Manevi Zekâ ve Tanrı Tasavvurlarının Travma Sonrası Büyüme İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Sayı: 24, 368 - 406, 30.12.2024

Zeynep Karlık , Naci Kula

https://doi.org/10.18498/amailad.1526841

Öz

Travma kavramı fiziksel yaralanmalara ek olarak psikolojik ve duygusal yaralanmalar için de kabul edildiğinde başlangıçta travma sonrası depresyon, anksiyete ve stres üzerine çalışmalar yapılmıştır. Ancak Tedechi ve Calhoun yaptıkları araştırmalarda bireylerde travma sonrası olumlu değişimlerin olduğunu tespit etmiştir. Literatürde travma sonrası büyüme (TSB) olarak kavramsallaşan bu olgu bilişsel davranışçı terapilerde düşünce ve davranış boyutunda ele alınırken, “Duygusal-Bilişsel İşlemleme Modeli” ile duygu boyutuna dikkat çekilmiştir. Çoklu zekâ kuramında manevi zekâ tanımlanarak duygulara sezgilerin ilave edilmesiyle bireyin travma sonrası kendisini ve yaşadıklarını daha geniş bir açıdan anlamlandırması sağlanmıştır. Travmatik olay sonrasında sarsılan inanç sisteminin yeniden uyumlanmasını sağlayan mekanizmaların başında Tanrı tasavvuru gelmektedir. Yapılan çalışmalarda Tanrı’ya sevgiyle yaklaşan ve O’nu sevgi yönelimli tasavvur eden bireylerin daha yüksek TSB gösterdikleri kaydedilmiştir. TSB psikoloji alanında son yıllarda önemli bir araştırma konusu haline gelmiş olmasına rağmen, din psikolojisi kavramları olan manevi zekâ ve Tanrı tasavvurları ile ilişkisi üzerine gerçekleştirilen çalışmalar sınırlıdır. Bu bağlamda araştırmanın amacı bireylerin varoluşsal ihtiyaçları çerçevesinde TSB’lerini desteklemek için Tanrı tasavvurları, manevi zekâ ve TSB arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek; TSB ile ilişkili olabilecek manevi zekâ ve Tanrı tasavvurunun önemine dikkat çekmektir. Araştırmanın diğer bir amacı da söz konusu değişkenlerin çeşitli demografik değişkenlerle ilişkisini tespit etmektir. Araştırma nicel olarak ilişkisel tarama modeliyle tasarlanmıştır. Ankete katılan kişilerin cinsiyeti, yaşı ve medeni durumuyla ilgili sosyo-demografik değişkenlere ait bilgileri toplamak için kişisel bilgi formu oluşturulmuştur. Tekin ve Ekşi tarafından Türkçe uyarlaması yapılan kendini anlama, merhamet, insani değerler ve vicdanlılık olmak üzere dört alt boyuttan oluşan manevi zekâ ölçeği ile seven, seven-korkutan, ilgisiz ve korkutan Tanrı tasavvuru alt boyutlarından oluşan Hacıkeleşoğlu ve Karaca’nın geliştirdiği Tanrı tasavvuru ölçeği kullanılmıştır. TSB puanları için Tedeschi ve Calhoun tarafından geliştirilen katılımcıların travmatik olaylar sonrasında kaydettiği büyümeyi ölçen TSB ölçeği kullanılmıştır. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma ve Etik Kurulu’nun 2023-09 sayılı kararıyla 395 katılımcıdan toplanan veriler SPSS 28 programı aracılığıyla analiz edilerek bulgular elde edilmiştir. Araştırma bulgularına göre manevi zekâ düzeyi ve Tanrı tasavvurlarının TSB ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Literatürle uyumlu olarak kadınların daha fazla TSB gösterdikleri kaydedilmiştir. Manevi zekâ puanlarının ve Tanrı tasavvurunun cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Medeni durum değişkeni açısından incelendiğinde evlilerin daha yüksek TSB gösterdiği bulgulanmıştır. Medeni durumun manevi zekâ ve Tanrı tasavvurunda anlamlı bir farklılık oluşturmadığı kaydedilmiştir. Yaş değişkeni açısından literatürle benzer şekilde 24-35 yaş arası genç yetişkinlerin daha fazla TSB gösterdikleri manevi zekâ ve Tanrı tasavvurunun yaş değişkeni açısından farklılık göstermediği kaydedilmiştir. Manevi zekâ düzeyi ile TSB arasında istatistiksel olarak pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu bulgulanmıştır. Manevi zekâ alt boyutlarından kendini anlama ve merhamet ile TSB arasında pozitif yönlü ilişki, insani değerler ile TSB arasında negatif yönlü ilişki saptanmıştır. Vicdanlılık ile TSB arasında ise anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır. Sevgi yönelimli ve dengeli Tanrı tasavvuruna sahip olma ile TSB arasında pozitif yönde bir ilişki, ilgisiz Tanrı tasavvuruna sahip bireyler ile TSB arasında negatif yönde bir ilişki olduğu bulgulanmıştır. Korku ve ceza yönelimli Tanrı tasavvuru ile TSB arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Sonuç olarak makalede manevi zekâ ve Tanrı tasavvurlarının TSB ile ilişkili değişkenler olduğu bulgulanmıştır. Kendini anlayan, merhametli ve sevgi yönelimli Tanrı Tasavvuruna sahip bireylerin travmatik olaylardan sonra olumlu yönde değişim kaydettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Manevi Danışmanlık ve Rehberlik, Tanrı Tasavvurları, Travma Sonrası Büyüme, Manevi Zekâ

