Early Reviews Of Ṣaḥīḥ Albuḳārī: Attirmiḏī and His Term “Ḥasan Ṣaḥīḥ” As A Model

Yıl 2024, Sayı: 24, 338 - 367, 30.12.2024

Mohamad Anas Sarmını

https://doi.org/10.18498/amailad.1545147

Öz

The study claims that the status of ṣaḥīḥ albuḳārī came gradually after a long review of the integrity of its narrators and the authenticity of its narrations. It claims that attirmiḏī in his collection represented one of the early reviews of the rulings of his šayḳ albuḳārī, as he included many hadiths of Sahih in his collection and then ruled them as not full-authentic ḥadīṯ. The study chose as its field the ḥadīṯs that attirmiḏī ruled to be authentic and were among those that albuḳārī narrated. It first investigated the implications of this term and concluded that it indicates a rank that is at the lowest level of authenticity, which is less than absolute authenticity. It showed that this is due to an influential difference that occurred in the chain of transmission of the ḥadīṯ or its text. The study took this term as an introduction to understanding the reasons for attirmiḏī's descent of those ḥadīṯs from the rank of authenticity, and then compared the chain of transmission of attirmiḏī and albuḳārī to ensure that the aforementioned defect is present in both of them and is not specific to the chain of transmission of attirmiḏī. It also took the chapters of purity in attirmiḏī's collection as an applied field to track these hadiths. The study concluded by proving that attirmiḏī was an independent critical hadith scholar in his choices, and that he subjected several ṣaḥīḥ ḥadīṯs to review, and stated his opinion in them with complete honesty and accuracy. The study did not focus on comparing the choices of albuḳārī and attirmiḏī, but rather focused on proving that review, and that albuḳārī's status has been proven objectively and with the passage of time and study.

Anahtar Kelimeler

ḥadīṯ, Hadith scholars’ methods, ṣaḥīḥ albuḳārī, jāmʿ attarmiḏī, ḥasan ṣaḥīḥ, review

