğu değerlendirilmeye çalışılmış, hadis ve tasavvuf ilimleri sahasındaki çalışmalara katkı sunması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tasavvuf, Halvetiyye, Sünbül Sinân, Etvâr-ı Sebʻa

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1351.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. el-Musned. thk. Şuayb el-Arnaût - Âdil Murşid. 45 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Akpınar, Cemil. “Huttelî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/429. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmûd. Rûhu’l-maânî. thk. Ali Abdulbârî Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
• Ateş, Süleyman. “Hicâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/430-431. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Aydınlı, Abdullah. Doğuş Devrinde Tasavvuf ve Hadis. İstanbul: Seha Neşriyat, 1986.
• Ayiş, Mehmet Şirin. “Sünbül Sinân ve Atvâr-ı Sebʻa Risalesi Bağlamında Nefis Mertebeleri”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/13 (2017), 119-138.
• Ayiş, Mehmet Şirin. “Sünbül Sinân’ın İlmî ve Tasavvufî Kişiliği”. Uluslararası Amasya Âlimleri Sempozyumu. 1/647-655. Amasya: Kıbatek, 2017.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn. el-Esmâ ve’s-sıfât. thk. A. Muhammed el-Hâşidî. 2 Cilt. Cidde: Mektebetu’s-Sevadî, 1413/1993.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn. Şuabu’l-imân. thk. Abdulalî Abdulahmîd. 14 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423/2003.
• Bezzâr, Ahmed b. Amr. Musned. thk. Mahfûzurrahman Zeynullah vd.. 2 Cilt. Medîne: Mektebetu’l-Ulûm, 2009.
• Bîbî, Ummu’l-Fazl Bîbî bnt. Abdussamed. Cuz’u Bîbî. thk. Abdurrahman b. Abdulcebbâr. Kuveyt: Dâru’l-Hulefa, 1986.
• Bostancı, Ali Haydar. Tasavvuf’ta Etvâr-ı Sebʻa ve Sofyalı Bâlî Efendi’nin “Etvâr-ı Sebʻa”sı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru tavkı’n-necât, 1422/2004.
• Bursalı, Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. haz. A. Fikri Yavuz - İsmail Özen. 3 Cilt. İstanbul: Meral Yayınevi, ts.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kenz-i Mahfî. İstanbul: y.y., 1980.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Çelebi, İlyas. “Hicâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/429-430. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Cuveynî, İmâmu’l-Haremeyn Ruknuddîn. Gıyâsu’l-umem fi’t-teyyâsi’z-zulem. thk. Abdulazîm ed-Dîb. b.y.: el-Mektebâtu’l-Kubrâ, 1401/1981.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman. Sunen. thk. Huseyn Selim ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’l-muğnî, 2000.
• Dârimî, Osman b. Saîd. er-Red ala’l-Cehmiyye. thk. Bedr b. Abdullah. Kuveyt: Dâru İbni’l-Esîr, 1416/1995.
• Deylemî, Şîrûyeh b. Şehrdâr. el-Firdevs bi-me’sûri’l-hitâb. thk. es-Saîd b. Besyûnî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1406/1986.
• Dûlâbî, Muhammed b. Ahmed. el-Kunâ ve’l-esmâ. thk. Muhammed el-Faryâbî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1421/2000.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sunen. thk. M. Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1430/2009.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah. Hilyetu’l-evliyâ. 10 Cilt. Mısr: Dâru’s-Saâde, 1394/1974.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Alî. Musnedu Ebî Ya’lâ. thk. H. Selîm Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1404/1984.
• Ebu’ş-Şeyh, Abdullah b. Muhammed. Kitâbu’l-azame. thk. Rıdâullah b. Muhammed. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Âsıme, 1408.
• Ebu’ş-Şeyh, Abdullah b. Muhammed. Emsâlu’l-hadîs. thk. Abdulalî Abdulhamîd. Bombay: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1408/1987.
• Ebu’ş-Şeyh, Abdullah b. Muhammed. et-Tevbîh ve’t-Tenbîh. thk. Mecdî es-Seyyid İbrâhim. Kahire: Mektebetu’l-Furkan, ts.
• Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletu’l-ehâdisi’z-zaîfe ve’l-mevzûa. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maârif, 1412/1992.
• Erul, Bünyamin. “Uydurma Rivâyetlerde Peygamber Tasavvuru”. İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Sempozyumu. 419-435. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Ezdî, Muhammed b. el-Huseyn. el-Mahzûn fî ilmi’l-hadîs. thk. M. İkbal Muhammed. Delhi: ed-Dâru’l-ilmiyye, 1408/1988.