A Research on the Relationship between Spiritual Intelligence and Representations of God with Post-Traumatic Growth

Öz

When the concept of trauma was accepted for psychological and emotional injuries in addition to physical injuries, studies were initially conducted on post-traumatic depression, anxiety and stress. However, Tedechi and Calhoun determined in their studies that there were positive changes in individuals after trauma. This phenomenon, conceptualized as post-traumatic growth (PTG) in the literature, was addressed in the dimension of thought and behavior in cognitive behavioral therapies, while the emotional dimension was emphasized with the “Emotional-Cognitive Processing Model”. Spiritual intelligence was defined in the theory of multiple intelligences and by adding intuitions to emotions, the individual was enabled to make sense of himself and his experiences after the trauma from a broader perspective. The perception of God is one of the mechanisms that allows the belief system shaken after the traumatic event to re-adjust. Studies have noted that individuals who approach God with love and perceive Him in a loving manner exhibit higher PTG. Although PTG has become an important research topic in the field of psychology in recent years, studies on its relationship with spiritual intelligence and perceptions of God, which are concepts of religious psychology, are limited. In this context, the aim of the research is to determine whether there is a relationship between God representations, spiritual intelligence and PTG in order to support PTG within the framework of existential needs of individuals; to draw attention to the importance of spiritual intelligence and God representations that may be related to PTG. Another aim of the research is to determine the relationship of the variables in question with various demographic variables. The research was designed with a quantitative relational screening model. A personal information form was created to collect information on socio-demographic variables related to gender, age and marital status of the participants. The spiritual intelligence scale, which consists of four sub-dimensions including self-understanding, compassion, human values and conscientiousness and which was adapted into Turkish by Tekin and Ekşi, and the God perception scale, which consists of the loving, loving-frightening, indifferent and frightening God perception sub-dimensions, developed by Hacıkeleşoğlu and Karaca, were used. The PTG scale, which measures the growth of the participants after traumatic events and was developed by Tedeschi and Calhoun, was used for the PTG scores. The data collected from 395 participants with the decision numbered 2023-09 of the Bursa Uludağ University Social and Human Sciences Research and Ethics Board were analyzed using the SPSS 28 program and the findings were obtained. According to the research findings, it was determined that the level of spiritual intelligence and God perceptions were related to PTG. In line with the literature, it was noted that women showed more PTG. It was determined that spiritual intelligence scores and God representations did not show a significant difference according to gender. When examined in terms of the marital status variable, it was found that married people showed higher PTG. It was noted that marital status did not create a significant difference in spiritual intelligence and God representations. In terms of age variable, similar to the literature, it was noted that young adults between the ages of 24-35 showed more PTG and that spiritual intelligence and God representaions did not differ in terms of age variable. It was found that there was a statistically significant positive relationship between the level of spiritual intelligence and PTG. A positive relationship was found between the sub-dimensions of spiritual intelligence, self-understanding and compassion, and PTG, and a negative relationship was found between human values and PTG. No significant relationship was found between conscientiousness and PTG. It was found that there was a positive relationship between having a love-oriented and balanced God image and PTG, and a negative relationship between individuals with an indifferent God representations and PTG. No significant relationship was found between fear- and punishment-oriented God representations and PTG. As a result, it was found in the article that spiritual intelligence and God perceptions are variables related to PTG. It was determined that individuals who understand themselves, have compassionate and love-oriented God representations show positive changes after traumatic events.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Spiritual Counseling and Care, Post-traumatic Growth, God Representations, Spiritual Intelligence