المراجعات المبكرة للجامع الصحيح للبخاري: الترمذي ومصطلحه "حسن صحيح" أنموذجا

Öz

تدَّعي الدراسة بأن منزلة صحيح البخاري جاءت تدريجيا بعد طول مراجعة لعدالة رواته وصحة مروياته، وتدعي بأن الترمذي في جامعه قد مثَّل إحدى المراجعات المبكرة لأحكام شيخه البخاري، وذلك باعتباره أخرج الكثير من أحاديث الصحيح في جامعه ثم حكم عليها بغير الصحة. اختارت الدراسة ميدانا لها الأحاديث التي حكم عليها الترمذي بحسن صحيح وكانت مما أخرجه البخاري، فبحثت أولا في دلالات هذا المصطلح وذهبتْ إلى أنه يدلُّ على رتبة تقع في أدنى مراتب الصحيح وهو دون الصحيح المطلق، وبيَّنت أن مردَّ ذلك هو إلى اختلاف مؤثر طرأ في إسناد الحديث أو متنه. اتخذت الدراسة من هذا الاصطلاح مدخلا لفهم أسباب نزول الترمذي بتلك الأحاديث عن رتبة الصحة، ومن ثمَّ قارنت بين إسناد الترمذي وإسناد البخاري للتأكد من كون العلة المذكورة قائمة فيهما وليست مختصة بإسناد الترمذي. كما أنها اتخذت من أبواب الطهارة في جمع الترمذي ميدانا تطبيقيا لتتبع هذه الأحاديث. وأثبتت الدراسة أن الترمذي كان محدثا ناقدا مستقلا باختياراته، وأنَّه أخضع عددا من أحاديث الصحيح للمراجعة، وبيَّن فيها رأيه بكل صدق ودقة، ولم تُعن الدراسة بالموازنة اختيار البخاري والترمذي وإنما عُنيت بإثبات تلك المراجعة، وبأن منزلة البخاري قد ثبتت موضوعيا ومع طول الزمن والمدارسة.تدَّعي الدراسة بأن منزلة صحيح البخاري جاءت تدريجيا بعد طول مراجعة لعدالة رواته وصحة مروياته، وتدعي بأن الترمذي في جامعه قد مثَّل إحدى المراجعات المبكرة لأحكام شيخه البخاري، وذلك باعتباره أخرج الكثير من أحاديث الصحيح في جامعه ثم حكم عليها بغير الصحة. اختارت الدراسة ميدانا لها الأحاديث التي حكم عليها الترمذي بحسن صحيح وكانت مما أخرجه البخاري، فبحثت أولا في دلالات هذا المصطلح وذهبتْ إلى أنه يدلُّ على رتبة تقع في أدنى مراتب الصحيح وهو دون الصحيح المطلق، وبيَّنت أن مردَّ ذلك هو إلى اختلاف مؤثر طرأ في إسناد الحديث أو متنه. اتخذت الدراسة من هذا الاصطلاح مدخلا لفهم أسباب نزول الترمذي بتلك الأحاديث عن رتبة الصحة، ومن ثمَّ قارنت بين إسناد الترمذي وإسناد البخاري للتأكد من كون العلة المذكورة قائمة فيهما وليست مختصة بإسناد الترمذي. كما أنها اتخذت من أبواب الطهارة في جمع الترمذي ميدانا تطبيقيا لتتبع هذه الأحاديث. وأثبتت الدراسة أن الترمذي كان محدثا ناقدا مستقلا باختياراته، وأنَّه أخضع عددا من أحاديث الصحيح للمراجعة، وبيَّن فيها رأيه بكل صدق ودقة، ولم تُعن الدراسة بالموازنة اختيار البخاري والترمذي وإنما عُنيت بإثبات تلك المراجعة، وبأن منزلة البخاري قد ثبتت موضوعيا ومع طول الزمن والمدارسة.

Anahtar Kelimeler

الحديث النبوي, مناهج المحدثين, صحيح البخاري, جامع الترمذي, حسن صحيح, المراجعة المبكرة

Sahîh-I Buhârî Üzerine Erken Dönem İncelemeler: Tirmizî ve "Hasen Sahih" Termizi Örneği

Öz

Çalışmada, Sahîh-i Buhârî’nin konumunun, ravilerinin adaleti ve rivayetlerinin sıhhati hakkında uzun bir inceleme sonrası kademeli olarak ortaya çıktığı ve Tirmizî’nin, Câmi’nde Sahîh-i Buhârî’den birçok hadis rivayet edip sahih olmadıklarına hükmederek hocası Buhârî’nin hükümleri erken dönemde incelenmekte ve öncü olduğu öne sürülmektedir. Buhârî'nin rivayet ettiği ve Tirmizî’nin sahih hasen hükmünü verdiği hadisleri inceleyen bu çalışmada, ilk olarak bu terimin delaletleri araştırılmış, mutlak sahihten daha alt mertebede yer alan sahihlik derecesini ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun, hadisin isnadında veya metninde meydana gelen bir sebepten ötürü olduğu belirtilmiştir. Makalede bu terim, Tirmizî’nin mezkûr hadisleri sahihin daha alt derecesine düşürmesinin sebepleri üzerinden bir giriş mahiyetinde ele alınmaktadır. Bu sebeple Tirmizî ve Buhârî’nin isnadları arasında karşılaştırma yapılmakta, mezkûr illetin her ikisinde de mevcut olduğu ve bu illetin Tirmizî’nin isnadına özgü olmadığı ortaya konmaktadır. Ayrıca, ilgili hadislerin izini sürmek için Tirmizî'nin Câmi’ndeki taharet bölümleri, örneklem olarak seçilmiştir. Sonuç olarak bu calışma öne sürdüğü iddiaları ispat edip, Tirmizî'nin kendi tercihleriyle birlikte müstakil, münekkit bir muhaddis olduğunu ve Sahîh-i Buhârî’nin birkaç hadisini incelemeye tabi tutup bu hadislere dair görüşünü tam bir dürüstluk ve incelikle beyan ettiğini kanıtlamaya çalışmıştır. Bununla birlikte bu çalışma, Buhârî ve Tirmizî’nin tercihlerini karşılaştırmaya odaklanmamış, bunun yerine bu incelemeyi kanıtlamaya ve uzun bir zaman ve çalışma neticesinde Buhârî’nin konumunun objektif olarak belirlenmesini hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Muhaddislerin Yöntemleri, Sahîh-i Buhârî, Câmiʿu’t-Tirmizî, Hasen-Sahih, İnceleme