• Fettenî, Cemâluddîn Muhammed Tâhir. Tezkiretu’l-mevzûât. b.y.: İdâretu’t-Tıbâa’ti’l-Munîre, ts.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Mizânu’l-amel. thk. Suleyman Dunyâ. 4 Cilt. Mısır: Dâru’l-Maârif, 1964.
• Hakîm et-Tirmizî, Muhammed b. Ali. el-Emsâl mine’l-Kitab ve’s-sunne. thk. es-Seyyid el-Cemîlî. Beyrut: Dâru İbn Zeydûn, ts.
• Hakîm et-Tirmizî, Muhammed b. Ali. Nevâdiru’l-usûl. thk. Abdurrahman Umeyra. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ciyl, 1992.
• Haksever, Ahmed Cahid. Tasavvufu Anlama Klavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. el-Câmi‘ li-ahlâki’r-râvî. thk. Mahmûd Tahhân. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu’l-Maârif, 1403/1983.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. Mûdıhu evhâmi’l-cem ve’t-tefrîk. thk. A. Emîn Kal’acî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1407/1986.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. Tarîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Havvâ, Saîd. el-Esâs fi’t-tefsîr. 11 Cilt. Kahire: Dâru’s-selâm, 1424/2003.
• Hût, Muhammed Dervîş. Esne’l-metâlib. thk. M. Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1418/1997.
• Huttelî, İbrahim b. Abdullah. el-Muhabbetu lillâhi Subhânehu. thk. Abdullah Bedrân. Dımaşk: Dâru’l-Mektebî, 1423/2000.
• İbn Adî, Ebû Ahmed b. Adî el-Curcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1418/1997.
• İbn Arrâk, Ebu’l-Hasen Nûruddîn. Tenzîhu’ş-şerîa. thk. Abdulvahhâb Abdullatif-Sıddık el-Gumârî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1399.
• İbn Asâkir, Ali b. el-Hasen. Târihu Dımaşk. thk. Amr b. Garâme. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebî Âsım, Ahmed b. Amr. Kitâbu’s-sunne. thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. 2 Cilt. el-Mektebu’l-İslâmî, 1400/1980.
• İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekr Ahmed. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Salâh b. Fethî. 2 Cilt. Kahire: el-Fâruku’l-Hadîse, 1425/2006.
• İbn Ebi’d-Dunyâ, Abdullah b. Muhammed. Islâhu’l-mâl. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrût: Muessesetu’l-kutubi’s-sikâfiyye, 1414/1981.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalânî. el-Metâlibu’l-âliye. 19 Cilt. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1420/2000.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr. thk. Hasen b. Abbâs. 4 Cilt. Mısır: Muessesetu Kurtuba, 1416/1996.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fethu’l-Bârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalânî. İthâfu’l-hıyereti’l-mehere. thk. Ebu Temîm Yasir. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1420/1999.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî el-Askalânî. Lisânu’l-Mizân. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
• İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk. Kitâbu’t-tevhîd. thk. Abdulazîz b. İbrahim. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu’r-Ruşd, 1414/1994.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sunen. thk. Şuayb el-Arnaût-Kâmil Karabellî. 5 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâle, 1430/2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim. Muhtasaru Târîhi Dımaşk li-İbn Asâkir. 29 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1402/1984.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ahmed. el-Fetâva’l-kubrâ. thk. M. Abdulkadir Atâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1408/1987.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ahmed. Mecmû’ul-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed. 35 Cilt. Medîne: Mecmau’l-Melik Fahd, 1416/1996.
• İbnu’l-A’râbî, Ahmed b. Muhammed. Mu’cemu İbni’l-A’râbî. thk. Abdulmuhsin el-Huseynî. 3 Cilt. Suûdiyye: Dâru İbni’l-Cevzî, 1418/1998.
• İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Abdurrahman. el-İlelu’l-mutenâhiye. thk. İrşâdulhak el-Eserî. 2 Cilt. Faysalâbâd: İdâretu’l-Ulûmi’l-Eseriyye, 1401/1981.
• İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Abdurrahman. el-Mevzûât. thk. A. Muhammed Muhsin. 3 Cilt. Medîne: el-Mektebetu’s-Selefiyye, 1388/1968.
