Okulöncesi Çocuklarında Gözlenen Davranış Problemleri ile Ailelerinin Anne-Baba Tutumları Arasındaki İlişki

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 115 - 144, 31.01.2013

Meral Taner Derman , Handan Asude Başal

Öz

Araştırmanın amacı, 5–6 yaş çocuklarda gözlenen davranış problemlerini ve anne baba tutumları ile problem davranışlar arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmanın örneklemini; anaokuluna devam eden 532’si kız 580’i erkek toplam 1112 çocuk oluşturmuştur. İstatistiksel analiz olarak, öğretmenlerin yaptıkları işaretlemelerin yığmalı toplamı dikkate alınmış, yani her bir problemin çocuklar arasındaki yaygınlık derecesi göz önünde bulundurulmuş ve davranış problemleri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla Pearson Korelasyon Analizi uygulanmıştır.

Araştırma kapsamındaki 1112 çocuğun % 60.6’sında en az bir ya da daha fazla davranış problemi saptanmıştır. Davranış problemi gösteren çocukların % 53.6’sının erkek, % 46.4’ünün kız olduğu belirlenmiştir. Çocuklarda görülen davranış problemleri sıklık bakımından değerlendirildiğinde, ilk sırada içe kapanıklık, ikinci sırada aşırı hareketlilik ve hiperaktivite bozukluğu, üçüncü sırada iştahsızlık davranışının yer aldığı saptanmıştır. İçe kapanık, hiperaktif, kıskançlık gösteren çocukların ailelerinin orta düzeyde ev kadınlığını reddedici tutuma ve iştahsız, aşırı inatçı, vurma davranışı gösteren ve tırnak yiyen çocukların ailelerinin ise düşük düzeyde ev kadınlığını reddedici tutuma sahip oldukları saptanmıştır. İçe kapanıklık, aşırı inatçılık, hayvan korkusu ile aşırı koruyucu anne-baba tutumu arasında;  içe kapanıklık, parmak emme ve fobiler demokratik tutum arasında; hayvan korkusu ile ev kadınlığını reddedici tutum arasında; hayvan korkusu, tükürme ve yalan ile sıkı disiplinli tutum arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Çocuklarda görülebilecek davranış problemlerinin gözlenmesi, saptanması ve aile ile işbirliği yapılarak çözümlenmeye çalışılması konusunda, okulöncesi eğitim kurumlarında çocuk gelişim uzmanı ve çocuk psikologlarının veya psikolojik danışmanın bulunması ve okulöncesi öğretmeninin aile ile sürekli işbirliği içinde çalışmansın uygun olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranış Bozuklukları, Anne Baba Tutumları, Okulöncesi Eğitim.