Kaynakça

• Kaynakça Bassett, Rodney L. vd. “Picturing God: A Nonverbal Measure of God Concept for Conservative Protestants”. Journal of Psychology and Christianity 9/2 (1990), 73-81.
• Brackett, Marc A. - Mayer, John D. “Convergent, Discriminant, and Incremental Validity of Competing Measures of Emotional Intelligence”. Personality and Social Psychology Bulletin 29/9 (2003), 1147-1158. https://doi.org/10.1177/0146167203254596
• Bray, Peter. “Bereavement and Transformation: A Psycho-Spiritual and Post-Traumatic Growth Perspective”. Journal of Religion and Health 52/3 (2013), 890-903. https://doi.org/10.1007/s10943-011-9539-8
• Briere, John N. - Scott, Catherine. Travma Terapisinin İlkeleri: Belirtiler, Değerlendirme, ve Tedavi İçin Bir Kılavuz: Belirtiler, Değerlendirme ve Tedavi İçin Bir Kılavuz -DSM-5 İçin Güncellenmiş. çev. Betül Dilan Genç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Brown, Kirk - Kasser, Tim. “Are Psychological and Ecological Well-Being Compatible? The Role of Values, Mindfulness, and Lifestyle”. Social Indicators Research 74 (2005), 349-368. https://doi.org/10.1007/s11205-004-8207-8
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 21. Basım., 2015.
• Calhoun, Lawrence G. - Richard G. Tedeschi (ed.). Facilitating Posttraumatic Growth: A Clinician’s Guide. New York: Routledge, 1999. https://doi.org/10.4324/9781410602268
• Cameron, C. Daryl - Fredrickson, Barbara L. “Mindfulness Facets Predict Helping Behavior and Distinct Helping-Related Emotions”. Mindfulness 6/5 (2015), 1211-1218. https://doi.org/10.1007/s12671-014-0383-2
• Carnelley, Katherine B. vd. “The Time Course of Grief Reactions to Spousal Loss: Evidence from a National Probability Sample”. Journal of Personality and Social Psychology 91/3 (2006), 476-492. https://doi.org/10.1037/0022-3514.91.3.476
• Cesur, Gizem. Yetişkinlerde Travmatik Yasın ve Travma Sonrası Büyümenin Psikososyal Belirleyicileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Chopko, Brian - Schwartz, Robert. “The Relation Between Mindfulness and Posttraumatic Growth: A Study of First Responders to Trauma-Inducing Incidents”. Journal of Mental Health Counseling 31/4 (2009), 363-376. https://doi.org/10.17744/mehc.31.4.9w6lhk4v66423385
• Cohen, Lawrence H. vd. “Assessment of Posttraumatic Growth”. Posttraumatic Growth: Positive Changes in the Aftermath of Crisis. 23-42. New York: Psychology Press, 2008.
• Cole, Brenda S. vd. “Assessing Spiritual Growth and Spiritual Decline Following a Diagnosis of Cancer: Reliability and Validity of the Spiritual Transformation Scale”. Psycho-Oncology 17/2 (2008), 112-121. https://doi.org/10.1002/pon.1207
• Dınvar, Parvaneh Ebrahımı. Travma Sonrası Stres, Dünyaya İlişkin Varsayımlar ve Tanrı Algısı Arasındaki İlişki. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Doğan, Mebrure. “Üniversite Öğrencilerinin Travma Sonrası Gelişimlerinde İçsel Dinî Motivasyon, Dinî Başa Çıkma, Sabır ve Şükrün Rolü”. Turkish Studies Comparative Religious Studies XIII/25 (2018), 207-230.
• Doğru Çabuker, Nurdan. Pozitif Psikoterapiye Dayalı Geliştirilen Psikoeğitim Programının Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Dayanıklılık ve Travma Sonrası Gelişimleri Üzerine Etkisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Durak, Emre Şenol. Miyokard Enfaktüs Hastaları ve Eşlerinde Travma Sonrası Gelişimin Belirleyicileri Olarak Çevresel Ve Bireysel Kaynaklar, Olayı Algılama, Bilişsel İşlemleme ve Baş Etme. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Ebrahimi, M vd. “Effectiveness of Training of Spiritual Intelligence Components on Depression, Anxiety, and Stress of Adolescents”. Journal of Medicine and Life 8/Spec Iss 4 (2015), 87-92.
• Erdoğan, Emine. “Tanrı Algısı, Dini Yönelim Biçimleri ve Öznel Dindarlığın Psikolojik Dayanıklılıkla İlişkisi: Üniversite Örneklemi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/29 (2015), 223-246.
• Erduran-Tekin, Özge - Ekşi, Halil. “Manevi Zekâ Ölçeği’ nin Türkçe’ ye Uyarlanması”. Spiritual Psychology and Counseling 4/2 (2019). https://doi.org/10.37898/spc.2019.4.2.0062