• İbnu’l-Fârız, Şerefuddîn Ömer. Dîvânu İbni’l-Fârız. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbnu’l-Imâd, Abdulhayy b. Ahmed. Şezerâtu’z-zeheb. thk. Mahmûd el-Arnaût. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1406/1986.
• İbnu’l-Mubârek, Ebu Abdurrahman Abdullah b. el-Mubârek. el-Cihâd. thk. Nezîh Hammâd. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1972.
• Irâkî, Zeynuddîn Abdurrahim. Tahrîcu ehâdîsi İhyâi ulûmi’d-dîn. 7 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Âsıme, 1408/1987.
• Işıtan, İbrahim. “Halvetiyye Geleneğine ve Bir Halvetiyye Şeyhi Olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi (Atvâr-ı Sebʻa)”. Hikmet Yurdu 4/7 (2011), 89-113.
• Işıtan, İbrahim. “Dergâhlarda Zâhir-Bâtın Bilgi Dengesinin Sûfî Şahsiyet Gelişimine Katkısı ve Şeyh Şâbân-ı Velî Örneği”. III. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu, ed. Ali Rafet Özkan. 367-376. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Kalaycı, Mehmet. “Kadızâdeliler-Halvetîler Geriliminin Odağında Bir İsim: Sünbül Sinân el-Amâsî ve er-Risâletu’t-Tahkîkiyye Adlı Eseri”. Uluslararası Amasya Alimleri Sempozyumu. 1/601-611. Amasya: Kıbatek, 2017.
• Karâfî, Şihâbuddîn Ahmed. el-Furûk. 4 Cilt. b.y.: Âlemu’l-kutub, ts.
• Karapınar, Fikret. “Rivayetlerde İşârî Yorum”. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/2 (2007), 89-104.
• Kârî, Nûruddîn Ali. Mirkâtu’l-mefâtîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Kârî, Nûruddîn Ali. el-Masnû’. thk. Abdulfettah Ebû Gudde. b.y.: Mektebu’l-Matbûâti’l-İslamiyye, ts.
• Kelâbâzî, Muhammed b. Ebî İshâk. Bahru’l-fevâid. thk. Muhammed Hasen - Ahmed Ferîd. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1420/1999.
• Köktaş, Yavuz. İlk Dönem Sûfîleri ve Hadis Hakîm et-Tirmizî Örneği. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• Kudâî, Muhammed b. Selâme. Musnedu’ş-Şihâb. thk. Hamdî b. Abdulmecîd. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1407/1986.
• Küey, Emrehan. “Merkez Efendi ve Sünbül Sinân”. Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü-3. haz. H. Basri Öcalan. Bursa: Bursa Kültür Sanat Vakfı Yayınları, 2014.
• Kuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin. er-Risâletu’l-Kuşeyriyye. thk. Abdulhalim Mahmûd - Mahmud b. eş-Şerîf. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• Muhâsibî, Ebû Abdillah el-Hâris b. Esed. er-Riâye li hukûkillâh. thk. Abdulkadîr Ahmed Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ts.
• Munâvî, Zeynuddîn Abdurraûf. et-Teysîr bi-şerhi’l-Câmi’i’s-sağîr. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu’l-İmami’ş-Şâfi’î, 1408/1988.
• Munâvî, Zeynuddîn Abdurraûf. Feyzu’l-kadîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetu’t-Ticâriyyeti’l-Kubrâ, 1356.
• Muslim, Ebu’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc. el-Musnedu’s-sahîh. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. Sunen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Haleb: Mektebetu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Fetâvâyı’l-İmami’n-Nevevî. thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrût: Dâru’l-Beşâir, 1417/1996.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Rûyânî, Ebu Bekr Muhammed b. Hârûn. Musnedu’r-Rûyânî. thk. Eymen Alî. 2 Cilt. Kahire: Muessesetu Kurtuba, 1416.
• Sağânî, Radiyyuddîn el-Hasen. el-Mevzûât. thk. N. Abdurrahman Halef. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn, 1405/1984.
• Saîd b. Mansûr, Ebu Osmân. Sunen. thk. Habiburrahman el-A’zamî. 2 Cilt. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1403/1982.
• Seccâdî, Seyyid Cafer. Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü. çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Sehâranpûrî, Halil Ahmed. Bezlû’l-mechûd. 14 Cilt. Hindistan: Merkezu’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen en-Nedevî, 1427/2006.
• Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed. el-Ecvibetu’l-murdiyye. 3 Cilt. thk. Muhammed İshâk. b.y.: Dâru’r-Râye, 1418/1997.