Kaynakça

• Alıcıgüzel, İ. (2001). Çağdaş okulda eğitim ve öğretim. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Al-Sahel, R. A. (2006). Children's behavioral problems (Bps) in kındergarten: Impact of time of day and activity type, Social Behavior and Personality, 34 (4), 399-412.
• Altınköprü, T. (2003). Eğitim açısından çocuk psikolojisiÇocuğun başarısı nasıl sağlanır? 11. Baskı, İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Anselmi, L., Piccinini, C. A., Barros, F. C. & Lopes, R. S. (2004). Psychosocial determinants of behaviour problems in Brazilian preschool children, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(4), 779-788.
• Arı, R. (2005). Gelişim ve öğrenme. 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Arı, M., Bayhan, P. ve Artan, İ. (1995). Farklı ana-baba tutumlarının 4–11 yaş grubu çocuklarında görülen problem durumlarına etkisinin araştırılması, 10. YA-PA Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, s. 23-38.
• Aslan, E. (1992). Benlik kavramı ve bireyin yaşamındaki etkileri, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 7-14.
• Ataç, F. (1991). İnsan yaşamında psikolojik gelişim. İstanbul: Beta Basım Yay. A.Ş.
• Başal, H. A. (2012). Gelişim ve psikoloji, Nasıl mutlu ve başarılı bir çocuk yetiştirebilirim?, Bursa: Ekin Yayınları.
• Başar, M. (2003). Hiperaktif öğrenciyle öğretmenin dört yılıVaka analizi, Yaşadıkça Eğitim, 79, 28-32.
• Beautrais, A. L., Fergusson, D. M. & Shannon, F. T. (1982). Family life events and behavioral problems in preschoolaged children, Pediatrics, 70(5), 774-779.
• Birkan, B. (2002). Çocuklarda davranış sorunları ve başa çıkma yolları, Çoluk Çocuk Aylık Anne Baba Eğitimci Dergisi, 17, 18-20.
• Bostan, S. (1993). 14-16 Yaş Ergenlerinin Uyum Düzeylerinin ve Ana-Baba Tutumlarının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, AnkaraÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• BRAM (2004). Çocuklarda görülen davranış sorunları ve özel eğitim gerektiren durumlar, Bursa Rehberlik ve Araştırma Merkezi, http://www.mustafagullu.com.tr/DAVRANIS_SORUNLA RI.doc, (Erişim Tarihi: 21.05.2010)
• Bulut, Ş. (2000). Altı yaş çocuklarında davranış problemleri ile anne ve öğretmenlerin uyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Coe, C., Spencer, N., Barlow, J., Vostanis, P. & Laine, L. (2003). Services for pre-school children with behaviour problems in a Midlands City, Child Care Health and Development, 29(6), 417-424.
• Cüceloğlu, D. (1996). Yeniden insan insana. 13. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cüceloğlu, D. (2005). İçimizdeki çocuk. 36. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çağdaş, A. (2003). Anne-baba-çocuk iletişimi. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Çubukçu, Z. (2004). Eğitim kurumlarında yaşanan şiddet olaylarının çocuk gelişimine etkisi- Çocuk ve şiddet dosyası, Çoluk-Çocuk Dergisi, 43, 25-27.
• Ekşi, A. (1999). “Çocuğun ruhsal ve bilişsel gelişim dönemleri ve dönemlere özgü sorunları”, Ben hasta değilim. Ed. Aysel Ekşi, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Erbaş, D. (2002). Problem Davranışların azaltılmasında olumlu davranışsal destek planı hazırlama”, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 41-50.
• Galboda-Liyanage, K. C., Prince, M. J. & Scott, S. (2003). Mother-Child Join activity and behaviour problems of preschool children, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44(7), 1037–1048.
• Gander, J.M. & Gardiner, H.W. (1993). Çocuk ve ergen gelişimi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Geçtan, E. (2006). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürkan, T. (1985). Okulöncesi eğitim kurumlarında gözlenebilen uyum sorunları, YA-PA Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri II-III. s. 47-55. İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Gürşimşek, I., Girgin, G., Harmanlı, Z. ve Ekinci, D. (2006). “Annenin ruhsal belirtileri ile 5-6 yaş dönem çocuklarının davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi”, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi Bildiri Kitabı, III. Cilt, s. 3593 İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Hakan, S. (2003). Anadolu lisesi öğrencileri ile yurt dışı yaşantısı geçiren ve anadolu liselerine gelen öğrencilerin ana baba tutumlarını algılamaları açısından karşılaştırılması, Milli Eğitim Dergisi, Sayı 159, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_De rgisi/159/hakan.htm (Erişim Tarihi: 10.04.2013).
