Evaluation of Mental Existence (Vucud-i Zihni) in the Concept of Epistemology in the Islamic Thought

Yıl 2014, Sayı: 2, 131 - 162, 01.06.2014

Ahmet Pirinç

https://doi.org/10.18498/amauifd.47463

Cited By: 5

Öz

The concept of mental existence taken in the context
of epistemology have played a decisive role in the emergence of theories about
epistemology and differences between these theories. Three different views have
emerged about the concept of mental existence as a result of debates between philosophers and theologians on the nature of
knowledge. One of these views is “the theory of guiddity” that belongs to
philosophers who defend the idea of “representation that formes in mind is the
existence of guiddity itself”. The second view is “the theory of relation” that
belongs to theologians who accept knowledge as a relation and deny mental
existence by saying that imagination in the mind is not knowledge. The third
one is “the theory of mental similitude” that defends the idea of “imaginations
in the mind are not guiddity themselves but they are the existence of shadow
(silhouette/image/sebeh) of them”. In this study, these three theories will be examined
from different aspects.   

Anahtar Kelimeler

Mental existence, External existence, Quiddity, Relation, İmage/Mental similitude

İslam Düşüncesi'nde Zihni Varlık (Vucud-İ Zihni) Anlayışının Bilgi Felsefesi Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

Bilgi
felsefesi bağlamında ele alınan zihni varlık kavramı, bilgi felsefesi ile
ilgili kuramların oluşmasında ve bu kuramlar arasındaki farklılığın ortaya
çıkmasında belirleyici bir rol oynamıştır. Özellikle filozoflarla kelamcılar arasındaki
bilginin mahiyetine ilişkin yapılan tartışmalarda merkezi bir konumda bulunan zihni
varlık kavramıyla ilgili olarak üç farklı temel görüş ortaya çıkmıştır.
Bunlardan biri “zihinde oluşan tasavvur, mahiyetlerin
bizzat kendilerinin varlığıdır.” şeklindeki filozoflara ait “mahiyet teorisi.” Bir diğeri, bilgiyi
bir tür izafet olarak kabul eden ve zihindeki suretin bilgi olmadığını
söyleyerek zihni varlığı inkâr eden kelamcıların görüşü olan “izafet teorisi”. Üçüncü yaklaşım ise
zihinde var olan tasavvuru “mahiyetlerin
kendileri olmayıp, onların karartılarının (siluet/imge/şebeh) varlığı” şeklinde
değerlendiren “şebeh teorisi” dir. Bu
çalışmada adı geçen üç teori çeşitli yönleriyle incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zihni varlık, Harici varlık, Mahiyet, İzafet, Şebeh

Kaynakça

• Ajdukıewıcz, Kazımıerz, Felsefeye Giriş, çev. Ahmet Cevizci, Say Yay., 4.bs., İstanbul, 2010
• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Yay., 13. bs., İstanbul, 1998
• Alper, Ömer Mahir, Aklın Hazzi İbn Kemmûne’de Bilgi Teorisi, ayışığı kitapları, İstanbul, 2004
• Alper, İbn Sina, İSAM Yay., 2. bs., İstanbul, 2010
• Atay, Hüseyin, “İbn Sînâ’da Varlık Delili”, Uluslar Arası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler 22-24 Mayıs 2008, İstanbul, 2009
• Aydınlı, Yaşar, Fârâbî, İSAM Yay., İstanbul, 2008
• Bayrakdar, Mehmet, İslam Düşüncesi Yazıları, Elis Yay., Ankara, 2004
• Bayrakdar, İslam Felsefesine Giriş, TDV Yay., Ankara, 1998
• Bingöl, Abdulkuddûs, Gelenbevi’nin Mantık Anlayışı, M.E.B. Yay., İstanbul, 1993
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe Doktirinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yayınları, Ankara,2013
• Bolay, Felsefeye Giriş, Akçağ Yay., 1. bs., Ankara, 2004
• Bozkurt, Mustafa, Fahreddin Râzî’de Bilgi Teorisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006
• Cihan, A.Kamil, İbn Sina ve Gazali’de Bilgi Problemi, İnsan Yay., İstanbul, 1998
• Corbin, Henry, İslam Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İletişim Yay., İstanbul, 1994
• Durusoy, Ali, İbn Sina Felsefesinde İnsan ve Alemdeki Yeri, İFAV Yay., 2. bs., İstanbul, 2008
• Emiroğlu, İbrahim, Klasîk Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara 2011
• Erişirgil, Mehmet Emin, Kant ve Felsefesi, İnsan Yay., İstanbul, 1997
• Fârâbî, Fusûsü’l-hikem, çev. ve şerh. Ali Nerîmânî, Darul-Huda, Kum, 2001
• Fârâbî, et-Ta’likât, Erbau Resâili Felsefiyye içinde thk. Cafer Âl-i Yasin, İntişarat-ı Hikmet, 1. bs. İran, 1991
• Haydari, Kemal, Durus fi’l Hikmeti’l-Müte’âliye, c. I, Daru Ferakad, Kum, 2005
• İbn Sina, Kitabuş-Şifâ, Metafizik I, çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker, Litera Yay., İstanbul, 2004
• İbrahim Mustafa, Ahmet Hasan ez-Ziyad, Hamid Abdulkair, Muhammed Ali en-Naccar, Mu’cemul Vasıt, Çağrı Yay., İstanbul, 1986
• Kutluer, İlhan, İbn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yay., 1. bs., İstanbul, 2002
• Lahici, Abdurrezzak, Şevariku’l-ilham fi Şerh Tecridí’l-Kelam, c. I, Müessesetu İmam Sadık, 2. bs., Kum, 2007
• Mengüşoğlu, Takiyettin, Felsefeye Giriş, Remzi Kitabevi, 11. bs., İstanbul, 2008
• Molla Sadrâ, el-Hikmetü'l-müte’âliye fi'l-Esfâri'l-aklîyyeti'l-erbaa, c. I., Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi., 5. bs, Beyrut, 1999
• Mutahhari, Murtaza, Durus fi’l-felsefeti’l-İslamiyye Şerhu Muvesseu li’l-Manzume, c. I, çev. Abdulcabbar Rufaî (Farsçadan Arapçaya), Matbaatu Kalem, 2. bs., Bağdat, 2008
• Mutahhari, Felsefe Dersleri 1, çev.Ahmet Çelik, İnsan Yay., İstanbul, ty.,
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Leaman, Olıver, İslam Felsefesi Tarihi, c. II, çev. Şamil Öçal-H. Tuncay Başoğlu, Açılım Kitap, İstanbul, 2007
• Rufâî, Abdulcebbar, Mebâdiü’l-felsefeti’l-İslamiyye, c. I. Matbaatu Kalem, Bağdat, 2007
• Sühreverdî, Şihâbüddîn, İşrak Felsefesi (Hikmetü’l-İşrâk), çev. Tahir Uluç, İz Yay. İstanbul, 2009
• Tabatabai, Muhammed Hüseyin, Nihayetu’l-Hikme, Müessesetü’n-Neşri’l-İslami, Kum, 1997
• Toshıhıko, Izutsu, İslâm'da Varlık Düşüncesi. çev. İbrahim Kalın, İnsan Yay., İstanbul, 1995
• Yezdi, Muhammed Taki Misbah Ta’likat ala Nihayeti’l Hikme, Müesssesetü fi Tarikı’l-Hak, 1.bs., Kum, 1985