• Kasapoğlu, Figen. “Examining the Relationship between Fear of COVID-19 and Spiritual Well-being: COVID-19 Korkusu ile Spiritüel İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Spiritual Psychology and Counseling 5/3 (2020), 341-354.
• Garnefski, Nadia vd. “Post-Traumatic Growth After a Myocardial Infarction: A Matter of Personality, Psychological Health, or Cognitive Coping?” Journal of Clinical Psychology in Medical Settings 15/4 (2008), 270-277. https://doi.org/10.1007/s10880-008-9136-5
• Gencer, Nevzat - Cengil, Muammer. “Travma Sonrası Büyüme ve Din”. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer - Muammer Cengil. 323-360. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Gökahmetoğlu, Gülden. Algılanan Sosyal Destek ve Yaşam Amacının Travma Sonrası Büyüme İle İlişkisinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Kent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Güler, Özlem. Tanrı’ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkârlık Duygusu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Haspolat, Ayperi. Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyüme: Temel inançlardaki Değişim, Ruminasyonlar ve Bilgece Farkındalığın Rolü. Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Homan, Kristin J. - Boyatzis, Chris J. “The Protective Role of Attachment to God against Eating Disorder Risk Factors: Concurrent and Prospective Evidence”. Eating Disorders 18/3 (2010), 239-258. https://doi.org/10.1080/10640261003719534
• Joseph, Stephen vd. “An Affective–Cognitive Processing Model of Post‐traumatic Growth”. Clinical Psychology & Psychotherapy 19/4 (2012), 316-325.https://doi.org/10.1002/cpp.1798
• Karaca, Faruk - Hacıkeleşoğlu, Hızır. “Allah Tahayyülleri Ölçeği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 2/54 (31 Aralık 2020), 67-83. https://doi.org/10.29288/ilted.771686
• Karakaş, Ahmet Canan. “Manevi Zekanın İç Yönelimli Dindarlık, Affetme Esnekliği ve Öznel İyi Oluşla İlişkisi”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1/1 (2017), 53-63. https://doi.org/10.32711/tiad.350504
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Bilimsel İrade Algı Çerçevesi ile Kavramlar - İlkeler - Teknikler. İstanbul: Nobel Yayıncılık, 28. Basım, 2015.
• Koçak, Deniz. Pandemi Döneminde Duygu Düzenleme Becerileri ve Bilişsel Duygu Düzenleme Stratejilerinin Travma Sonrası Büyüme Üzerindeki Etkilerinin Karşılaştırılması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Krause, Neal vd. “Benevolent Images of God, Gratitude, and Physical Health Status”. J Relig Health 54 (Mayıs 2015), 1503-1519. https://doi.org/10.1007/s10943-015-0063-0
• Kumar, Taj - Pragadeeswaran, S. “Effects of Occupational Stress on Spiritual QuotientAmong Executives”.
• International Journal of Trade, Economics and Finance, 288-292. https://doi.org/10.7763/IJTEF.2011.V2.119
• Kumar, Vineeth - Mehta, Manju. “Gaining Adaptive Orientation Through Spiritual and Emotional Intelligence”.
• New facets of positivism. ed. A. K. Chauhan - S.S. Nathawat. 281-301. Delhi, India: Macmillan Publishers, 2011. Lehmann, Curtis - Steele, Emma. “Beyond Positive and Negative Religious Coping and Posttraumatic Outcomes”. Psychology of Religion and Spirituality 12 (2020), 345-355. https://doi.org/10.1037/rel0000310
• Lindstrom, Cassie M. vd. “The Relationship of Core Belief Challenge, Rumination, Disclosure, and Sociocultural Elements to Posttraumatic Growth”. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy 5/1 (2013), 50-55. https://doi.org/10.1037/a0022030
• Linley, P. Alex. “Positive Adaptation to Trauma: Wisdom as Both Process and Outcome”. Journal of Traumatic Stress 16/6 (2003), 601-610.https://doi.org/10.1023/B:JOTS.0000004086.64509.09
• Linley, P. Alex - Joseph, Stephen. “Positive Change Following Trauma and Adversity: A Review”. Journal of Traumatic Stress 17/1 (2004), 11-21. https://doi.org/10.1023/B:JOTS.0000014671.27856.7e
• Mayer, John vd. “Emotional Intelligence: Theory, Findings, and Implications”. Psychological Inquiry - 15 (01 Temmuz 2004), 197-215. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1503_02