• Hughes, C. & Ensor, R. (2006). Behavioural problems in 2-yearolds: Links with individual differences in theory of mind, executive function and harsh parenting, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47 (5), 488–497.
• Kandır, A. (2000). Öğretmenlerin beş-altı yaş çocuklarında görülen davranış problemlerine ilişkin bilgi ve tutumları, Gazi Üniv. Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 42-50.
• Kaya, C. (2003). Öğretmenlere öneriler. İstanbul: Zambak Yayınları.
• Kızıltan, G. (1984). Üniversite Öğrencilerinin Kişisel ve Sosyal Uyum Düzeylerini Etkileyen Etmenler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Le Compte, G., Okman, G. ve Sükan, Z. (1979). Çocuğunuz ve siz: Anababaya kılavuz. Editör: Selçuk Özgediz, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Liu, X., Kurita, H., Guo, C., Tachimori, H., Ze, J. & Okawa, M. (2000). Behavioral and emotional problems in chinese children: teacher reports for ages 6 to 11, Journal of Child Psychology & Psychiatry, 41 (2), 253-260.
• Maccoby, E. E. & Jacklin, C. N. (1980). Sex differences in aggression: A rejoinder and reprise, Child Development, 51 (4), 964-980.
• MEB (2010). Milli Eğitim İstatistikleri 2009-2010. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_12/060209 39_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2009_2010.pdf, (Erişim Tarihi 12.04.2013).
• Minibaş, J. (1988). Tırnak yeme. Yaşadıkça Eğitim. 4, 17-18.
• Nas, R. (2001). Metinlerle ilkokuma yazma öğretimi. 2. Baskı, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Navaro, L. (1989). “Aşırı koruyuculuğun çocuk eğitimine etkileri”, Ya-Pa Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, 12-13 Mayıs, İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Öktem, F. (1993). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Türk Psikiyatri Dergisi, 4 (2), 113-119.
• Öner, N. (1994). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler. İstanbul: Boğaziçi Üniv. Yayınları.
• Pantley, E. (2002). Çocuklarımıza verdiğimiz gizli mesajlar. Çev. H. Gürel, Ankara: Hsb Yayıncılık.
• Pekçağlayan, N. (1991). “Davranış «bozukluklarının ve problem durumlarının çözümünde uygulanan teknikler”, Okulöncesi Eğitimcileri İçin El Kitabı 1, Editör. Şule Bilir, s. 45-51. Ankara: Hüner Matbaacılık.
• Sarp, N. (1995). Öğretmenlerin İlkokula yeni başlayan çocuklarda gözledikleri sorunlar ve bu sorunlara yaklaşımı, Kriz Dergisi, 3(1-2), 145-148.
• Savran, C. ve arkadaşları (1995). Ana-babaların kişilik özellikleri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. 10. Ya-Pa Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, Ankara.
• Seyran, S. (1992). Çocukta beslenme alışkanlığının gelişmesi, Yaşadıkça Eğitim. 25, 5-6.
• Sezer, Ö. (2006). Okul öncesi dönemde bulunan çocuklarda sık rastlanan uyum ve davranış bozuklukları ve bu bozukluklara ilişkin öğretmenlerin görüşleri, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi Bildiri Kitabı, III. Cilt, s. 280-293, İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Tuzcuoğlu, N. (2003). Anne baba olmanın altın kuralları, Bir aile olmak. İstanbul: Morpa Yayınları.
• Yavuzer, H. (1998). Çocuk eğitimi el kitabı. 6. Basım, İstanbul. Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (1999). Çocuk psikolojisi. 18. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2004). Ana-baba ve çocuk. 17. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yeşilyaprak, B. (1991). Yeni Bir Kardeş Gelirken, AnneBabaların Korkulu Rüyası: Kıskançlık, Yaşadıkça Eğitim, 18, 28-31.
• Yıldız, E. ve Erci, B. (2011). Anne baba tutumları ile adölesan saldırganlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 6-11. Yörükoğlu, A. (1992). Değişken toplumda aile ve çocuk. 4. Baskı, İstanbul: Özgür Yayınları
• Yörükoğlu, A. (2002). Çocuk ruh sağlığı, Çocuğun Kişilik gelişimi eğitimi ve ruhsal sorunları. 25. Basım, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• Ziyalar, A. (1984). Okulöncesi çocuklarda kötü alışkanlıklar ve davranış bozuklukları, Aile ve Çocuk Dergisi Konferansları, 4, 228-238. Ak Yayınları.