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayp Arnavut. 1 Cilt. Beyrut: Dâru'r-Risâle, 2001.
• Avvâd, Beşşâr Ma‘rûf. "Mefhum’l-Hadisü’l-hasen inde' Tirmîzî". A.E. Dergisi 1/1 (2018), 11-70.
• Buhârî, Muhammed, b. İsmâîl. el-Câmiʿu’l-Musnedu’s-Saḥîḥu’l-Muhtasar. 1,2,3,5,6 Cilt. Mısır: Dâru bulak, ts.
• Brown, Jonathan. The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon. Leiden and Boston: Brill, 2007.
• Dahîl, Yusuf b. Muhammed. Suâlâtü’t-Tirmizi li’l-Buhari havle ehâdis fi Câmii’t-Tirmizi. Medine: el-Camiatü’l- İslamiyye, 2009.
• Düreys, Hâlid b. Mansur. el-Hadisü’l-hasen li-zatihi ve li-gayrihi: dirase istikraiyye nakdiyye. Riyad: Dâru Edvai’s- Selef, 2005/1426.
• Elbânî, Nâsıruddîn. İrvâu’l-Galîl fî Tahrîci Emadis Menâri’s-Sebîl. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebu'l-İslâmî, 1985.
• Hâkim En-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. Târîḫu Nîsâbûr. Beyrut: Dâru'l-Beşâir, 2000.
• Hameş, Âdâb Mahmûd. el-Mehdi el-muntazar fî rivayati Ehli’s-sünne ve’ş-Şiati’l-İmamiyye dirasetun hadisiyye nakdiyye. Amman: Dârü’l-Feth, 2003.
• İbn Dakīkul‘Îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Alî. el-İlmâm bi-eḥâdîs̱i’l-aḥkâm. thk. Muhammed Saîd el- Mevlevî, 3 Cilt. Dımaşk: Y.y., 1383/1963.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Kahire: Bulak, 1300.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzibu't-Tehzîb. 3 Cilt. Hindistan: Matbaatu'l- Maârif en-Nizâmiyye, 1365
• İbnu's-Salâh, Ebû Amr Takıyyuddîn Osmân b. Salâhiddîn. Maʿrifetu Ulumi’l-Hadîs. thk. Nuruddîn Itr, Dımaşk: Daru’l- Fikir, 1986.
• Itr, Nuruddin. el-İmâmu’t-Tirmizî ve'l-Muvâzenetu beyne Câmi'ihî ve's-Sahîhayn. B.y.: Y.y., 1970.
• Ma’rufi, Abdullah. Hasenun garib fi Camii’t-Tirmizi: dirasa ve tatbik. Diyubend: Şeyhü’l-Hind Akademi Darü’l-Ulum Maktaba Darul-Uloom, 1427.
• Sa’d. Abdullah b. Abdurrahman Adil. el-Medhalu ilâ Câmii’t-Tirmizî. 2 Cilt. Riyad: Dârü’l-Muhaddis Dârü’l-Evrâk, 2021/1442.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa. el-Camî. thk. Beşşâr Mâruf, 1,2,3,4,5,6 Cilt. B.y.: Daru'l-Ğarbi'l-İslâm