• Morgan, George A. vd. IBM SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation, Fourth Edition. New York: Routledge, 4. Basım, 2011. https://doi.org/10.4324/9780203842966
• Nazam, Fauzia “Gender Difference on Spiritual Intelligence Among Adolescents” 4/11 (2014), 423-425.
• Nurochim vd. “Investigating the Relationship Between Spiritual Intelligence, Emotional Regulation and Stress Coping Strategies in the Russian Education Industry”. International Journal of Work Organisation and Emotion 13/3 (2022), 212-229.https://doi.org/10.1504/IJWOE.2022.126952
• Park, Crystal vd. “Assessment and Prediction of Stress‐Related Growth”. Journal of Personality 64 (01 Mart 1996), 71-105. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1996.tb00815.x
• Polatinsky, Stefan - Esprey, Yvette. “An Assessment of Gender Differences in the Perception of Benefit Resulting from the Loss of a Child”. Journal of Traumatic Stress 13/4 (2000), 709-718. https://doi.org/10.1023/A:1007870419116
• Safavi, Mahboobeh vd. “Association between Spiritual Intelligence and Stress, Anxiety, and Depression Coping Styles in Patients with Cancer Receiving Chemotherapy in University Hospitals of Tehran University of Medical Science”. Journal of Cancer Research & Therapeutics 15/5 (2019), 1124-1130. https://doi.org/10.4103/jcrt.JCRT_382_17
• Salmabadi, Mojtaba vd. “The Mediating Role of Spiritual Intelligent in Relationship of Mindfulness and Resilience”. Health, Spirituality & Medical Ethics Journal 3/3 (Eylül 2016), 18-24.
• Sears, Sharon R. vd. “The Yellow Brick Road and the Emerald City: Benefit Finding, Positive Reappraisal Coping and Posttraumatic Growth in Women with Early-stage Breast Cancer”. Health Psychology 22/5 (2003), 487-497. https://doi.org/10.1037/0278-6133.22.5.487
• Shaw, Annick vd. “Religion, Spirituality, and Posttraumatic Growth: A Systematic Review”. Mental Health, Religion & Culture 8/1 (2005), 1-11. https://doi.org/10.1080/1367467032000157981
• Stutts, Lauren A. - Stanaland, Adam W. “Posttraumatic Growth in Individuals with Amputations”. Disability and Health Journal 9/1 (2016), 167-171. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2015.07.005
• Sultan, Hina vd. “Impact of Optimism on Posttraumatic Growth of Burn Survivors: Role of Emotional Intelligence, Gender and Severity of Burn Injury”. Khyber Medical University Journal 15/1 (31 Mart 2023), 38-38.
• Tanrıdağlı, Zeynep Ceren. 1999 Marmara Depremi Yaşayan Yetişkinlerde “Mahalle Afet Gönüllüsü” Olmanın Psikolojik Stres Düzeyine ve Travma Sonrası Gelişime Etkileri. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Tedeschi, Richard G. - Calhoun, Lawrence G. “The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the Positive Legacy of Trauma”. Journal of Traumatic Stress 9/3 (Temmuz 1996), 455-471. https://doi.org/10.1007/BF02103658
• Tezcan, Emine Ebru. Yetişkinlerde Travma Sonrası Stres Belirtileri ile Travma Sonrası Büyüme Arasındaki İlişkide Öz-Şefkatin Düzenleyici Rolü. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Tosun, Fatma. Suriyelilerde Travma Sonrası Stres, Travma Sonrası Büyüme ve Din. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Uysal, Cansu. Son 5 Yılda Yas Yaşamış Bireylerde Travma Sonrası Büyüme, Bağlanma ve Yaşamda Anlam. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Vishnevsky, Tanya vd. “Gender Differences in Self-Reported Posttraumatic Growth: A Meta-Analysis”. Psychology of Women Quarterly 34/1 (2010), 110-120.https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2009.01546.x
• Wilt, Joshua A. - Exline, Julie J. “Receiving a Gift From God in Times of Trouble: Links Between Gratitude to God, the Affective Circumplex, and Perceived Closeness to God”. Mental Health, Religion & Culture 25/3 (2022), 362-379. https://doi.org/10.1080/13674676.2022.2033710
• Zhang, Lyuci vd. “Perceived Stress, Social Support, Emotional Intelligence, and Post-Stress Growth among Chinese Left-Behind Children: A Moderated Mediation Model”. International Journal Of Environmental Research And Public Health 19/3 (2022). https://doi.org/10.3390/ijerph19031851