• Sehâvî, el-Makâsıdu’l-hasene. thk. M. Osmân el-Hışt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1405/1985.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr. Tenbîhu’l-gâfilîn. thk. Yusuf Ali Bedeyvî. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1421/2000.
• Serahsî, Muhammed b. Ebî Sehl. Şerhu’s-Siyeri’l-kebîr. 5 Cilt. b.y.: eş-Şeriketu’ş-Şarkiyye, 1971.
• Serrâc, Ebû Nasr et-Tûsî. el-Luma’. thk. Abdulhalîm Mahmûd - Abdulbâkî Surûr. Mısr: Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 1380/1960.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî. el-Fevâidu’l-mecmûa. thk. Abdurrahman el-Muallimî. Riyad: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ts.
• Sinân, Yakub Sünbül. Risâletun Şerîfetun fî Beyâni Etvâri’s-Sebʻati fî Tarîkati’t-Tasavvufi ve’z-Zuhd. Tarihi: 1244, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, DVD No: 1788, Arşiv No: 06 Mil Yz A 8942/2, 14a - 22b.
• Sulemî, Muhammed b. el-Huseyn. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid Amrân. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1421/2001.
• Sulemî, Muhammed b. el-Huseyn. Âdâbu’s-suhbe. thk. M. Fethî es-Seyyid. Tantâ: Dâru’s-sahâbe li’t-turâs, 1410/1990.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman. ed-Dureru’l-muntesira fi’l-ehâdîsi’l-muştehira. thk. M. Lutfi es-Sabbâğ. Riyad: Camiatu’l-Melik Suud, ts.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman. ed-Dîbâc alâ Sahîh-i Muslim b. el-Haccâc. thk. Ebû İshak el-Huveynî Suûdiyye: Dâru İbn Affân, 1416/1996.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman. el-Leâliu’l-masnûa. 2 Cilt: Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1414/1996.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman. Tedrîbu’r-râvî. 2 Cilt. thk. Ebu Kuteybe el-Fâdyâbî. Riyad: Mektebetu’l-Kevser, 1415/1995.
• Taberânî, Suleyman b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-evsat. 10 Cilt. thk. Tarık Ivadullah - Abdulmuhsin b. İbrahim. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
• Taberânî, Suleyman b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdulmecîd. 25 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1415/1993.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Suleymân b. Dâvud. Musned. thk. M. Abdulmuhsin et-Turkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1419/1999.
• Tayşî, Mehmet Serhan. “Cemâl-i Halvetî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/302-3003. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Teymî, İsmâil b. Muhammed. et-Tergîb ve’t-terhîb. thk. Eymen b. Sâlih. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1414/1993.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ. Sunen. thk. Beşşâr Avvâd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Tusterî, Sehl b. Abdullah. Tefsîru’t-Tusterî. thk. Muhammed Bâsil. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1423/2002.
• Tuyûrî, el-Mubârek b. Abdulcebbâr. et-Tuyûriyyât. thk. Abbas Sahr. 4 Cilt. Riyâd: Mektebetu Edvâi’s-Selef, 1425/2004.
• Ukaylî, Ebu Cafer Muhammed b. Amr. ed-Duafâu’l-kebîr. thk. A. Emîn Kal’acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1404/1984.
• Uludağ, Süleyman. “Fakr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/132-134. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Uludağ, Süleyman. “Nefis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/526-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uysal, Muhittin. Tasavvuf Kültüründe Hadis. İstanbul: Ensar Yayınları, 2002.
• Vassâf, Osmanzâde Huseyin. Sefîne-i Evliyâ. haz. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2015.
• Yıldırım, Ahmet. “Tasavvufun Kaynağı Olarak Hadis”. Hadis ve Siyer Araştırmaları Dergisi 4/2 (2018), 51-70.
• Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Yıldırım, Ahmet. Hoca Ahmed Yesevî’nin Hadis Kültürü. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Yıldırım, Ahmet. “Hadisleri Anlamada İşârî Yorum”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2004), 13-36.
• Yıldız, Fatih. Halvetî Azizlerinin Etvâr-ı Sebʻa Risâleleri. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2019.
• Yücer, Hür Mahmut. “Sünbül Sinân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/135-136. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed. Mîzânu’l-i’tidâl. thk. Alî Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1382/1963.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed. Siyeru a’lâmi’n-nubelâ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.
• Zerkeşî, Bedrûddîn Muhammed. el-Leâliu’l-mensûra fi’l-ehâdîsi’l-meşhûra. thk. M. Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1406/1986.